Vô Đề - Lý Thương Ẩn 1

無題 - 李商隱   Vô Đề - Lý Thương Ẩn 1

(Toàn Đường thi quyển thứ 539, bài số 67)

 

白道縈回入暮霞，Bạch đạo oanh hồi nhập mộ hà,

斑騅嘶斷七香車。Ban chuy tê đoạn thất hương xa.      

春風自共何人笑，Xuân phong tự cộng hà nhân tiếu,

枉破陽城十萬家。Uổng phá dương thành thập vạn gia.

 

Chú Thích

1 Bạch đạo 白道: đường trắng do không có cỏ mọc, đường lớn dùng cho xe ngựa. Chữ này thường đưọc các thi nhân đời Đường dùng đến.

2 Oanh hồi 縈回: quanh co, khúc khuỷu.

3 Mộ hà 暮霞: ráng đỏ của mây chiều.

4 Ban chuy 斑騅: ngựa khoang trắng xanh.

5 Tê 嘶: tiếng ngựa hý. Đoạn 斷: đứt, dứt, tắt, không nghe thấy nữa.

6 Thất hương xa 七香車: xe làm bằng 7 loại gỗ thơm quý. Trong bài này chữ thất hương xa phiếm chỉ cỗ xe xa hoa, sang trọng, đẹp đẽ.

7 Xuân phong 春風 = xuân phong diện 春風面: gương mặt tươi đẹp ở tuổi xuân của mỹ nhân. Mượn chữ từ thơ của Đỗ Phủ 杜甫trong bài Vịnh Hoài Cổ Tích 5 Bài, kỳ 3 詠懷古蹟五首·其三, nói về Vương Chiêu Quân:

 

畫圖省識春風面，Họa đồ tỉnh thức xuân phong diện,

環佩空歸夜月魂。Hoàn bội không quy dạ nguyệt hồn.

Nghĩa là: Xem tranh sao biết dung nhan mỹ lệ, Trong đêm trăng bỗng nhiên nghe tiếng (leng keng của) vòng ngọc trang sức của hồn (Chiêu Quân) về.

 

8 Cộng 共: cùng với. Hà nhân 何人: người nào đó.

9 Uổng 枉: lãng phí, uổng phí.

10 Phá 破: trong bài này có nghĩa là khuynh đảo.

11 Dương thành 陽城: tên đất, vào thời chiến quốc là đất phong của giới quý tộc. Trong bài phú “Đăng Đồ Tử háo sắc phú 登徒子好色赋: bài phú về người hiếu sắc tên là Đăng Đồ Tử” của Tống Ngọc đời chiến quốc có câu: “Yên nhiên nhất tiếu, hoặc Dương Thành, mê Hạ Thái 嫣然一笑, 惑阳城, 迷下蔡” có nghĩa là tươi tỉnh một nụ cười làm mê hoặc nam nhân ở Dương Thành và Hạ Thái”. Dương Thành và Hạ Thái là 2 vùng phong hầu cho bọn quyền quý thời bấy giờ.

  

Dịch Nghĩa

Đường cái trắng (không cỏ) quanh co đi xa tít và mất hút vào ráng mây chiều,

Tiếng hý của con ngựa khoang xanh trắng, kéo chiếc xe sang trọng, nghe xa dần và mất hẳn.

Mỹ nhân ngồi trong có gương mặt mỹ lệ mơn mởn gió xuân tự cười với ai đó,

(Nam nhân trong) mười vạn nhà ở Dương Thành bị mê hoặc bởi sắc đẹp của mỹ nhân, cũng thành uổng phí thôi.

 

Lời Bàn

          Hai câu đầu cho thấy một cỗ xe ngựa sang trọng chạy trên một con đường trắng ngoằn ngoèo đi xa dần và mất hút vào ráng mây hồng nơi chân trời. Tiếng ngựa hý cũng nhỏ dần rồi mất hẳn. Tả cảnh người đi xa bằng cả thị giác và thính giác.

          Hai câu sau là phần chính của bài thơ. Chữ “Xuân phong” rõ ràng chỉ thiếu nữ trong xe, mặt xuân phơi phới, liếc mắt nghiêng thành, nụ cười khuynh đảo, mê hoặc hàng vạn con tim trong thành.

          Chữ “uổng” ở đầu câu thứ tư cho thấy một điều gì đây? Mỹ nhân không tìm thấy một kẻ tri âm trong hàng vạn người bị tư sắc của mỹ nhân khuynh đảo chăng? Ai mới là kẻ tri âm chân chính của mỹ nhân? 

          Hoặc giả trong một dịp tình cờ nào đó tác giả trông thấy mỹ nhân ra đi trên đường thiên lý đã làm tác giả cảm hoài. Hoặc giả chính Lý Thương Ẩn đã đưa tiễn người yêu ra đi mà làm một bài thơ “Ly biệt hận tình” chăng?

          Có người nói bài này là 1 trong loạt tình thi của Lý Thương Ẩn gửi người yêu đầu đời của ông là Tống Hoa Dương 宋華陽.

          Nếu không phải như thế thì dù có gương mặt mỹ lệ, nhất tiếu thiên kim, làm vạn người mê hoặc cũng chỉ là hư cấu và nhạt nhẽo.

          Tưởng cũng nên nói thêm là lúc thiếu thời Lý Thương Ẩn theo học Đạo giáo trên núi Ngọc Dương Sơn 玉陽山. Cùng lúc ấy Tống Hoa Dương là cung nữ theo hầu công chúa xuất gia cũng trên núi Ngọc Dương Sơn. Trai tài gặp gái sắc, hai người nhanh chóng rơi vào lưới tình và việc phải đến đã đến, Tống Hoa Dương mang thai. Cả hai bị trục xuất xuống núi. Đó là lần cuối cùng Lý Thương Ẩn còn trông thấy người yêu. Sau này ông cũng có để tâm đi tìm Tống Hoa Dương nhưng người thục nữ đã lưu lạc phương trời vô định nào, để lại cho ông một mối tình hận khôn nguôi.

 

Phỏng Dịch

Vô Đề 1

 

Đường trắng quanh co hút ráng tà,

Xe hoa ngựa hý khuất nơi xa.

Dáng xuân cười với cùng ai đó,

Uổng phí thành Dương mười vạn nhà.

 

HHD 2-2020

 

 

Bản Dịch Của Lộc Bắc

 

Vô Đề 1_Lý Thương Ẩn

 

Đường cái quanh co nhập ráng chiều

Xe hoa ngựa quý bặt âm reo

Gió xuân cười nhớ riêng ai đó

Uổng phí Dương thành vạn khách xiêu!

 

LB Mars20