Bốc Toán Tử - Tô Thức

卜算子 - 蘇軾  Bốc Toán Tử - Tô Thức

黃州定惠寺寓居作 Hoàng Châu Định Huệ Tự ngụ cư tác

缺月掛疏桐，             Khuyết nguyệt quải sơ đồng,

漏斷人初靜。             Lậu đoạn nhân sơ tĩnh.

時見幽人獨往來，     Thời kiến u nhân độc vãng lai,

縹緲孤鴻影。             Phiêu miểu cô hồng ảnh.

驚起卻回頭，             Kinh khởi khước hồi đầu,

有恨無人省。             Hữu hận vô nhân tỉnh.

揀盡寒枝不肯棲，     Giản tận hàn chi bất khửng thê,

寂寞沙洲冷。             Tịch mịch sa châu lãnh.

Chú Thích

1) Bốc toán tử 卜算子: tên từ bài, tên khác là Bách xíxh lâu 百尺樓, Mi phong bích眉峯碧, Sở thiên dao楚天遙…Bài từ này có 44 chữ, 2 đoạn, mỗi đoạn 4 câu và 2 trắc vận. Cách luật: 

X X X X B cú

X T B B T vận

X T B B X X X cú

X T B B T vận

　　

X X X X B cú

X T B B T vận

X T B B X X X cú

T T B B T vận

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

2) Định Huệ Tự 定惠寺 hay Định Huệ Thiền Tự 定慧禅寺, bản khác chép là Định Huệ Viện 定慧院 hay 定惠院, nay ở huyện Hoàng Cương 黃崗, tỉnh Hồ Bắc 湖北, TH.

3) Khuyết nguyệt 缺月: trăng khuyết.

4) Sơ đồng 疏桐: hàng cây ngô đồng thưa thớt.

5) Lậu 漏: đồng hồ ngày xưa. Lậu đoạn 漏斷: chỉ thâm dạ, gần sáng.

6) Thời 時: có lúc. Bản khác chép Thùy誰: ai.

7) U nhân 幽人: người ở ẩn dật.

8) Phiêu miểu (diểu) 縹緲: xa xăm, ẩn ước, như co như không.

9) Cô hồng 孤鴻: chim hồng nhạn cô đơn.

10) Tỉnh省: hiểu rõ, biết. Vô nhân tỉnh: không ai biết.

11) Giản 揀: kén chọn. Giản tận hàn chi 揀盡寒枝: chọn hết những cành lạnh.

12) Thê 棲: đậu (chim đậu trên cành).

13) Sa châu 沙洲: Đất bồi giữa dòng sông.

14) Tịch mịch sa châu lãnh: 寂寞沙洲冷: trên cồn cát tịch mịch, lạnh lẽo. Bản khác chép Phong lạc Ngô giang lãnh 楓落吳江冷: Lá phong rơi trên Ngô giang lạnh lẽo, câu này nguyên của Thôi Tín Minh 崔信明 đời  Đường, e rằng không hợp với bài  này.

Dịch Nghĩa

Bài từ theo điệu bốc toán tử của Tô Thức.

Ghi chú của tác giả: Hoàng châu Định Huệ Tự ngụ cư tác 黃州定惠寺寓居作: làm khi ở tại chùa Định Huệ ở Hoàng Châu.

Vầng trăng khuyết như treo trên ngọn hàng cây ngô đồng thưa,

Đồng hồ đã cạn lúc thâm khuya, người hơi được yên tĩnh.

Có lúc thấy người ẩn cư một mình đi qua đi lại,

Phảng phất nơi xa xăm có bóng chim hồng nhạn.

Đột nhiên kinh hãi quay đầu lại,

Có mối oán hận mà không ai biết.

Chọn lựa hết những cành cây lạnh lẽo vẫn không chịu đậu nghỉ,

Nơi cồn cát lạnh lẽo tịch mịch.

Phỏng Dịch

Người Ẩn Dật

Trăng khuyết treo cành thưa,

Đêm cạn người vừa tỉnh.

Thường thấy u nhân vẫn lại qua.

Xa tít chim hồng ảnh.

 

Kinh hãi vội quay đầu,

Có hận không ai biết

Điểm hết cành khô ở chẳng đành.

Lạnh lẽo miền tha thiết.

HHD 10-2020