Dạ Bán Nhạc - Liễu Vĩnh

夜半樂 - 柳永  Dạ Bán Nhạc - Liễu Vĩnh

 

凍雲黯淡天氣，                   Đống vân ảm đạm thiên khí,

扁舟一葉，                           Thiên châu nhất diệp,

乘興離江渚。                       Thừa hứng ly giang chử.

渡萬壑千巖，                       Độ vạn hác thiên nham,

越溪深處。                           Việt khê thâm xứ.

怒濤漸息，                           Nộ đào tiệm tức,

樵風乍起，                           Tiều phong sạ khởi,

更聞商旅相呼。                   Cánh văn thương lữ tương hô.

片帆高舉。                           Phiến phàm cao cử.

泛畫鷁、翩翩過南浦。      Phiếm họa nghịch, phiên phiên quá nam phố.

 

望中酒旆閃閃，                   Vọng trung tửu bái thiểm thiểm,

一簇煙村，                           Nhất thốc yên thôn,

數行霜樹。                           Số hàng sương thụ.

殘日下，漁人鳴榔歸去。Tàn nhật hạ, ngư nhân minh lang quy khứ.

敗荷零落，                           Bại hà linh lạc,

衰楊掩映，                           Suy dương yểm ánh,

岸邊兩兩三三，                   Ngạn biên lưỡng lưỡng tam tam,

浣沙遊女。                           Hoán sa du nữ.

避行客、含羞笑相語。      Tỵ hành khách, hàm tu tiếu tương ngữ.

 

到此因念，                           Đáo thử nhân niệm,

繡閣輕拋，                           Tú các khinh phao,

浪萍難駐。                           Lãng bình nan trú.

嘆後約,丁寧竟何據。         Thán hậu ước, đinh ninh cánh hà cứ.

慘離懷，空恨歲晚歸期阻。Thảm ly hoài, không hận tuế vãn quy kỳ trở.

凝淚眼、杳杳神京路。      Ngưng lệ nhãn, yểu yểu thần kinh lộ.

斷鴻聲遠長天暮。              Đoạn hồng thanh viễn trường thiên mộ.

 

Chú Thích

1 Dạ bán nhạc 夜半樂: nguyên là 1 bài hát của Đường giáo phường, sau dùng làm từ bài. Bài này gồm 144 chữ, chia làm 3 đoạn. Đoạn 1 có 10 câu và 5 trắc vận. Đoạn giữa có 9 câu và 4 trắc vận. Đoạn cuối có 7 câu và 5 trắc vận. Cách luật:

 

T B T T B T cú

B B T T cú

B T B B T vận

T T T B B cú

T B B T vận

T B T T cú

B B T T vận

T B B T B B cú

T B B T vận

T T T, B B T B T vận

 

T B T T T T cú

T T B B cú

T B B T vận

B T T, B B B B B T vận

T B B T cú

B B T T cú

T B T T B B cú

T B B T vận

T B T, B B T B T vận

 

T T B T cú

T T B B cú

T B B T vận

T T T, B B T B T vận

T B B, B T T T B B T vận

B T T, T T B B T vận

T B B T B B T vận

 

B: bình thanh, T: trắc thanh, cú: hết câu, vận: vần.

 

2 Đống vân 凍雲: mây mùa đông chất chồng nặng nề.

3 Thiên châu 扁舟: thuyền nhỏ.

4 Giang chử 江渚: bến sông.

5 Vạn hác thiên nham 萬壑千巖: vạn hang hố, ngàn ngọn núi, ý nói đường xá núi sông hiểm trở, thiên sơn vạn thủy.

6 Việt khê 越溪: phiếm chỉ những dòng suối.

7 Nộ đào 怒濤: sóng to hiểm trở như giận dữ.

8 Tiều phong 樵風= thuận phong 順風: gió thuận, sơn phong, gió ấm.

9 Thương lữ 商旅: thương nhân đi đây đó để buôn bán, phiếm chỉ lữ khách.

10 Nghịch 鷁: tên một loài chim săn mồi dưới nước, không sợ phong bạo, giỏi bay lượn. Thuyền nhân ngày xưa thường vẽ hình con chim nghịch ở mũi thuyền để cầu may mắn. Trong bài này chữ nghịch được dùng để phiếm chỉ cái thuyền.

11 Phố 浦: bến sông.

12 Vọng trung 望中: trong tầm mắt.

13 Tửu bái 酒旆: cái cờ của tửu điếm.

14 Nhất thốc 一簇: một khu, một xóm (nhà).

15 Yên thôn: xóm làng có sinh hoạt, khói bay do nấu cơm.

16 Minh lang 鳴榔: dùng khúc gỗ đập vào mạn thuyền làm cho cá sợ chạy bừa vào lưới. Trong bài này minh lang ngụ ý ngư nhân gõ làm nhịp để ca hát.

17 Linh lạc 零落: tàn rụng.

18 Yểm ánh 掩映: ẩn hiện.

19 Hoán sa du nữ 浣紗遊女: phụ nữ giặt lụa, giặt y phục.

20 Tỵ 避: né tránh.

21 Hàm tu 含羞: mắc cỡ, thẹn thùng.

22 Tương ngữ 相語: nói chuyện với nhau, bảo nhau.

23 Nhân 因: trong bài này có nghĩa là: thì, là, rồi, rồi thì…

24 Tú các khinh phao 繡閣輕拋: nhẹ nhàng vứt bỏ nhà lầu hoa lệ, trong bài này có nghĩa là dễ dàng từ bỏ cuộc sống ôm ấp ái ân với người yêu.

25 Lãng bình nan trú 浪萍難駐: bèo trên ngọn sóng khó lòng đứng vững. Trong bài này có nghĩa là như cánh bèo trôi nổi trên sóng nước, hành tung vô định.

26 Hậu ước 後約: ước định về sau.

27 Đinh ninh 丁寧= đinh ninh 叮咛: lời dặn dò lúc ly biệt.

28 Cánh 竟: rốt cuộc.

29 Hà cứ 何據: có bằng cứ gì? Ý nói không tin tưởng được.

30 Ly hoài 離懷: tình cảm lúc biệt ly.

31 Không hận 空恨: buồn hận.

32 Tuế vãn 歲晚= niên chung tuế vãn 年終歲晚: cuối năm, hết năm.

33 Quy kỳ 歸期: ngày về, hạn kỳ đi về.

34 Yểu yểu 杳杳: xa xôi.

35 Thần kinh 神京: kinh đô (chỉ Biện Lương).

36 Đoạn hồng 斷鴻: chim nhạn lạc đàn.

37 Trường thiên mộ 長天暮: Cảnh trời chiều.

 

Dịch Nghĩa

Bài từ theo điệu Bán Dạ Nhạc

Mây lạnh bao trùm, khí trời ảm đạm,

Một chiếc thuyền con,

Thừa hứng rời bến sông.

Vượt qua thiên sơn vạn thủy,

Đi vào vùng suối sâu xa.

Sóng dữ dần dần lắng xuống,

Gió ở vùng núi chợt nổi lên,

Lại nghe tiếng bọn lái buôn gọi nhau.

Những cánh buồm dương cao.

Những con thuyền nhanh nhẹn vượt qua bãi phía nam.

 

Nhìn thấy cái cờ của tửu điếm phất phới,

Một khóm thôn trang khói tỏa,

Vài hàng cây sương đọng.

Lúc chiều tàn, ngư nhân gõ chèo đi về.

Hoa sen tàn rụng,

Cây dương cằn cỗi ẩn hiện,

Bên bờ có hai hai, ba ba,

Thiếu nữ giặt lụa.

Tránh người qua lại, thẹn thùng cười nói chuyện với nhau.

 

Đến đây tôi bèn nghĩ rằng,

Dễ dàng bỏ rơi người khuê nữ,

Như bèo trôi nổi trên nước khó tìm chỗ lập thân.

Than rằng lời ước dặn dò khi biệt ly lúc nào mới thực hiện?

Tình cảm biệt ly thảm buồn, hận lúc năm hết kỳ hẹn về bị trở ngại.

Nước mắt rưng rưng, con đường về thần kinh xa xôi.

Có tiếng chim nhạn lạc đàn trên khung trời hoàng hôn.

 

Phỏng Dịch

Mây Đông Ảm Đạm

 

Mây đông trời ảm đạm,

Ngồi một chiếc thuyền con.

Thừa hứng rời xa bến,

Qua ngàn vạn núi sông.

 

Vượt suối vào thâm xứ,

Tạm yên làn sóng dữ.

Sơn phong ấm nổi lên,

Gọi bạn đoàn thương lữ.

 

Từng cánh buồm dương cao,

Phố nam thuyền tiến vào.

Phất phơ cờ tửu điếm,

Sương phủ hàng phi lao.

 

Ngư phủ ánh tà dương,

Gõ thuyền về viễn phương.

Sen tàn lá héo rụng,

Ẩn hiện liễu bên đường.

 

Dăm ba nàng thiếu nữ,

Giặt lụa trên bến sông.

Tránh nhìn người khách lạ,

Nói cười vẻ thẹn thùng.

 

Tới đây lòng chợt nhớ,

Từ bỏ nhà hoa xưa.

Cánh bèo trên sóng gió,

Lời hứa đã phai mờ.

 

Tình biệt ly sầu thảm,

Lỡ kỳ hẹn cuối năm.

Rưng rưng đôi giọt lệ,

Đường cố lý xa xăm.

 

Một tiếng kêu khan nhạn lạc đàn,

Mênh mông trời thẳm bóng chiều hoang.

Bước chân phiêu lãng cằn tâm khảm,

Nhớ bạn bên song giọt lệ loang.

 

HHD 5-2020

 

Bản Dịch của Lộc Bắc

 

Dạ Bán Nhạc - Liễu Vĩnh

 

1-     

Mây đùn, khí trời ảm đạm,

Thuyền con một chiếc,

Thừa hứng rời bãi đỗ.

Vượt vạn nước ngàn non,

Suối sâu cùng xứ.

Sóng dữ dần lặng,

Gió rừng bỗng nổi.

Lại nghe thương lái gọi nhau.

Cánh buồm cao vỗ.

Thuyền mũi nghịch, qua bãi nam năng nổ.

 

Cờ quán, mắt nhìn, gió phất,

Một xóm khói vương

Sương treo cổ thụ.

Ngày buông xuống, ngư nhân đi về chèo gõ

Sen tàn rơi rụng,

Dương cằn ẩn hiện,

Bên bờ từng nhóm dăm ba,

Giặt lụa thiếu nữ.

Tránh khách qua, thẹn nói cười nho nhỏ

 

Đến đây chợt nghĩ,

Lầu tía coi khinh,

Bèo trôi khó giữ.

Dẫu ước hẹn, dặn dò đâu căn cớ.

Thảm biệt ly, hận năm hết ngày về trắc trở.

Mắt rưng rưng, đường cái quan mờ tỏ.

Tiếng nhạn lạc, trời chiều bóng đổ.      

 

 

2-     

Mây đùn ảm đạm khí trời

Thuyền nan một lá xa rời bãi con

Vượt qua vạn suối nghìn non

Suối sâu thăm thẳm, sóng dồn tạm yên

Gió rừng bỗng nổi cơn lên

Lại nghe thương lái bốn bên chuyện trò

Cánh buồm vùng vẫy gió no

Mũi thuyền chim nghịch, nhấp nhô bãi bồi

 

Quán rượu cờ phất

Một xóm khói vương

Sương treo cổ thụ

Chèo gõ ngày buông

Sen tàn rơi rụng

Ẩn hiện liễu dương

Dăm ba thiếu nữ

Giặt lụa ven đường

Nói cười nho nhỏ,

Thẹn thuồng khách qua

 

Đến đây chợt nghĩ

Lầu tía coi khinh

Bèo trôi khó giữ

Dẫu hẹn ước tình, dặn dò đâu căn cớ

Thảm ly biệt, hận năm tàn ngày về trắc trở

Mắt rưng rưng, quan lộ tỏ mờ

Nhạn lạc đàn kêu, trời xiêu bóng đổ!

LB

Mai20