Thiên Thu Tuế - Trương Tiên

千秋歲 - 張先  Thiên Thu Tuế - Trương Tiên

 

數聲鶗鴃，                 Sổ thanh đề quyết,

又報芳菲歇。             Hựu báo phương phi hiết.

惜春更選殘紅折。     Tích xuân cánh tuyển tàn hồng chiết.

雨輕風色暴，             Vũ khinh phong sắc bạo,

梅子青時節。             Mai tử thanh thời tiết.

永豐柳，                      Vĩnh phong liễu,

無人盡日花飛雪。     Vô nhân tận nhật hoa phi tuyết.

 

莫把么弦撥，             Mạc bả yêu huyền bát,

怨極弦能說。             Oán cực huyền năng thuyết.

天不老，                      Thiên bất lão,

情難絕。                     Tình nan tuyệt.

心似雙絲網，             Tâm tự song ty võng,

中有千千結。             Trung hữu thiên thiên kết.

夜過也，                      Dạ quá dã,

東窗未白 凝殘月。   Đông song vị bạch ngưng tàn nguyệt.

Chú Thích

1- Thiên thu tuế 千秋歲: tên từ điệu, gồm 72 chữ, tổng cộng có 10 trắc vận.

Cách luật của bài này phù hợp với cách luật của Âu Dương Tu 歐陽修:

 

X B X T vận

X T B B T vận

X B X T B B T vận

X B B T T cú

X T B B T vận

X X T cú

X B T T B B T vận

 

X T B B T vận

X T B B T vận

X T T cú

B B T vận

X X B X T cú

X T B B T vận

X T T cú

B B T T B B T vận

 

X: bất luận; B: thanh bình; T: thanh trắc; cú: hết câu; vận: vần

2- Sổ thanh 數聲: vài tiếng kêu.

3- Đề quyết 鶗鴃: chim quốc, chim đỗ quyên 杜鵑.

4- Phương phi 芳菲: hoa cỏ, cảnh sắc mùa xuân

5- Tàn hồng 殘紅: hoa tàn.

6- Phong sắc 風色: hình dung sức gió.

7 Mai tử 梅子: quả mơ, còn gọi là thanh mai 青梅: quả mơ xanh.

8- Mai tử thanh thời tiết 梅子青時節: chính là lúc có quả mơ xanh.

9- Vĩnh phong liễu 永豐柳: Vào đời nhà Đường, ở tỉnh Lạc Dương, phường Vĩnh Phong có 1 cái vườn hoang. Trong góc vườn phía tây nam có 1 cây liễu chơ vơ. Trong bài "Dương Liễu Chi Từ 楊柳枝詞" của Bạch Cư Dị có câu:

 

“永豐西角荒園裡，Vĩnh phong tây giác hoang viên lý,

“盡日無人屬阿誰"。Tận nhật vô nhân thuộc a thùy.”

Trong góc phía tây của cái vườn hoang ở Vĩnh Phong,

Suốt ngày không ai hỏi han tới, cây liễu này thuộc về ai.

(Ý nói đến một người phụ nữ cô đơn)

 

Sau này thi nhân dùng chữ Vĩnh phong liễu để phiếm chỉ liễu trong vườn, cũng ám chỉ người phụ nữ cô tịch không nơi nương tựa.

10- Hoa phi tuyết 花飛雪: chỉ dây liễu rủ.

11- Bả 把: nắm, cầm, đem

12- Yêu huyền 么弦 hay 幺弦: dây đàn nhỏ nhất của cây đàn Tỳ Bà, cũng ám chỉ đàn tỳ bà.

13- Oán cực 怨極: rất ai oán.

14- Tuyệt 絕: hết, dứt.

15- Song ty võng 雙絲網:  dây tơ kết thành hình hoa, phía dưới có tua dua, dùng để trang hoàng trong nhà, treo ở đầu cây đàn hay đuôi cây sáo cho thêm đẹp.

16 Kết 結: chỗ nối, thắt nút.

17- Ngưng tàn nguyệt 凝殘月 = hết ánh trăng tàn. Bản khác chép “Cô đăng diệt 孤燈滅: cái đèn cô đơn lụn tắt”.

Dịch Nghĩa

Bài từ theo điệu Thiên thu tuế của Trương Tiên

Vài tiếng quốc kêu,

Lại báo hoa cỏ (sắc cảnh mùa xuân) tàn tạ.

Luyến tiếc mùa xuân bèn chọn hoa tàn bẻ hết.

Mưa nhẹ (nhưng) gió mạnh,

Thời tiết mà cây mai xanh tốt.

Cây liễu ở Vĩnh Phong, 

Cành rủ suốt ngày không người (thăm xem, hỏi han).

 Chớ gảy đàn tỳ bà,

Tiếng đàn có thể nói lên lời cực ai oán.

Trời không già, 

Tình khó dứt.

Lòng người như dây tua kép,

Ở giữa có nhiều nút nối với nhau.

Đêm đã qua, 

Cửa sổ phía đông chưa sáng, trăng tàn đã hết.

(Ngày lại qua ngày với nỗi niềm cô đơn)

Phỏng Dịch

Bi Hoan Ly Hợp

Đỗ quyên vài tiếng báo hè sang,

Lưu luyến mầu xuân ngắt hoa tàn.

Gió bạo mưa phùn mai trổ thắm,

Suốt ngày liễu rủ góc vườn hoang.

Dây đàn chớ dạo lời ai oán,

Trời vốn không già tình chẳng cạn,

Mắt võng, lòng người khác mấy đâu?

Trăng tàn lụn, cửa đông chưa sáng.

HHD 7-2017

Bản Dịch của Lộc Bắc

 

Thiên thu tuế

 

1-

Dăm tiếng kêu quốc

Lại báo hoa cỏ chết

Tiếc xuân bèn chọn hoa bẻ hết

Mưa nhẹ nhưng gió nghiệt

Quả mai xanh đúng tiết

Vĩnh Phong liễu

Cành rủ suốt ngày chẳng ai thiết

 

Chớ gảy tỳ bà hát

Ai oán nghe da diết

Trời bất lão

Tình khó dứt

Lòng như dây tua kép

Trong chứa ngàn nút kết

Đêm giả biệt

Cửa đông chưa sáng, trăng tàn hết

         

 

2-

Dăm tiếng kêu chim quốc

Điềm báo hoa cỏ chết

Tiếc xuân

Bèn chọn hoa bẻ hết

 

Mưa nhẹ nhưng gió nghiệt

Quả mơ xanh đúng tiết

Liễu Vĩnh Phong

Cành rủ không ai thiết

 

Chớ gảy tỳ bà hát

Ai oán đàn da diết

Trời không già

Tình sầu vương khó diệt

 

Lòng như dây tua kép

Trong chứa ngàn nút kết

Đêm biệt ly

Cửa Đông, trăng tàn hết

Lộc Bắc

Jul20