Vô Đề Nhị Thủ - Lý Thương Ẩn 1

無題二首 - 李商隱  Vô Đề Nhị Thủ - Lý Thương Ẩn 1

(Toàn Đường Thi quyển 539 bài thứ 103)

其一

昨夜星辰昨夜風，Tạc dạ tinh thần tạc dạ phong,

畫樓西畔桂堂東。Họa lâu tây bạn quế đường đông.

身無綵鳳雙飛翼，Thân vô thải phụng song phi dực,

心有靈犀一點通。Tâm hữu linh tê nhất điểm thông.

隔座送鉤春酒暖，Cách tọa tống câu xuân tửu noãn,

分曹射覆蠟燈紅。Phân tào xạ phúc lạp đăng hồng.

嗟余聽鼓應官去，Ta dư thính cổ ưng quan khứ,

走馬蘭臺類轉蓬。Tẩu mã lan đài loại chuyển bồng.

 

其二

聞道閶門萼綠華，Văn đạo xương môn Ngạc Lục Hoa,

昔年相望抵天涯。Tích niên tương vọng để thiên nhai.

豈知一夜秦樓客，Khởi tri nhất dạ tần lâu khách,

偷看吳王苑內花。Thâu khán Ngô vương uyển nội hoa.

 

Chú Thích

1 Tinh thần 星辰: các tinh tú, các ngôi sao.          

2 Tạc dạ tinh thần tạc dạ phong 昨夜星辰昨夜風: đêm hôm qua có tinh tú và gió, ý nói gặp lúc trời đẹp.

3 Họa lâu 畫樓=nhà trang trí hoa lệ, và quế đường桂堂= nhà làm bằng gỗ quế hay pha bột quế vào vôi quét lên tường. Hai chữ này chỉ nhà cửa của giới giầu sang.

4 Tây bạn 西畔: mé phía tây.

5 Thải phụng 綵鳳: Con chim phụng có mầu sắc sặc sỡ.

6 Linh tê 靈犀: thuyết xưa nói trong sừng của tê giác thần có đường hoa văn trắng thông suốt 2 đầu sừng, cảm ứng linh mẫn. Chữ này ám chỉ 2 người yêu nhau tâm linh cảm ứng với nhau, thông cảm nhau.

7 Tống câu 送鉤: cũng còn gọi là “Tàng câu 藏鉤”, một trò chơi ngày xưa vào tháng chạp, chia làm 2 nhóm, một nhóm truyền tay nhau giấu một cái khoen ở sau lưng để nhóm kia đoán xem cái khoen đang ở trong tay người nào. Tương truyền Hán Vũ Đế thu nạp một thiếu nữ xinh đẹp mà 2 tay bàn lúc nào cũng nắm lại. Hán Vũ Đế mở bàn tay thiếu nữ ra thì lấy được 1 cái khoen bằng ngọc. Do vậy thiếu nữ được gọi là Câu Dặc phu nhân 鉤弋夫人 và từ đó có trò chơi tàng câu.

8 Phân tào 分曹: chia tổ, chia nhóm.

9 Xạ 射: tìm kiếm, suy đoán. Phúc 覆: giấu, che đậy. Xạ phúc 射覆: một trò chơi ngày xưa, giấu vật gì đi, úp cái chén hay cái khăn lên để cho người khác đoán ra. Bên thua sẽ phải uống rượu phạt. Chữ này muốn nói lên sự náo nhiệt của buổi tiệc hội.

10 Ta嗟: tiếng than thở.

11 Dư 余: ta, tôi.

12 Cổ 鼓: trống canh.

13 Ưng quan khứ 應官去: đi làm việc quan.

14 Tẩu mã 走馬: cưỡi ngựa đi.

15 Lan đài 蘭臺: tức là chức “Bí Thư Tỉnh 祕書省”, chuyên coi sóc sách vở văn thư. Lý Thương Ẩn đã từng giữ chức “Bí Thư Tỉnh Chính Tự 祕書省正字”, coi sóc thư tịch trong cung.

16 Loại 類: loại như, kiểu như.

17 Chuyển bồng 轉蓬: cỏ bồng bay chuyển.

18 Xương môn 閶門 = xương hạp  閶闔: cửa nhà trời, cửa cung vua.

19 Ngạc Lục Hoa 萼綠華: tên của một tiên nữ trong truyện cổ tích.

20 Tương vọng 相望=trông ngóng nhau, xa cách nhau (=tương cự 相距).

21 Để 抵: đến, tới.

22 Tần lâu khách 秦樓客: phiếm chỉ người tình lang. Chuyện kể đời chiến quốc có người Tiêu Sử thổi tiêu rất giỏi, Công chúa Lộng Ngọc mơ thấy rồi đòi vua cha là Tần Mục Công vời Tiêu Sử đến và 2 người đã thành hôn.

23 Ngô vương 吳王: Ngô Phù Sai. Ám chỉ người đẹp Tây Thi.

 

Dịch Nghĩa

Kỳ 1

Đêm qua trời sao và đêm qua gió,

Tại mé tây căn nhà hoa lệ và ở phiá đông căn phòng làm bằng gỗ quế.

Thân không có đôi cánh của chim phụng sặc sỡ, không thể dựa cánh cùng bay.

Trong tâm lại như con tê giác linh, có điểm cảm tình thông nhau.

Ngồi cách nhau cùng chơi trò giấu khoen, rồi đối ẩm rượu xuân ấm áp.

Chia nhóm chơi trò đoán vật dưới ánh nến hồng.

Tiếc thay, nghe tiếng trống cầm canh, đã đến lúc phải đi làm việc quan.

Cưỡi ngựa chạy đến “Lan Đài”, phi nhanh như cỏ bồng bay theo gió.

 

Kỳ 2

Nghe nói đến nàng tiên Ngạc Lục Hoa ở cửa trời,

Năm xưa trông ngóng đến nơi xa (Biết rằng người ấy ở xa xôi nơi chân trời).

Nào biết đâu mình (như Tiêu Sử xưa) thành người khách nơi lầu của Tần Vương,

Lại lén ngắm được đóa hoa trong vườn thượng uyển của Ngô Vương.

 

Lời Bàn

         Bài này gồm 2 phần, phần một tả chuyện tình chưa hoàn toàn, phần hai bổ túc cho phần một.Toàn bài thơ kỳ 1 cho cảm giác như “nhìn mà không với được”, “thấy bánh mà chưa ăn được”, nhiệt tình truy tầm có pha chút thất ý.

         Địa điểm và thời gian nói rõ. Điệp ngữ “Tạc dạ” cho thấy tác giả luôn nghĩ tới “Cái đêm hôm ấy”, một đêm trăng sao gió thổi, trời cao khoáng đãng. Chữ phong có nhiều nghĩa, gió mát, gió lạnh, gió ấm, gió hây hây, kể cả gió trăng ám chỉ tình ái nam nữ “Phong nguyệt tình hoài”.

        Tác giả nhắc đến chữ quế đường, “trải vách quế”, hiển nhiên nhắc đến tẩm thất của nữ lang quyền quý. Yến tiệc dĩ nhiên không chiêu đãi trong tẩm thất, nhưng trong buổi yến tiệc có sự hiện diện của vị ý trung nhân, cách tọa, đối ẩm xuân tửu.

       Điều ngậm ngùi là vì thân đơn thế cô, không có đủ thế lực để cùng ý trung nhân chắp cánh liền cành nhưng điểm an ủi là “tình trong như đã”, hai lòng đã cảm thông như có tiền duyên chú định.

 

Phỏng Dịch

Kỳ 1

Đêm trước sao trời đêm trước gió,

Vách tây lầu họa quế phòng đông.

Thân không phụng đẹp song phi cánh,

Tâm có lân thiêng một cảm thông.

Ngồi cách, giấu khoen xuân rượu ấm,

Chia phe tìm vật chúc đăng hồng.

Việc quan nghe trống phải đi vội,

Phi ngựa như bay tựa cỏ bồng.

 

Kỳ 2

Nghe nói cửa trời nàng Lục Hoa

Năm xưa trông ngóng đến nơi xa.

Nào hay một tối tình lang ấy,

Trộm ngắm Ngô vương thượng uyển hoa.

 

HHD 3-2020 

 

 

Bản Dịch của Lộc Bắc

 

VÔ ĐỀ NHỊ THỦ

 

KỲ 1

 

Đêm trước sao đầy thoảng gió trăng

Bên tây lầu họa quế phòng đông

Thân không phụng tía bay liền cánh

Tâm có sừng tê một điểm thông

Ngồi cách dấu khoen xuân tửu nóng

Chia phe tìm vật nến đèn hồng

Ta buồn nghe trống quan kêu gọi

Thúc ngựa về nhanh tựa cỏ bồng

 

 

KỲ 2

 

Nghe nói cung vương có Lục Hoa

Năm xưa cùng ước đến trời xa

Lầu Tần đâu nghĩ một đêm khách

Thượng uyển lén nhìn đóa nội hoa!

 

LB 3-2020