Hạc Xung Thiên - Liễu Vĩnh

鶴沖天 - 柳永  Hạc Xung Thiên - Liễu Vĩnh

 

黃金榜上，                 Hoàng kim bảng thượng,

偶失龍頭望。             Ngẫu thất long đầu vọng.

明代暫遺賢，             Minh đại tạm di hiền,

如何向？                      Như hà hướng?

未遂風雲便，             Vị toại phong vân tiện.

爭不恣遊狂蕩？         Tranh bất tứ du cuồng đãng?

何須論得喪。             Hà tu luân đắc táng.

才子詞人，                 Tài tử từ nhân,

自是白衣卿相。         Tự thị bạch y khanh tướng.

 

煙花巷陌，                 Yên hoa hạng mạch,

依約丹青屏障。         Y ước đan thanh bình chướng.

幸有意中人，             Hạnh hữu ý trung nhân,

堪尋訪。                      Kham tầm phỏng.

且恁偎紅倚翠，         Thả nhẫm ôi hồng ỷ thúy,

風流事，平生暢。     Phong lưu sự, bình sinh sướng.

青春都一餉。             Thanh xuân đô nhất hướng.

忍把浮名，                 Nhẫn bả phù danh,

換了淺斟低唱！         Hoán liễu thiển châm đê xướng!

 

Chú Thích

1 Hạc xung thiên 鹤冲天: tên từ bài, sáng tác của Liễu Vĩnh, gồm 88 chữ. Đoạn trước có 9 câu, 6 trắc vận. Đoạn sau có 9 câu, 5 trắc vận. Cách luật:

 

B B T T vận

T T B B T vận

B T T B B cú

B B T vận

T T B B T cú

B T T B B T vận

B B B T T vận

B T B B cú

T T T B B T vận

 

B B T T cú

B T B B B T vận

T T T B B cú

B B T vận

T T B B T T cú

B B T, B B T vận

B B B T T vận

T T B B cú

T T T B B T vận

 

B: bình thanh, T: trắc thanh, cú: hết câu, vận: vần.

 

2 Hoàng kim bảng黄金榜: bảng vàng, bảng đề tên những sĩ tử trúng tuyển.

3 Long đầu龍頭: người đỗ trạng nguyên.

4 Minh đại 明代: thánh minh của thời đại. Bản khác chép “thiên cổ千古: ngàn xưa”.

5 Di hiền遺賢: vứt bỏ người hiền tài (tự ví mình).

6 Như hà hướng如何向: hưóng về đâu. 

7 Phong vân 風雲: tế hội phong vân, ám chỉ gặp được vận tốt.

8 Tranh bất爭不: sao không.

9 Tứ恣: phóng túng, tùy ý mình muốn.

10 Tranh bất tứ du cuồng đãng爭不恣游狂荡: sao không tùy ý muốn mà vui chơi phóng đãng.

11 Luân論 (trong bài này đọc là luân, ta thường đọc là luận): bàn bạc.

12 Đắc táng得喪= đắc thất得失: được, mất.

13 Bạch y白衣: áo trắng, ngày xưa chỉ người chưa làm quan.

14 Bạch y khanh tướng 白衣卿相: ý nói mình tài hoa xuất chúng nên tuy chưa làm quan cũng tự tôn quý như khanh tướng.

15 Yên hoa 烟花: ám chỉ kỹ nữ.

16 Hạng mạch巷陌: đường phố ngõ ngách.

17 Yên hoa hạng mạch煙花巷陌: phố ngõ nơi kỹ nữ ở.

18 Y ước 依約:  y theo ước định, đại ước, đại khái, ẩn ước, thấp thoáng.

19 Đan thanh丹青: đỏ xanh, chỉ bức vẽ.

20 Đan thanh bình chuớng丹青屏障: tấm bình phong có vẽ tranh.

21 Ý trung nhân意中人: người trong tâm ý, người mà mình yêu thích.

22 Kham堪: có thể, khả dĩ.

23 Nhẫm恁 = như thử如此: như thế này, như thế.

24 Ôi hồng ỷ thúy偎红倚翠: kề đỏ tựa xanh, ý nói ôm ấp kỹ nữ.

25 Phong lưu風流: phong nhã sái thoát, phong thái, phẩm cách, liên quan đến tình ái nam nữ, hình dung hiếu sắc. (Người Việt dùng nghĩa sung túc tao nhã).

26 Bình sinh 平生: một đời, suốt đởi.

27 Sướng暢: vui sướng, sung sướng.

28 Hướng餉: chốc lát. Bản khác chép thưởng晌, cùng 1 ý nghĩa.

29 Thanh xuân đô nhất hướng青春都一餉: tuổi thanh xuân ngắn ngủi.

30 Nhẫn忍: nhẫn tâm.

31 Phù danh浮名: hư danh, danh hão, ám chỉ công danh.

32 Thiển châm đê xướng淺斟低唱: uống từ từ, hát nho nhỏ, hình dung an nhàn hưởng lạc.

 

Dịch Nghĩa

Bài từ theo điệu hạc xung thiên của Liễu Vĩnh.

Trên tấm bảng (chữ) vàng,

Nhìn xem thấy (tôi) ngẫu nhiên mất chức trạng nguyên.

Ở quang minh thời đại nhà vua cũng có khi làm mất hiền tài.

Tôi phải làm sao đây?

Vận tốt phong vân chưa toại,

Sao không tùy ý muốn của mình mà vui chơi phóng đãng.

Việc gì phải bàn tới (công danh) được hay mất?

Làm người tài tử viết từ (cho ca nữ hát),

Tự cho mình là ngưòi áo trắng cũng đâu kém gì công hầu khanh tướng.

 

Đường phố ngõ ngách của kỹ nữ,

Ẩn ước (gian phòng) ngăn tấm bình phong vẽ hình.

May mắn là (nơi đó) có người trong tâm ý của tôi,

Có thể truy cầu tìm gặp.

Như thế kề môi tựa má ôm ấp,

Việc tình ái nam nữ, một đời sung sướng.

Tuổi thanh xuân đâu có là bao.

Tôi thà đem cái công danh hư ảo,

Đổi lấy chén rượu cạn (trên môi) và lời ca êm ái (bên tai).

 

Phỏng Dịch

Cánh Hạc Tung Trời

 

Nhìn trên tấm bảng chữ vàng,

Ngẫu nhiên tên tớ lỡ làng trạng nguyên.

Nhà vua tạm bỏ người hiền,

Công danh chưa toại nỗi niềm khôn khuây.

Thỏa lòng phóng đãng vui vầy,

Lo gì được mất đêm ngày hại thân.

Tự mình tài tử từ nhân,

Áo thô, khanh tướng, cũng gần khác chi.

 

Phố phường kỹ nữ lạ gì,

Bình phong ẩn ước cách ly khuê phòng.

Ý trung nhân, khách má hồng,

Tìm người gần gũi thỏa lòng bấy nay.

Kề môi tựa má tình say,

Phong lưu số kiếp, một đời sướng thân.

Có là bao tuổi thanh xuân,

Công danh hư ảo chẳng cần thiết tha.

Chén rượu cạn, nhẹ lời ca.

 

HHD 6-2020

 

Bản Dịch của Lộc Bắc

 

Hạc Xung Thiên - Liễu Vĩnh

 

1-     

Bảng vàng gác thượng,

Bỗng mất trạng nguyên lọng.

Thịnh thời bỏ hiền tài.

Làm sao hưởng?

Chưa toại rồng mây vận,

Sao không cuồng vui phóng đãng.

Mà luận bàn gắng gượng.

Tài tử viết từ,

Tự cho áo the khanh tướng!

 

Kỹ nữ ngõ ngách,

Như ước đỏ xanh rủ trướng.

May có ý trung nhân,

Tìm hỏi chóng.

Rồi thì ôm hồng dựa biếc,

Việc phong lưu, một đời sướng.

Tuổi xanh chỉ chút lượng.

Thà đem hão danh,

Đổi rượu nồng, ca xướng.   

 

2-     

Bảng vàng treo gác thượng

Trạng nguyên bỗng mất lọng

Thịnh thời bỏ hiền tài

Phải làm sao được hưởng?

Chưa toại chí mây rồng

Sao không cuồng phóng đãng

Mà luận bàn gắng gượng

Làm tài tử viết từ

Tuy áo the, khanh tướng!

 

Ngõ ngách xóm yên hoa

Cửa đỏ rủ xanh trướng

May có ý trung nhân

Tìm hỏi e không ngượng

Rồi dựa biếc, ôm hồng

Phong lưu một đời sướng

Tuổi xuân ngắn. Sao không đổi hư danh

Lấy rượu quỳnh, ca xướng?

 

Lộc Bắc

Jun20