Thấm Viên Xuân - Tần Quan

沁園春 - 秦觀  Thấm Viên Xuân - Tần Quan

 

宿靄迷空，                 Túc ái mê không,

膩雲籠日，                 Nị vân lung nhật,

晝景漸長。                 Trú cảnh tiệm trường.

正蘭皋泥潤，             Chính lan cao nê nhuận,

誰家燕喜，                 Thùy gia yến hỷ,

蜜脾香少，                 Mật tỳ hương thiểu,

觸處蜂忙。                 Xúc xứ phong mang.

盡日無人簾幕掛，     Tận nhật vô nhân liêm mạc quải,

更風遞遊絲時過牆。Cánh phong đệ du ty thời quá tường.

微雨後，                      Vi vũ hậu,

有桃愁杏怨，             Hữu đào sầu hạnh oán,

紅淚淋浪。                 Hồng lệ lâm lang

 

風流寸心易感，         Phong lưu thốn tâm dị cảm,

但依依佇立，             Đản y y trữ lập,

回盡柔腸。                 Hồi tận nhu trường.

念小奩瑤鑑，             Niệm tiểu liêm dao giám,

重勻絳蠟，                 Trùng quân giáng lạp,

玉籠金斗，                 Ngọc lung kim đẩu,

時熨沈香。                 Thời uất trầm hương.

柳下相將遊冶處，     Liễu hạ tương tương du dã xứ,

便回首青樓成異鄉。Tiện hồi thủ thanh lâu thành dị hương.

相憶事，                      Tương ức sự,

縱蠻箋萬疊，             Túng man tiện vạn điệp,

難寫微茫。                 Nan tả vi mang.

 

Chú Thích

1- Thấm viên xuân 沁園春: tên từ bài. Nguyên Thấm Thủy công chúa 沁水公主 đời Đông Hán 東漢 có khu vườn rừng rất đẹp, Đậu 竇 hoàng hậu và người anh là Đậu Hiến 竇憲 dùng quyền thế buộc công chúa phải bán rẻ cho họ. Về sau có người viết bài về việc này và đặt tên là “Thấm viên xuân 沁園春”. Bài từ này còn có tên khác là “Thọ tinh minh 壽星明”, “Động đình xuân sắc 洞庭春色”. Tổng cộng toàn bài có 115 chữ, đoạn trước và đoạn sau đều có 12 câu và 4 bằng vận. Cách luật:

 

T T X B cú

T B B T cú

T X T B vận

T X B X T cú

B B T T cú

X B B T cú

X T B B vận

T T B B B X T cú

T X T X B B T B vận

B T T cú

T B B X T cú

B T B B vận

 

X B T B X T cú

T B B T T cú

B T B B vận

T T B X T cú

X B X T cú

X B B T cú

X T B B vận

X T X B B X T cú

T X X B B B T B vận

B X T cú

T B B T T cú

X T B B vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

 

1- Túc ái 宿靄: sương mù từ tối hôm qua còn sót lại.

2- Vân nị 膩雲: mây dầy đặc.

3- Trú cảnh 晝景: ánh sáng ban ngày.

4- Lan cao 蘭皋: bờ nước có trồng cỏ lan, thứ cỏ có hoa đẹp.

5- Nê nhuận 泥潤: bùn trơn.

6- Yến hỷ 燕喜 = yến hội hoan lạc 宴會歡樂: yến ẩm vui vẻ, yến ẩm khi có việc vui mừng. Cũng có người nói vì câu trên đề cập đến bùn trơn nên chữ “Yến 燕” này là chỉ con chim yến đi lấy bùn làm tổ trên rường nhà lúc đầu xuân.

7- Mật tỳ 蜜脾: tổ ong mật.

8- Xúc xứ 觸處 = đáo xứ 到處: khắp nơi.

9- Phong đệ 風遞: gió đưa, gió chuyển.

10- Du ty 遊絲: tơ nhện hay tơ côn trùng.

11- Vi vũ 微雨: mưa bụi.

12- Hồng lệ 紅淚: nước mắt người đẹp. Trong bài này có nghĩa là giọt nước mưa đọng trên cánh hoa đào hồng trông như những giọt lệ của người đẹp.

13- Lâm lang (đọc là “lang”) 淋浪: chẩy ròng ròng không dứt.

14- Phong lưu 風流: trong bài này có nghĩa là đa tình.

15- y y 依依: quyến luyến không rời.

16- Trữ lập 佇立: đứng lâu, đứng sững.

17- Hồi tận nhu trường 回盡柔腸: trong lòng hết sức đau khổ.

18- Tiểu liêm dao giám 小奩瑤鑑: cái hộp gương của phụ nữ đựng đồ trang điểm.

19- Trùng quân 重勻: thoa phấn son lại 1 lần nữa.

20- Giáng lạp 絳蠟: sáp hồng.

21- Ngọc lung 玉龍 = huân lung 熏籠: dụng cụ bằng sành, sứ để đốt chất thơm, gỗ thơm.

22- Kim đẩu 金斗 = uất đẩu 熨斗: cái bàn là, cái bàn ủi.

23- Uất 熨: là, ủi y phục cho thẳng, không còn những nếp nhăn.

24- Tương tương 相將: ở cùng với nhau, quấn quít bên nhau, theo nhau.

25- Du dã xứ 遊冶處: nơi đàn ông ăn chơi, thanh lâu, kỹ viện. Trong bài này cũng có thể chỉ có nghĩa đơn thuần là nơi du ngoạn vui chơi.

26- Thanh lâu 青樓: Ngày xưa có nghĩa là nơi phụ nữ ở. Về sau thi văn thường dùng để chỉ kỹ viện, nơi kỹ nữ ở.

27- Dị hương 異鄉: nơi xa lạ.

28- Tương ức 相憶: nghĩ đến nhau.

29- Túng 縱 = túng sử 縱使: giá như, dù cho.

30- Man tiên 蠻箋: giấy sản xuất ở đất Thục, đại chỉ giấy tốt đẹp.

31- Vi mang 微茫: mơ hồ, không rõ ràng, ẩn tình trong lòng.

 

Dịch Nghĩa

Sương từ đêm qua ngập tràn không trung,

Mây dầy che kín mặt trời,

Ngày dần dài ra.

Bến nước có nhiều cỏ lan mọc và bùn trơn,

Nhà ai kia có chim én vui làm tổ (Hoặc là nhà ai có yến ẩm vui mừng).

Tổ ong tản mát ít mùi hương,

Khắp nơi ong bận (đi hút nhụy).

Suốt ngày không người, trướng màn buông thả,

Chỉ thấy gió tơ mành bay qua tường.

Sau trận mưa bụi,

Có hoa đào và hoa hạnh như sầu oán,

(Nước đọng trên cánh hoa như) những giọt lệ của mỹ nhân chẩy xuống.

 

Tâm tư của người đa tình dễ bị cảm động,

Chỉ đứng ngây người bồi hồi,

Tâm hồn quặn thắt,

Tưởng đến hộp gương trang điểm (của mỹ nhân),

Nàng tái thoa phấn son,

Cái lò ngọc (đốt hương), cái bàn là, bàn ủi (để là thẳng y phục),

Có lúc đem y phục huân khói hương trầm (cho thơm).

Dưới gốc dương liễu quấn quít nhau đi dong chơi (hoặc là quấn quit nhau ở nơi ăn chơi, chốn bình khang).

Hồi tưởng lại, nơi lầu xanh cũ (hoặc nơi khuê phòng cũ) đã thành xa lạ.

Nhớ đến chuyện cũ bên nhau,

Kể ra cả ngàn vạn trang giấy đẹp cũng tả không hết.

 

Phỏng Dịch

1 Thấm Viên Xuân - Hồi Ức

 

Ngập ánh sương đêm,

Suốt ngày mây đặc,

Cảnh sáng kéo dài.

Tại bùn trơn bờ nước,

Nhà ai tổ yến,

Mật ong hương thoảng,

Khắp chốn ong bay.

Suốt buổi không người màn buông thả,

Gió đưa sợi tơ mành qua vách dầy.

Sau mưa bụi,

Có đào sầu hạnh oán,

Hồng lệ tuôn rơi.

 

Phong lưu tấc lòng dễ cảm,

Chỉ bồi hồi đứng lặng,

Đau thắt tim này.

Tưởng hộp son gương bạc,

Thoa đều phấn sáp,

Khối vàng lư ngọc,

Là áo hương phơi.

Dưới liễu bên nhau vui khắp chốn,

Ngoảnh đầu lại lầu xanh quê đã phai.

Nay tưởng nhớ,

Ví muôn trang giấy đẹp,

Cũng tả không đầy.

 

2 Hồi Ức

 

Sương mù mây phủ, ngày đang dài,

Bờ nước bùn trơn hoa cỏ đầy.

Mấy nếp nhà ai mừng tổ yến,

Đàn ong khắp chốn mật hương bay.

 

Suốt ngày buông thả trướng màn hoa,

Gió thổi tơ mành bay lướt qua.

Mưa bụi hạnh đào sầu với oán,

Lung linh hồng lệ giọt chan hòa.

 

Tấc dạ đa tình sao dễ cảm,

Ngây người hồi tưởng lắng tâm hồn.

Hộp gương son phấn ngày xưa ấy,

Y phục trầm hương đượm khói xông.

 

Dưới cành dương liễu mến theo nhau,

Khắp chốn dong chơi ngày thoáng mau.

Lầu xanh hồi ức nay xa lạ,

Vãng sự ngàn trang giấy bạc mầu.

 

HHD 06-2021

Bản Dịch của Lộc Bắc

 

THẤM VIÊN XUÂN

1- 

Sương muộn ngập tràn,

Mây dầy trời khép

Ngày dài ánh quang

Bờ bùn trơn, lan mọc

Nhà ai yến ổ?

Tổ mật hương nhạt

Khắp chốn ong tràn

Suốt ngày không người, màn buông thả

Lại gió đưa tơ tỏa qua tường

Sau mưa bụi

Có đào sầu, hạnh oán

Lệ hồng chứa chan

  

Đa tình, tấc lòng dễ cảm

Chỉ đứng ngây quyến luyến

Quặn thắt can tràng

Nhớ hộp điểm trang nhỏ

Tô lại son phấn

Bàn là, lò ngọc

Áo tẩm trầm hương

Dưới liễu dương bên nhau rong ruổi

Hồi tưởng lầu xanh, nay chốn khác thường

Nhớ chuyện cũ

Dẫu triệu trang giấy đẹp

Khó tả rõ ràng

 

2- 

Sương muộn tràn, mây dầy trời bọc

Ngày hè dài, lan mọc bùn trơn

Đâu yến tổ? mật hương mòn      

Khắp nơi ong bận, rập rờn kiếm hoa

 

Màn buông thả, người qua vắng bóng

Lại gió đưa tơ võng qua tường

Sau mưa bụi, hạnh đào buồn

Lệ hồng chan chứa trào tuôn không ngừng

  

Khách đa tình tấc lòng cảm xúc

Chỉ đứng ngây quặn khúc dạ non

Hộp gương nhỏ, tô phấn son

Bàn là, lò ngọc, áo vờn trầm hương

 

Cùng bên nhau liễu dương rong ruổi

Nhớ lầu xanh, nay đổi khác thường

Chuyện xưa gợi lại tiếc thương

Triệu trang giấy đẹp khôn đường viết xong!

 

Lộc Bắc

Nov23