Giá Cô Thiên - Tân Khí Tật

鷓鴣天 - 辛棄疾  Giá cô thiên – Tân Khí Tật

鵝湖歸病起作  Nga hồ quy bệnh khởi tác

 

枕簟溪堂冷欲秋。     Chẩm đạm khê đường lãnh dục thu.

斷雲依水晚來收。     Đoạn vân y thủy vãn lai thâu.

紅蓮相倚渾如醉，     Hồng liên tương ỷ hồn như túy,

白鳥無言定自愁。     Bạch điểu vô ngôn định tự sầu.

 

書咄咄，                      Thư đốt đốt,

且休休。                      Thả hưu hưu.

一丘一壑也風流。     Nhất khâu nhất hác dã phong lưu.

不知筋力衰多少，     Bất tri cân lực suy đa thiểu,

但覺新來懶上樓。     Đãn giác tân lai lãn thượng lâu.

 

Chú Thích

1- Giá cô thiên 鷓鴣天: tên từ bài, tên khác là “Tư giai khách 思佳客”, “Bán tử đồng 半死桐”, “Tư Việt nhân 思越人”, “Túy mai hoa 醉梅花”. Tổng cộng bài từ có 55 chữ, 2 đoạn, mỗi đoạn có 3 bình vận. Cách luật:

 

X T B B X T B vận

X B X T T B B vận

X B X T B B T cú

X T B B X T B vận

 

B T T cú

T B B vận

X B X T T B B vận

X B X T B B T cú

X T B B X T B vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

 

2- Nga hồ 鵝湖: tên hồ, nay tại huyện Diên Sơn 鉛山, tỉnh Giang Tây 江西, TH. Chu vi hồ dài hơn 40 dặm. Trong hồ trồng sen nên gọi là “Hà Hồ荷湖”. Đến đời Đông Tấn 東晉, người họ Cung 龔ở trên núi nuôi ngỗng, sinh sản ra mấy trăm con vì vậy gọi là “Nga Hồ 鵝湖”. Như vậy Nga hồ nguyên tên là Hà hồ. Vào cuối đời, Tân Khí Tật trích cư ở đây.

3- Bệnh khởi 病起: sau cơn bệnh, vừa khỏi bệnh.

4- Đạm (điệm) 簟: chiếu đan bằng trúc.

5- Khê đường 溪堂: nhà gần hoặc đối diện với dòng nước.

6- Đoạn vân 斷雲: cụm mây.

7- Thâu (thu) 收: thu súc, hội tụ lại.

8- Hồn như 渾如: rất giống.

9- Đốt đốt 咄咄: tiếng kêu than tỏ vẻ kinh dị. Điển tích từ chuyện Ân Hạo 殷浩đời Đông tấn được phong làm Trung quân tướng quân 中軍将軍cử binh bắc phạt nhưng lại bại trận nên bị cách chức tước trở thành thường dân. Ông thường dơ tay viết lên không 4 chữ “Đốt đốt quái sự 咄咄怪事: chao ôi chuyện lạ” biểu thị thất ý.  

10- Hưu hưu 休休: hàm ý “bỏ đi, đừng đếm xỉa gì đến nữa”. Dùng điển tích Tư Không Đồ 司空圖, thời Đường唐, đi ẩn cư. Ông xây một cái đình đặt tên là “Hưu hưu đình 休休亭” và viết bài “Hưu hưu đình ký 休休亭記”, trong đó có câu:

 

“Vị kỳ tài, nhất nghi hưu dã 謂其才，一宜休也；nói về tài, 1 nên hưu vậy;

“Sủy kỳ phận, nhị nghi hưu dã 揣其分，二宜休也；so về phận, 2 nên hưu vậy;

“Mạo nhi hội, tam nghi hưu dã 耄而聵，三宜休也。Già mà điếc, 3 nên hưu vậy.

 

11- Nhất khâu nhất hác 一丘一壑: một gò một hố, chỉ nơi ở của người ẩn cư, sau cũng được dùng để ngụ ý gửi tâm tình vào sơn thủy.

12- Phong lưu 風流: ưu mỹ.

13- Cân lực 筋力: thể lực.

14- Đãn 但: chỉ.

15- Tân lai新來: mới đây.

 

Dịch Nghĩa

Từ Nga Hồ về, khỏi bệnh làm (bài này)

Nằm trên chiếu trúc trong căn nhà gần dòng nước, trời lạnh sắp mùa thu.

Bao cụm mây thuận theo dòng nước chiều đến hội tụ lại.

Hoa sen hồng tựa vào nhau giống như (cô gái) say rượu,

Chim trắng lặng yên nhất định tại tự phát sầu.

 

Viết chữ chao ôi,

Hãy về ẩn cư.

Một gò một hốc cũng phong lưu.

Không biết sức lực mình đã suy giảm bao nhiêu rồi,

Nhưng cảm thấy gần đây lười bước lên lầu

 

Phỏng Dịch

Giá Cô Thiên – Hãy Ẩn Cư

 

Gối chiếu suối nhà lạnh sắp thu.

Mây trôi nước lặng chiều gồm thâu.

Sen hồng ấp ủ người say đắm,

Chim trắng âm thầm tự nhuốm sầu.

 

Thư bực bội,

Hãy về hưu.

Một gò một hốc cũng phong lưu.

Biết đâu sức lực tàn bao nỗi,

Chỉ thấy gần đây biếng đứng lầu. 

 

HHD 11- 2021