Thọ Ân Thâm - Liễu Vĩnh

受恩深  - 柳永  Thọ Ân Thâm - Liễu Vĩnh

 

雅致裝庭宇。             Nhã trí trang đình vũ.

黃花開淡濘。             Hoàng hoa khai đạm nính.

細香明豔盡天與。Tế hương minh diễm tận thiên dữ.

助秀色堪餐，             Trợ tú sắc kham xan,

向曉自有真珠露。Hướng hiểu tự hữu chân châu lộ.

剛被金錢妒。             Cương bị kim tiền đố.

擬買斷秋天，             Nghĩ mãi đoạn thu thiên,

容易獨步。                 Dung dị độc bộ.

 

粉蝶無情蜂已去。Phấn điệp vô tình phong dĩ khứ.

要上金尊，                 Yếu thượng kim tôn,

惟有詩人曾許。         Duy hữu thi nhân tằng hứa.

待宴賞重陽，             Đãi yến thưởng trùng dương,

恁時盡把芳心吐。Nhẫm thời tận bả phương tâm thổ.

陶令輕回顧。             Đào lệnh khinh hồi cố.

免憔悴東籬，             Miễn tiều tụy đông ly,

冷煙寒雨。                 Lãnh yên hàn vũ.

 

Chú Thích

1 Thọ ân thâm 受恩深: tên từ bài, sáng tác của Liễu Vĩnh, ca tụng hương sắc của hoa cúc vàng trong mùa thu. Có người gọi bài này là “Ái ân thâm 愛恩深”. Bài này có 86 chữ, đoạn trước và đoạn sau đều có 8 câu, 5 trắc vận. Cách luật:

 

T T B B T vận

 B B B T T cú

T B B T T B T vận

T T T B B cú

T T T T T B B T vận

B T B B T vận

T T T B B cú

B T T T vận

 

T T B B B T T vận

T T B B cú

B T B B B T vận

T T T B B cú

T B T T B B T vận

B T B B T vận

T B T B B cú

T B B T vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; cú: hết câu; vận: vần

 

2 Nhã trí 雅致: cao nhã thoát tục.

3 Đình vũ 庭宇 = đình viện 庭院: sân vườn, nhà có sân vườn.

4 Đạm nính 淡濘: mới mẻ, sáng sủa và sạch sẽ.

5 Tế hương 細香: hương thơm nhè nhẹ.

6 Minh diễm 明豔: mỹ lệ và tươi sáng.

7 Thiên dữ 天與: trời ban cho.

8 Tú sắc kham xan 秀色堪餐: ưu tú mỹ lệ khác thường.

9 Hướng hiểu 向曉: đến sáng.

10 Chân châu 真珠 = trân châu 珍珠: châu báu.

11 Cương (cang) 剛: luôn luôn.

12 Cương bị kim tiền đố 剛被金錢妒: luôn luôn bị kim tiền ganh ghét.

13 Mãi đoạn 買斷: mua đứt, độc chiếm.

14 Độc bộ: độc nhất vô nhị. 

15 Phấn điệp 粉蝶: con bướm.

16 Yêu 要 = yêu 邀: mời đón, mong cầu.

17 Kim tôn 金尊 = kim tôn 金樽: chén uống rượu.

18 Thi nhân 詩人: chỉ Đào Uyên Minh 陶渊明.

19 Hứa 許 = xưng hứa 稱許: tán tụng, ca tụng. Duy hữu thi nhân tằng hứa 惟有詩人曾許: Chỉ có thi nhân (Đào Uyên Minh tức Đào Tiềm) đã từng tán tụng hoa cúc (trong các bài thơ ẩm tửu kỳ 1 và kỳ 5).

20 Trùng dương 重陽: tiết lễ trùng dương vào ngày mồng 9 tháng 9 âm lịch (có hội ngắm hoa cúc).  

21 Đãi yến thưởng trùng dương 待宴赏重陽: đợi đến lễ tiết trùng dương yến ẩm thưởng ngoạn.

22 Nhậm (nhiệm) thời 恁時: lúc đó.

23 Phương tâm 芳心: tấm lòng đẹp đẽ, tình ý đẹp đẽ.

24 Đào lệnh 陶令: chỉ Đào Uyên Minh 陶渊明 vì ông đã từng giữ chức huyện lệnh.

25 Khinh 輕: nhanh nhẹn.

26 Hồi cố 回顧: quay đầu nhìn.

27 Đông ly 東籬: chỉ hàng rào trồng hoa cúc vàng. Trích dẫn câu thơ của Đào Uyên Minh trong bài “ẩm tửu kỳ 5”:

 

“Thái cúc đông ly hạ, 採菊東籬下，

“Du nhiên kiến nam sơn. 悠然見南山.

“Hái hoa cúc ở hàng rào phía đông,

“An nhàn ngắm núi non phuơng nam”.

 

Về sau người ta dùng chữ đông ly để chỉ khóm cúc vàng.

 

28 Ba câu sau cùng: ý nói kịp thời thưởng thức, không cần chờ tới thu đi đông đến, lúc đó mưa gió rét mướt, hoa cúc cũng tàn hết, dù có Đào Uyên Minh đến thưởng ngoạn cúc thì cũng không còn gì.  

 

Dịch Nghĩa

Đình viện trang hoàng rất thanh nhã.

Hoa mầu vàng (hoa cúc) nở rất tươi sáng sạch sẽ.

Mùi hương nhè nhẹ, mầu sắc kiều diễm trời ban cho.

(Mùi hương) giúp thêm cho sắc đẹp dị thường.

Đến trời sáng trên hoa có những hạt sương như những hạt trân châu.

(Hoa cúc có sắc vàng) luôn luôn bị kim tiền (cũng mầu vàng) ganh ghét.

(Tôi) nghĩ là hoa cúc chiếm hết sắc cảnh mùa thu,

Dễ dàng trở thành độc nhất vô nhị.

 

Bươm bướm vô tình và ong cũng đã đi mất (không có trong mùa thu), (ám chỉ Bướm và ong là những kẻ xu thời).

Đem rượu cúc rót vào ly. (Ý nói hoa cúc là đối tượng ẩm tửu và ngâm vịnh dưới trăng thu).

Chỉ có thi nhân (Đào Uyên Minh) đã từng tán tụng hoa cúc. (ca tụng hoa cúc thanh cao)

Đợi đến lúc lễ tiết trùng dương yến ẩm, có hội thưởng ngoạn hoa cúc,

Sẽ đem suy tư đẹp đẽ của tình ý (yêu hoa cúc) này toàn thố lộ ra.

(Tán tụng hoa cúc thanh cao, những kẻ xu thời chán hoa cúc, chỉ có kẻ sĩ cao nhã mới lãnh hội được cái thanh nhã của hoa cúc, hoặc giả Liễu Vĩnh có hàm ý gì khác thì không biết).

Đào Uyên Minh sắp quay về nhìn (xem hoa cúc).

Nếu không thì hoa cúc sẽ điêu linh tàn tạ,

(Trong mùa đông) mưa rét sương lạnh.

 

Phỏng Dịch

Vịnh Cúc

 

Đình viện trang thanh nhã,

Hoa vàng nở đẹp xinh.

Sắc hương trời đã tặng,

Ưu tú khác thường tình.

 

Sáng sớm hạt sương đọng,

Lung linh viên ngọc trai.

Hoàng kim luôn đố kỵ,

Hoa cúc vàng ban mai.

 

Khắp trời thu chiếm cứ,

Ngạo nghễ một không hai.

Vô tình, đàn ong bướm,

Là những kẻ xu thời.

 

Rượu cúc rót tràn ly,

Ngắm hoa từng vịnh thi.

Yêu hoa hội thưởng ngoạn,

Thố lộ tấm tình si.

 

Thi nhân hãy đến ngay,

Kẻo cúc hoa tàn phai.

Cuối thu đông sắp tới,

Mưa lạnh sương giăng đầy.

 

HHD 9-2020

 

 

Bản Dịch của Lộc Bắc

 

Nhận ân sâu

 

        1-   

 

Biệt thự trang trí nhã

Hoa vàng nở tươi sáng

Lộng lẫy trời cho, hương xỏa nhẹ

Giúp sắc đẹp lạ thường

Bình minh đọng sương ngọc tỏa

Tiền vàng luôn đố kỵ

Chắc chiếm hết trời thu

Một mình cũng dễ

 

Bướm bay vô tình, ong cũng bỏ

Rượu cúc tràn ly

Chỉ có thi nhân từng hứa

Đợi yến tiệc trùng dương

Sẽ đem hết tâm tình thố lộ

Quan Đào sắp về chỗ

Cúc sẽ hết điêu linh

Lạnh sương mưa đổ

 

        2-

 

Biệt thự trang trí nhã

Hoa vàng tươi nở cả

Lộng lẫy, hương thoảng qua

Giúp đẹp xinh khác lạ

 

Bình minh móc giăng tỏa

Tiền vàng muốn tranh phá

Cúc chiếm hết trời thu

Một mình cũng phải giá

 

Bướm ong tình chối bỏ

Rượu cúc tràn ly nhỏ

Tán tụng chỉ thi nhân

Trùng dương nơi tiệc đó

 

Tâm tình sẽ thố lộ

Quan Đào sẽ thăm thú

Cúc sẽ hết điêu linh

Trong lạnh sương mưa đổ

Lộc Bắc     Sept20