Lãng Đào Sa - Lý Dục

浪淘沙   李煜   1     Lãng Đào Sa - Lý Dục

無限江山                                Vô hạn giang sơn.

 

簾外雨潺潺，                        Liêm ngoại vũ sàn sàn,

春意闌珊。                             Xuân ý lan san.

羅衾不耐五更寒。                 La khâm bất nại ngũ canh hàn,

夢裏不知身是客，                 Mộng lý bất tri thân thị khách,

一晌貪歡。                             Nhất hưởng tham hoan.

獨自莫憑欄，                         Độc tự mạc bằng lan,

無限江山。                             Vô hạn giang sơn.

別時容易見時難。                 Biệt thời dung dị kiến thời nan.

流水落花春去也，                 Lưu thủy lạc hoa xuân khứ dã,

天上人間！                            Thiên thượng nhân gian.

 

Chú Thích

1- Bài từ Lãng Đào Sa, nguyên là bài hát của Đường giáo phường còn có tên là Lãng Đào Sa Lệnh 浪淘沙令 hay Mại Hoa Thanh卖花声, thất ngôn tuyệt cú, Lý Dục đổi thành  trường đoản cú, tổng cộng 54 chữ, vần bằng gọi là song điệu tiểu lệnh双调小令(Sau này Liễu Vĩnh và Chu Bang Ngạn viết thành điệu khác là Lãng Đào Sa Mạn). Cách luật:

 

X  T  T  B  B vận

X  T  B  B vận

X  B  X  T  T  B  B vận

X  T  X  B  B  T  T cú

X  T  B  B vận

 

X  T  T  B  B vận

X  T  B  B vận

X  B  X  T  T  B  B vận

X  T  X  B  B  T  T cú

X  T  B  B vận

 

X=bất luận; T= thanh trắc; B= thanh bằng. 

 

2- Sàn sàn 潺潺: hình dung tiếng nước chảy, tiếng mưa rơi tí tách.

3- Lan san 闌珊：rã rời, tàn lụi, suy tàn.

4- La khâm 羅衾: cái chăn dệt bằng tơ lụa.

5- Bất nại 不耐: không chịu được

6- Thân thị khách 身是客：ý nói đang bị giam lỏng ở Biện Lương 汴京.

7- Nhất hưởng 一晌：1 đoạn thời gian, 1 lúc. Nhất hưởng tham hoan = tham luyến hoan lạc trong mộng.

8- Bằng lan 憑欄：dựa vào lan can.

9- Giang sơn 江山：chỉ nưóc Nam Đường. Hai câu này có ý là: không muốn dựa vào lan can để nhìn về giang sơn cũ.

10- Thiên thượng nhân gian 天上人間:  Câu này lấy chữ từ bài "Trường Hận Ca" của Bạch Cư Dị: Đản giáo tâm tự kim điền kiên, Thiên thượng nhân gian hội tương kiến 但教心似金鈿堅，天上人間會相見 (Xin nguyện lòng tưong ái của chúng ta sẽ bền vững như vàng, thiên thượng nhân gian sẽ có cơ hội gặp lại).

Trong bài từ  của Lý  Dục, chữ "thiên thượng nhân gian" là 1 danh từ, không phải thiên thượng và nhân gian, ám chỉ nơi về cuối cùng của Lý Dục.

 

Dịch Nghĩa

Bài từ theo điệu lãng đào sa của Lý Dục

(Nguyên bài này là bài hát của Đường giáo phường có tên là Lãng Đào Sa Lệnh 浪淘沙令 thất ngôn tuyệt cú, Lý Dục đổi thành trường đoản cú, tổng cộng 54 chữ, vần bằng.

Sau này Liễu Vĩnh và Chu Bang Ngạn viết thành điệu khác là Lãng Đào Sa Mạn)

 

Vô hạn giang sơn.

Ngoài mành mưa tí tách,

Ý xuân suy tàn.

Chăn đơn không nén được 5 canh lạnh,

Trong mộng quên rằng mình là khách đang bị giam lỏng,

Một lúc tham lam cái vui trong mộng.

Một mình chớ dựa lan can,

Giang sơn vô giới hạn.

Nước chảy hoa rơi xuân cũng đi,

Thiên thượng nhân gian.

Thiên thượng nhân gian là 1 danh từ, không phải thiên thượng và nhân gian, ám chỉ nơi về cuối cùng của Lý Dục)

 

Phỏng Dịch

 

1 Lãng Đào Sa - Vô Hạn Giang Sơn

 

Mưa thánh thót ngoài màn,

Xuân ý suy tàn.

Năm canh không ngại tấm chăn đơn,

Trong mộng không hay thân khách tạm,

Một thoáng vui tràn.

 

Chẳng muốn dựa lan can,

Vô hạn giang san.

Biệt ly sao dễ gặp gian nan,

Nước chẩy hoa trôi xuân đã mất,

Thiên thượng nhân gian.

 

2 Vô Hạn Giang Sơn

 

Mưa thánh thót bên mành,

Ý xuân tàn lụi nhanh.

Chăn đơn không nén được,

Cơn lạnh suốt năm canh.

 

Trong mơ quên phận khách,

Một thoáng tham vui tràn.

Lan can không muốn tựa,

Vọng núi sông thênh thang.

 

Biệt ly sao dễ dàng,

Nhìn lại quá gian nan.

Hoa rơi, nước chảy, xuân tàn,

Chỉ còn thiên thượng nhân gian đợi chờ!

 

HHD   1/16/2014

 

Bản Dịch của Lộc Bắc

 

VÔ HẠN GIANG SAN

 

1-

Ngoài rèm mưa râm ran

Ý xuân rã tan

Chăn đơn không thấu nổi canh tàn

Trong mộng nào hay thân làm khách

Một thoáng mê hoan

 

Chớ đứng dựa lan can

Vô hạn giang san

Bỏ thì dễ gặp thời nan

Nước chảy hoa trôi xuân đã hết

Thiên thượng nhân gian

 

2-

Ngoài rèm gió mưa ran

Ý xuân rã rời tan

Chăn đơn không chống được

Giá lạnh suốt đêm tàn

 

Mộng quên thân là khách

Một thoáng nghĩ tham hoan

Chớ có dựa lan can.

Giang sơn thời vô hạn

 

Ly dễ; gặp khó khăn

Hoa trôi nước chảy tràn

Mùa xuân giờ đã hết .

Chờ thiên thượng nhân gian

 Lộc Bắc Jul2018

--------------------------------------------

浪淘沙 - 李煜   2      Lãng Đào Sa - Lý Dục

往事只堪哀，             Vãng sự chỉ kham ai,

對景難排。                 Đối cảnh nan bài.

秋風庭院蘚侵階。     Thu phong đình viện tiển xâm giai.

一任珠簾閒不卷，     Nhất nhiệm châu liêm nhàn bất quyển,

終日誰來。                 Chung nhật thùy lai.

金鎖已沉埋，             Kim tỏa dĩ trầm mai,

壯氣蒿萊。                 Tráng khí hao lai.

晚涼天淨月華開。     Vãn lương thiên tịnh nguyệt hoa khai.

想得玉樓瑤殿影，     Tưởng đắc ngọc lâu dao điện ảnh,

空照秦淮。                 Không chiếu Tần Hoài.

Chú Thích

1- Lãng Đào Sa 浪淘沙: tên từ điệu còn gọi là Lãng đào sa lệnh 浪淘沙 令, gồm 54 chữ, 2 đoạn, mỗi đoạn 5 câu có 4 bình vận.

2- Kham 堪: chịu đựng. Chỉ kham ai 只堪哀: chỉ làm người buồn đau.

3- nan bài 難排: nan dĩ bài khiển 難以排遣 = khó bài trừ tịch mịch phiền não.

4- Tiển xâm giai 蘚侵階: rêu mọc trên thềm.

5- Nhất nhiệm 一任: mặc, mặc kệ, cứ để. Bản khác chép "nhất hàng 一行”, “nhất phiến 一片”, "nhất hàng 一桁 = một dãy, một hàng".

6- Chung nhật thùy lai 終日誰來: suốt ngày không ai đến.

7 Kim tỏa 金鎖: tức là thiết tỏa 鐵鎖, lấy tích nước Ngô thời Tam quốc dùng khóa sắt trên sông để chặn đường tiến quân của nước Tấn 晉. Bản khác chép “Kim tỏa 金瑣” tên cung điện của nước Nam Đường xưa. Hoặc có bản chép là "Kim kiếm 金劍 = kiếm vàng = bảo kiếm”.

8- Dĩ已: đã, bản khác chép là “ngọc 玉”.

9- Hao lai 蒿萊: cỏ hao và cỏ lai,  muợn chỉ cỏ hoang. Tráng khí hao lai 壯氣蒿萊: ý nói ý chí hùng tráng đã chìm ngập trong đám cỏ hoang, đã bị trầm một đi rồi.

10- Tịnh 淨: trong sáng, sạch sẽ. Bản khác chép “tĩnh 靜” = yên lặng, yên tĩnh.

11- Nguyệt hoa 月華: nguyệt quang 月光 = ánh trăng.

12- Ngọc lâu 玉樓: căn nhà lầu hoa mỹ.

13- Dao điện 瑤殿: tức ngọc điện, chỉ cung điện nước Nam Đường. Ngọc lâu dao điện 玉樓瑤殿: cung điện lầu các hoa mỹ.

14- Tần Hoài 秦淮：tên sông, khúc sông Trường giang 長江chẩy qua Kim Lăng 金陵 (nay là Nam Kinh 南京, TH) thủ đô nước Nam Đường 南唐 xưa.

Dịch Nghĩa

Nghĩ lại chuyện cũ chỉ chịu đựng đau buồn (chỉ làm đau buồn),

(Cho dù) đối diện cảnh đẹp cũng khó xua đuổi được (cái buồn).

Trong gió mùa thu, thềm nhà ở sân vườn bị rêu xanh mọc lấn.

Cứ để mặc cái rèm cửa không cuốn lên,

(Kể ra thì) suốt ngày không có ai tới.

Cái khóa sắt (ngang sông) đã chìm đắm (dưới đáy sông),

Chí khí hùng tráng đã mai một trong đám cỏ hoang.

Chiều đến khí trời mát mẻ, bầu trời trong sáng với ánh trăng.

Nghĩ đến hình ảnh cung điện lầu các hào hoa (của nước Nam Đường)

(Hiện tại) trống không soi bóng trên sông Tần Hoài.

Phỏng Dịch

1 Lãng Đào Sa - Vãng Sự Bi Ai

Chuyện cũ những bi ai,

Cảnh đẹp không hoài.

Gió thu thềm vắng phủ thanh đài.

Rèm ngọc suốt ngày lười chẳng cuốn,

Thăm viếng còn ai?

Khóa sắt khuất đâu đây,

Tráng khí hao gầy.

Trời trong chiều mát ánh trăng soi.

Gác tía lâu đài lay ánh nước,

Chiếu bóng Tần Hoài.

2 Vãng Sự Bi Ai

Chuyện cũ những bi ai,

Cảnh vui chẳng đoái hoài.

Gió thu vườn lạnh lẽo,

Thềm vắng phủ thanh đài.

Rèm châu buông suốt ngày,

Mấy kẻ đến thăm đây?

Khóa vàng chìm đáy nước,

Hào khí cỏ dại vây.

Chiều mát trời trong sáng,

Phố phường ánh nguyệt soi.

Bao lâu đài gác tiá,

Quạnh vắng chiếu Tần Hoài.

3 Vãng Sự Bi Ai

Chuyện xưa chịu đựng những bi ai,

Cảnh đẹp lòng đau chẳng đoái hoài.

Đình viện gió thu thêm lạnh lẽo,

Tường loang thềm vắng phủ thanh đài.

Rèm châu lười biếng buông không cuốn,

Suốt buổi ngồi buồn chẳng có ai.

Khóa vàng ngày trước chìm sông nước,

Hào khí phai tàn cỏ dại vây.

Chiều về mát mẻ sáng khung trời,

An tĩnh phố phường bóng nguyệt soi.

Gác tía lâu đài non nước cũ,

Trống không hiu quạnh chiếu Tần Hoài.

HHD 9-2018

Bản Dịch của Lộc Bắc

Vãng Sự Bi Ai

1-

Chuyện cũ chỉ bi ai

Cảnh đẹp khó lay

Gió thu thềm viện mốc rêu đầy

Mặc kệ màn châu lơi không cuốn

Suốt ngày chẳng ai

Khóa sắt đã chìm đây

Tráng khí cỏ may

Trời dịu êm, hoa nở trăng lay

Nghĩ đến lâu đài châu ngọc cũ

Bóng nhạt Tần Hoài!

2-

Chuyện cũ buồn cảnh đẹp khó lay

Gió thu thềm viện mốc rêu  đầy

Màn châu mặc kệ không buồn cuốn

Chờ đợi suốt ngày chẳng một ai

Khóa sắt chìm, tráng khí cỏ cây

Trời dịu êm hoa nở nguyệt bầy

Nghĩ đến lâu đài châu ngọc cũ

Còn đâu soi ảnh bến Tần Hoài

Lộc Bắc

Sept2018