Ngu Mỹ Nhân - Lý Dục

虞美人 - 李煜 1 Ngu Mỹ Nhân - Lý Dục

春怨 Xuân oán

風回小院庭蕪綠，              Phong hồi tiểu viện đình vu lục,

柳眼春相續。                       Liễu nhãn xuân tương tục.

憑闌半日獨無言，              Bằng lan bán nhật độc vô ngôn,

依舊竹聲新月似當年。      Y cựu trúc thanh tân nguyệt tự đương niên.

 

笙歌未散尊罍在，              Sinh ca vị tán tôn lôi tại,

池面冰初解。                       Trì diện băng sơ giải.

燭明香暗畫堂深，              Chúc minh hương ám họa đường thâm,

滿鬢青霜殘雪思難任。      Mãn mấn thanh sương tàn tuyết tứ nan nhâm.

Chú Thích

1- Ngu Mỹ Nhân 虞美人: tên từ điệu gồm 56 chữ, 2 đoạn, mỗi đoạn 4 câu có 2 trắc vận và 2 bình vận. Cách luật:

X  B  X  T  B  B  T  vận                                  
X  T  B  B  T vận
X  B  X  T  T  B  B đổi B vận
X  T  X  B  B  T  T  B  B vận 

X  B  X  T  B  B  T đổi T vận
X  T  B  B  T vận
X  B  X  T  T  B  B đổi B vận
X  T  X  B  B  T  T  B  B vận

 X: bất luận, B: bình thanh; T: trắc thanh.

2- Phong 風 = xuân phong.

3- Đình vu 庭蕪: cỏ mọc trong vườn.

4- Liễu nhãn 柳眼: con mắt mới ngủ dậy trông như lá liễu; chữ này cũng ám chỉ lá liễu non.

5- Bằng lan 憑闌: dựa vào lan can.

6- Trúc thanh 竹聲: âm thanh của nhạc khí chế từ cây trúc như tiêu, sáo. Cũng có người cho rằng trúc thanh là do gió thổi vào bụi trúc gây nên. Thí dụ như câu: "Phong lai sơ trúc, phong khứ nhi trúc bất lưu thanh 風来疏竹，風去而竹不留聲 = gió thổi qua khóm trúc thưa, gió đi qua rồi, khóm trúc không còn lưu giữ âm thanh của gió."

7- Tân nguyệt 新月: trăng mới mọc.

8- Sênh ca 笙歌: tấu nhạc ca hát.

9- Tôn lôi 尊罍 = lôi tôn 罍尊: chén uống rượu. Tôn lôi tại: ý nói yến tiệc chưa tan. Bản khác chép "Tôn lôi tiền 前".

10- Trì diện băng sơ giải 池面冰初解: băng trên mặt nước mới bắt đầu tan chảy, ám chỉ mới sang xuân.

11- Hương ám 香暗= hương thơm thoang thoảng do xông gỗ thơm trong lư hương. Chúc minh hương ám 燭明香暗: ám chỉ đêm đã về khuya.

12- Họa đường: căn nhà hoa lệ. Bản khác chép: họa ca 歌, họa lâu 樓, họa lan 闌 ...

13- Thanh sương tàn tuyết 青霜殘雪: tóc đã đổi trắng như sương tuyết.

14- Tư nan nhâm 思難任: ưu tư không chịu đựng nổi. Bản khác chép "Tư nan câm 禁" cùng 1 ý nghĩa.

Dịch Nghĩa

Từ điệu Ngu Mỹ Nhân của Lý Dục.

Xuân oán.

Gió xuân đã thổi về, cỏ trong sân vườn nhỏ đã mọc xanh.

Cây liễu đã mọc lá non, xuân này nối tiếp xuân kia đến.

Một mình đứng tựa lan can, nửa ngày không nói 1 câu.

Tiếng tiêu (hoặc tiếng trúc xào xạc) và vầng trăng mới mọc y như năm xưa.

Âm nhạc chưa tàn, chén rượu (yến tiệc) hãy còn.

Lớp băng trên mặt hồ mới tan.

Nến thắp sáng, ám hương thơm trong căn nhà hoa lệ đã về khuya.

Đầy mái tóc điểm sương tàn tuyết (ta đã già rồi) không chịu đựng được ưu tư.

Phỏng Dịch

1 Ngu Mỹ Nhân - Xuân oán

  

Gió vờn viện nhỏ vườn xanh thắm,

Lá liễu xuân say đắm.

Nửa ngày dựa cửa chẳng nên lời,

Năm ấy trúc thanh trăng mới mọc lưng trời.

 

Tiếng ca chưa dứt ly chưa cạn,

Hồ nước băng vừa rạn.

Ánh đèn hương ám chốn phòng sâu,

Mái tóc điểm sương pha tuyết ý vương sầu.

 

2 Xuân Oán

 

Vườn nhỏ gió về cỏ mướt xanh,

Xuân đi xuân đến liễu đâm nhành.

Lan can tựa mỏi âm thầm ngắm,

Trăng mới như xưa tiếng trúc thanh.

 

Sênh ca chưa dứt rượu chưa vơi,

Băng giá mặt hồ đã rạn rời.

Hương nến đêm tàn hoa lệ các,

Tóc cằn sương tuyết ý tơi bời.

HHD 7-2018

Bản Dịch của Lộc Bắc

Ngu mỹ nhân kỳ 1 - Lý Dục

Gió qua gác nhỏ, đình xanh cỏ.

Mắt liễu xuân tiếp ngỏ

Một mình hiên tựa nửa ngày im

Trăng khuyết trúc xanh như cũ nét cổ kim

Bên chén rượu sênh ca chưa dứt

Mặt hồ băng vừa nứt

Lầu cao đuốc sáng tỏa hương ngầm

Tóc phủ tuyết tan sương mỏng ý khôn cầm

Lộc Bắc

Jul2018

--------------------

虞 美 人 -  李 煜  2  Ngu Mỹ Nhân - Lý Dục

(南唐後主Nam Đường Hậu Chủ)

春花秋月何時了，     Xuân Hoa Thu Nguyệt hà thời liễu,

往事知多少。             Vãng sự tri đa thiểu.
小樓昨夜又東風，     Tiểu lâu tạc dạ hựu đông phong,

故國不堪回首月明中。Cố quốc bất kham hồi thủ nguyệt minh trung.

雕闌玉砌應猶在，              Điêu lan ngọc thế ưng do tại,

只是朱顏改。                      Chỉ thị chu nhan cải.
問君能有幾多愁，              Vấn quân năng hữu kỷ đa sầu,

恰似一江春水向東流。Kháp tự nhất giang xuân thủy hướng đông lưu.

Chú Thích

1- Bài từ theo điệu Ngu Mỹ Nhân 虞美人của Nam Đường Hậu Chủ có 56 chữ, chia làm 2 đoạn, mỗi đoạn có 4 câu, 2 trắc vận chuyển qua 2 bình vận, sắp xếp như sau: 

X  B  X  T  B  B  T  vận                                  
X  T  B  B  T vận
X  B  X  T  T  B  B đổi B vận
X  T  X  B  B  T  T  B  B vận 

X  B  X  T  B  B  T đổi T vận
X  T  B  B  T vận
X  B  X  T  T  B  B đổi B vận
X  T  X  B  B  T  T  B  B vận

X: bất luận, B: bình thanh; T: trắc thanh. 

2- Liễu了：xong, hết, kết thúc.

3- Cố quốc 故国：chỉ nước Nam Đường cũ, đô là Kim Lăng (nay là Nam Kinh 南京)

4- Thế 砌：Thềm nhà; Điêu lan ngọc thế 雕闌玉砌：chỉ cố cung của nước Nam Đường.

5- Ưng do 應猶：hẳn là; bản khác chép y nhiên 依然.

6- Chu nhan 朱颜: Chỉ các loại sắc mặt, tươi sáng, vui mừng, trẻ trung, đẹp đẽ v.v. Chu nhan cải 朱颜改: câu này có thể nói chính nét mặt của tác giả đã già đi hoặc những người mà tác giả tưởng nhớ nay đã già rồi. Hoặc chăng nữa câu này muốn nói đến những cung nữ ngày xưa của nước Nam Đường.

7- Quân 君: tác giả tự xưng. Chữ năng 能: có thể. Có bản khác chép là đô 都, na 那, hoàn 還, khước 却.

8- Kháp tự 恰似: vừa như.

 

Dịch Nghĩa

Bài từ theo điệu Ngu Mỹ Nhân của Nam Đường Hậu Chủ (Lý Dục)

Hoa xuân trăng thu bao giờ hết,

(Người chán đời không thiết gì đến những cảnh đẹp)

Chuyện cũ biết bao nhiêu.

Căn gác nhỏ đêm qua có gió đông,

Nước cũ không dám nhìn lại dưới ánh trăng.

Cột trạm trổ, thềm ngọc hẳn vẫn còn,

Chỉ dung nhan là thay đổi.

Hỏi anh có được bao nhiêu nỗi buồn,

(Những nỗi buồn của tôi)Vừa bằng nước một dòng sông chảy về hướng đông.

 

Phỏng Dịch

 

1 Ngu Mỹ Nhân - Nhớ Xưa

 

Hoa xuân thu nguyệt bao giờ hết,

Chuyện cũ nhiều khôn xiết.

Đêm qua gác xép nổi đông phong,

Cố quốc lòng nào nhìn lại dưới trăng trong.

 

Cột lan thềm ngọc như còn đấy,

Thay đổi chu nhan ấy.

Hỏi anh sầu tủi có nhiều không?

Ngang với một dòng xuân chẩy mãi về đông.

 

2 Nhớ Xưa

 

Trăng thu rồi lại hoa xuân,

Bao giờ mới hết xoay vần quẩn quanh?

 

Dâng tràn quá khứ bao tâm sự,

Gác xép đêm qua ngập gió đông.

Cố quốc ngậm ngùi đời viễn xứ,

Gục đầu lặng lẽ dưới trăng trong.

 

Thềm ngọc lâu đài hẳn vẫn còn,

Dung nhan tiều tụy với thời gian.

Hỏi anh ôm ấp bao sầu nhớ,

Như nước dòng xuân cuồn cuộn đông.

 

HHD 12-29-12

NGU MỸ NHÂN

 

    Trăng thu vừa tàn hoa xuân nở

    Chuyện đời nào phải một bài thơ

    Gió đông thổi về căn gác nhỏ

    Cố quốc nhạt phai dưới trăng mờ

 

     Lâu đài, điện ngọc, những ước mong

     Nhan sắc người xưa, nát cõi lòng

     Hỏi chàng: Có phải sầu lữ thứ

     Theo giòng nước chảy mãi về đông!

                                    Bắc Giang phỏng dịch 2012

 

Ngu Cơ

 

Hoa xuân, thu nguyệt khi nao dứt

Chuyện xưa biết ít nhiều

Đêm qua gác nhỏ đông phong ghé

Nước cũ - khôn kham ngó lại dưới trăng xiêu

Hiên lộng, ngọc miêu còn lưu lại

Đổi thay chỉ má hồng

Hỏi chàng sầu muộn bao nhiêu nỗi

Thuận chiều - giống như sông nước chảy về Đông!

**

Xuân hoa, thu nguyệt bao giờ dứt

Chuyện xưa thấu hiểu được đôi điều

Đêm qua gác nhỏ đông phong ghé

Nước cũ không màng ngoái cổ liều

Hiên lộng, ngọc thềm còn lưu lại

Má hồng thay đổi dưới trăng xiêu

Hỏi chàng sầu muộn bao nhiêu nỗi

Về Đông sông chảy thuận theo chiều!

Phỏng dịch Lộc Bắc

30/12/2012