Nguyễn Lang Quy - Tần Quan

阮郎歸 - 秦觀  Nguyễn Lang Quy - Tần Quan

湘天風雨破寒初，     Tương thiên phong vũ phá hàn sơ,

深沉庭院虛。             Thâm trầm đình viện hư.

麗譙吹罷小單于，     Lệ tiều xuy bãi tiểu thiền vu,

迢迢清夜徂。             Điều điều thanh dạ tồ.

鄉夢斷，旅魂孤，     Hương mộng đoạn, lữ hồn cô.

崢嶸歲又除。             Tranh vanh tuế hựu trừ.

衡陽猶有雁傳書，     Hành dương do hữu nhạn truyền thư,

郴陽和雁無。             Sâm Dương hòa nhạn vô.

Chú Thích:

1- Nguyễn lang quy 阮郎歸: tên từ điệu, gồm 57 chữ, 2 đoạn, mỗi đoạn 4 câu 4 bình vận.

2- Tương thiên 湘天: lưu vực sông tương giang.

3- Hư 虛: không hư, trống rỗng.

4- Lệ tiều: Tiều 譙 = phòng canh gác ở trên cổng thành. Trong bài này chữ lệ tiều 麗譙có nghĩa là căn nhà lầu hoa lệ.

5- Bãi 罷: xong, hết.

6- Tiểu Thiền Vu 小單于: tên một bài nhạc thời xưa.

7- Điều điều 迢迢: yên tĩnh kéo dài.

8- Thanh dạ 清夜: đêm thanh tĩnh.

9- Tồ 徂: dĩ vãng, quá khứ, đã qua.

10- Hương mộng 鄉夢: giấc mộng nhớ quê hương.

11- Lữ hồn 旅魂: tâm tình khi đi xa nhà.

12- Tranh vanh tuế崢嶸歲: = Tranh vanh tuế nguyệt 崢嶸歲月: ngày tháng gian nan, khó khăn.

13- Trừ 除: đi mất, trôi đi mất. Cũng có thể hiểu là “Trừ tịch 除夕: đêm giao thừa”.

14- Hành Dương 衡陽: tên đất, nay ở tỉnh Hồ Nam, TH. Tương truyền ở đây có ngọn núi “Hồi nhạn phong回雁峯”, Chim hồng nhạn 鴻雁từ phương bắc di cư xuống phương nam trong mùa lạnh, đến đây thì ngừng lại.

15- Nhạn truyền thư 雁傳書: Điển tích từ Tô Võ Truyện 蘇武傳, Tô Võ 蘇武đi sứ Hung Nô 匈奴, bị vua Hung Nô (單于) đầy lên Bắc Hải 北海 chăn dê. Sau này Hán Chiêu Đế 漢昭帝lên ngôi, sai sứ đi Hung Nô đòi thả Tô Võ. Vua Hung Nô nói dối là Tô Võ đã chết. Sứ giả được người báo tin Tô Võ đang ở Bắc Hải bèn nói dối rằng vua Hán đi săn bắn được 1 con chim nhạn. Chân con nhạn này có cột 1 lá thư bằng vải viết rằng Tô Võ đang ở Bắc hải. Vua Hung Nô kinh ngạc bèn cho Tô Võ về. Từ đó về sau mới có điển tích chim nhạn chuyển thư tín.

16- Sâm Dương 郴陽: nay là Sâm Châu thị, tỉnh Hồ Nam, TH, ở về phía nam của Hành Dương.

17- Hòa 和: luôn cả. Hòa nhạn vô 和雁無: luôn cả nhạn cũng không có.

Dịch Nghĩa:

Mưa gió ở vùng sông Tương chính đương đuổi phá cái lạnh đi,

Đình viện ở trong sâu tịch liêu trống rỗng,

Trên căn lầu hoa lệ có tiếng đà sáo chơi bài “Tiểu Thiền Vu”.

Đêm dài yên tĩnh và thanh lãnh dần qua đi.

Giấc mộng nhớ quê hương đứt đoạn, tâm tình người lữ khách cảm thấy cô đơn,

Ngày tháng gian nan lại đến đêm giao thừa,

Ở Hành Dương còn có chim nhạn truyền thư tín đến,

Còn đây là Sâm Dương, xa hơn Hành Dương luôn cả chim nhạn cũng không có.

Phỏng Dịch:

Buồn Lữ Thứ

Mưa gió sông Tuơng đuổi tiết hàn,

Sâu sâu đình viện buồn miên man.

Lầu hoa khúc sáo Thiền Vu hết,

Yên tĩnh đêm trong cũng đã tàn.

Mộng nhớ quê hương hồn lữ khách,

Gian nan ngày tháng lại giao thừa.

Hàng Dương thư tín còn trông thấy,

Đây chốn Sâm Dương nhạn vắng thưa.

HHD 7-2019