Giá Cô Thiên - Tần Quan

鷓鴣天 - 秦觀  Giá Cô Thiên - Tần Quan

枝上流鶯和淚聞，Chi thượng lưu oanh hòa lệ văn,

新啼痕間舊啼痕。Tân đề ngân gián cựu đề ngân.

一春魚鳥無消息，Nhất xuân ngư điểu vô tiêu tức,

千里關山勞夢魂。Thiên lý quan sơn lao mộng hồn.

無一語，                Vô nhất ngữ,

對芳尊。                Đối phương tôn.

安排腸斷到黃昏。An bài trường đoạn đáo hoàng hôn.

甫能炙得燈兒了，Phủ năng chá đắc đăng nhi liễu,

雨打梨花深閉門。Vũ đả lê hoa thâm bế môn.

Chú Thích

1 Giá(chá) cô thiên 鷓鴣天: tên từ điệu, tên khác là Tư giai khách 思佳客, Tư Việt nhân 思越人, Tiễn triêu hà 剪朝霞, Ly ca nhất điệp 驪歌一疊 v.v. Bài từ này có tổng cộng 55 chữ, đoạn trên 4 câu 3 bình vận, đoạn dưới 5 câu 3 bình vận. Cách luật:

X X X X X X B vận

X B X T T B B vận

X B X T X B T cú

X T B B X T B vận

X X T cú

T B B vận

X B X T T B B vận

X B X T B B T cú

X T B B X T B vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

2 Lưu oanh 流鶯: tức là chim oanh, chữ lưu ở đây có hàm ý nói tiếng hót của nó rất uyển chuyển.

3 Đề ngân (hân) 啼痕: ngấn lệ.

4 Gián 間: xen lẫn.

5 Ngư điểu 魚鳥: tức là ngư nhạn 魚雁. Tương truyền cá chép và chim hồng nhạn truyền đạt thơ tín vì vậy chữ ngư nhạn hàm ý thư tín.

6 Tiêu tức 消息: tin tức.

7 Quan sơn 關山: quan ải và sơn lãnh, ý nói đường xa cách hiểm trở.

8 Mộng hồn 夢魂: người xưa thường quan niệm rằng trong lúc ngủ, linh hồn có thể ly khai thân thể vì vậy gọi là mộng hồn.

9 Phương tôn 芳尊 = phương tôn 芳樽: chén uống rượu tinh xảo. Chữ này cũng được mượn dùng để chỉ rượu quý.

10 An bài 安排: cứ để tự nhiên xếp đặt hoặc là cứ để tự nhiên biến hóa mà mình không can thiệp vào.

11 Trường đoạn 腸斷: đứt ruột, đau lòng.

12 Phủ năng 甫能 = cang tài 剛纔: vừa mới. (phủ năng là tiếng du nhập từ ngôn ngữ Kim vào nước Tống lúc bấy giờ)

13 Chá(chích) 炙: đốt, nướng.

14 đăng nhi 燈兒: cái đèn.
15 Vũ đả lê hoa 雨打梨花: mưa đập vảo hoa lê, thành ngữ ám chỉ tình cảnh linh loạn không chịu đựng được.

16 Thâm bế môn 深閉門: đóng chắc cửa.

Dịch Nghĩa

Vừa nghe thấy tiếng chim oanh hót trên cành vừa rơi lệ.

Vết lệ mới chồng chất lên vết lệ cũ (của người chinh phụ).

Một mùa xuân hoàn toàn không tin tức (của chinh phu),

Mộng hồn mệt mỏi vượt qua ngàn dặm đường xa xôi hiểm trở để thăm chồng (hoặc thăm vợ).

Không nói một lời nào,

Mặt đối diện chén rượu nồng.

Cứ để tự nhiên cho nỗi buồn xé nát cõi lòng mãi đến hoàng hôn.

Vừa mới đốt được ngọn đèn lên,

Đóng kín cửa ở sâu trong nhà nghe thấy tiếng mưa rơi trên hoa lê (hoặc là "Tình cảnh rối loạn không chịu đựng nổi, đóng chắc cửa).

Phỏng Dịch

1 Giá Cô Thiên – Khuê Oán

 

Oanh hót trên cành nghe lệ rơi.

Giọt buồn cũ mới mãi đầy vơi.

Một xuân ngư nhạn không tin tức,

Ngàn dặm quan san hồn rã rời.

 

Không một tiếng,

Rượu ly đầy.

Buồn lòng suốt buổi cứ an bài.

Vừa xong châm lửa cây đèn sáng,

Mưa đập lê hoa then cửa cài.

2 Khuê Oán

Chợt nghe oanh hót trên cành,

Lệ rơi lã chã buồn tênh cõi lòng.

Giọt buồn cũ mới chất chồng,

Xuân qua tin nhạn vắng không dặm ngàn.

Đường xa diệu vợi quan san,

Mộng hồn gian khổ phũ phàng lứa đôi.

Không một lời, rượu đầy vơi,

Lòng đau quặn thắt chiều rơi xuống dần.

Vừa xong đốt ngọn đèn vàng,

Phòng khuê khép kín mưa tàn lê hoa.

HHD 8-2019

Bản Dịch của Lộc Bắc

Giá Cô Thiên, Tần Quan

 

Trên nhánh nghe oanh lẫn lệ tuôn

Ngấn lệ trước sau lắng đọng dồn

Suốt xuân chim cá không tin tức

Vạn dặm núi non mỏi mộng hồn

 

Không lời nói,

Trước rượu ngon.

Kệ cho đứt ruột đến hoàng hôn

Ngọn đèn vừa mới châm lên sáng

Mưa dập hoa lê, khóa cửa buồn!

 

Lộc Bắc

Aug23