Bát Thanh Cam Châu - Liễu Vĩnh

八聲甘州 - 柳永 Bát Thanh Cam Châu - Liễu Vĩnh

對瀟瀟暮雨灑江天，          Đối tiêu tiêu mộ vũ sái giang thiên,

一番洗清秋。                      Nhất phiên tẩy thanh thu.

漸霜風淒緊，                      Tiệm sương phong thê lãnh,

關河冷落，                          Quan hà lãnh lạc,

殘照當樓。                          Tàn chiếu đương lâu.

是處紅衰翠減，                  Thị xứ hồng suy thúy giảm,

苒苒物華休。                      Nhiễm nhiễm vật hoa hưu.

唯有長江水，                      Duy hữu trường giang thủy,

無語東流。                          Vô ngữ đông lưu.

不忍登高臨遠，                  Bất nhẫn đăng cao lâm viễn,

望故鄉渺邈，                      Vọng cố hương miểu mạc,

歸思難收。                          Quy tứ nan thâu.

嘆年來蹤跡，                      Thán niên lai tông tích,

何事苦淹流？                      Hà sự khổ yểm lưu?

想佳人，妝樓顒望，          Tưởng giai nhân, trang lâu ngung vọng,

誤幾回，天際識歸舟。      Ngộ kỷ hồi, thiên tế thức quy châu.

爭知我，依欄杆處，          Tranh tri ngã, y lan can xứ,

正恁凝愁！                          Chính nhiệm ngưng sầu!

Chú Thích

1- Bát Thanh Cam Châu 八声聲甘州: tên từ điệu, còn gọi là Cam châu, Tiêu tiêu vũ 潇潇雨, hay Yến dao trì 宴瑶池, nguyên là bài hát “Biên tái khúc của Đường giáo phường. Toàn từ có 97 chữ, 2 đoạn, mỗi đoạn 9 câu 4 bình vận.

2- Tiêu tiêu 瀟瀟: tiếng mưa rơi hoặc hình dung cảnh mưa rớt nhanh. Bản khác chép tiêu tiêu 蕭蕭: cùng một ý nghĩa.

3- Thanh thu 清秋: cảnh thu trong lạnh.

4- Sương phong 霜風: sương gió mùa thu.

5- Thê khẩn 淒緊 = thê lương khẩn bách: buồn thảm vội vàng.

6- Quan hà 關河: chỉ sơn hà.

7- Lãnh lạc 冷落: rời rạc.

8- Tàn chiếu 殘照: ánh sáng lúc cuối ngày chiếu đến.

9- Đương lâu 當樓: đối với căn lầu. Tàn chiếu đương lâu: ánh sáng tà huy chiếu lên căn lầu.

10- Thị xứ 是處 = đáo xứ 到處: khắp nơi.

11- Hồng suy thúy giảm 红衰翠减: hoa lá điêu tàn (Hồng = hoa, thúy = lá).

12- Nhiễm nhiễm 苒苒 = nhiễm nhiễm 荏苒: thời gian đi qua.

13- Vật hoa 物華: cảnh vật mỹ lệ.

14- Hưu 休: ám chỉ suy tàn.

15- Bất nhẫn 不忍: bất nhẫn tâm, không chịu đựng được.

16- Đăng cao lâm viễn 登高臨遠: lên cao nhìn xa.

17- Miểu mạc 渺邈: xa xôi, cảnh ở xa xôi. Bản khác chép miểu miểu渺渺: cùng một ý nghĩa.

18- Quy tứ 歸思: tâm tư muốn về đoàn tụ với gia đình.

19- Niên lai 年來: những năm gần đây, cũng có thể hiểu là một năm nay.

20- Yêm lưu 淹留: ở lại nơi nào lâu ngày.

21- Giai nhân 佳人: mỹ nữ (văn chương cổ thường dung để chỉ bạn thân của mình).

22- Trang lâu 妝樓: nhà lầu của nữ giới.

23- Ngung vọng 颙望: Ngửng đầu nhìn lâu. Bản khác chép “Trường vọng: nhìn lâu”.

24- Ngộ kỷ hồi 誤幾回: mấy lần lầm tưởng.

25- Thiên tế 天際: nơi xa nhất mà tầm mắt có thể nhìn thấy.

26- Ngộ kỷ hồi, thiên tế thức quy châu 誤幾回，天際識歸舟: mấy lần lầm tưởng thuyền về từ nơi xa là thuyền của người mình mong đợi. Câu này lấy ý từ bài từ Vọng Giang Nam của Ôn Đình Quân:
過盡千帆皆不是，Quá tận thiên phàm giai bất thị,
誤幾回，天際識歸舟. Ngộ kỷ hồi, thiên tế thức qui châu.
(nhìn qua nghìn cánh buồm vẫn không phải buồm của bạn mình về từ nơi chân trời)

27- Tranh 爭: sao, thế nào?

28- Xứ 處: chữ xứ dùng ở đây để biểu thị thời gian, lúc, thời.

29- Nhiệm 恁: như thế. chữ này còn đọc là “nhậm”, “nhẫm”.

30- Ngưng sầu 凝愁: sầu khổ mãi không thôi. Chữ ngưng biểu thị chuyên chú.

Dịch Nghĩa

(Đứng nhìn) cảnh mưa chiều rơi xuống bên sông,

(Phảng phất như) một trận rửa sạch cái trong lạnh của mùa thu.

Dần dần (mưa tạnh) sương phủ và gió (nổi lên) buồn thảm gấp gáp,

Sông núi tiêu điều rời rạc,

(Ánh sáng chiều) thoi thóp chiếu vào căn lầu (bên sông).

Khắp nơi hoa tàn lá héo,

Cảnh đẹp đã hết theo thời gian qua.

Chỉ có nước sông Trường giang,

(Vẫn) lặng lẽ xuôi đông.

Không nhẫn lòng lên cao nhìn xa,

Nhìn cố hương xa thẳm,

Khó nén được lòng khao khát muốn về (quê).

Than thở những năm gần đây dấu chân (mình lưu lãng),

Vì việc gì mà phải khổ sở nán lại (nơi viễn xứ)?

Tưởng người đẹp ở trên lầu ngóng trông,

Mấy lần lầm tưởng thuyền của tôi đang về từ nơi chân trời.

(Cô ta) làm sao biết được, những lúc tôi dựa lan can,

Cũng chính đang sầu khổ không thôi như cô vậy!

Phỏng Dịch

Mưa Chiều Trên Sông

Mưa chiều rả rich rớt trên sông,

Một trận sạch tan thu sáng trong.

Sương xuống gió lên buồn gấp gáp,

Sơn hà rời rạc, nắng lầu không.

Hoa phai lá rụng khắp nơi nơi,

Cảnh đẹp tàn theo thời khắc trôi.

Duy có Trường giang dòng nước biếc,

Lững lờ lặng lẽ huớng đông xuôi.

Bất nhẫn lên cao ngước mắt trông,

Quê hương xa thẳm những trùng trùng.

Muốn về làng cũ tình không đợi,

Dấn bước bao năm cõi mịt mùng.

Vì đâu khổ sở bước long đong?

Tưởng nhớ giai nhân người bạn lòng.

Lầu cao ngưng vọng chân trời thẳm,

Có phải thuyền người về bến không?

Ai biết đâu rằng tâm trí tôi,

Lan can thơ thẩn nhớ thương người.

Hình bóng thân yêu nơi cố lý,

Chìm sâu tâm khảm buồn chơi vơi.

HHD 6-2019