Mãn Giang Hồng - Tô Thức

滿江紅 -蘇軾   Mãn Giang Hồng – Tô Thức

懷子由作 Hoài Tử Do Tác

 

清潁東流，                 Thanh Dĩnh đông lưu,

愁目斷、孤帆明滅。Sầu mục đoạn, cô phàm minh diệt.

宦遊處、青山白浪。Hoạn du xứ, thanh sơn bạch lãng.

萬重千疊。                 Vạn trùng thiên điệp.

孤負當年林下意，     Cô phụ đương niên lâm hạ ý,

對牀夜雨聽蕭瑟。     Đối sàng dạ vũ thính tiêu sắt.

恨此生、長向別離中，Hận thử sinh, trường hướng biệt ly trung,

添華髮。                      Thiêm hoa phát.

 

一尊酒，                      Nhất tôn tửu,

黃河側。                      Hoàng hà trắc.

無限事，                      Vô hạn sự,

從頭說。                      Tùng đầu thuyết.

相看恍如昨，             Tương khan hoảng như tạc,

許多年月。                 Hứa đa niên nguyệt.

衣上舊痕餘苦淚，     Y thượng cựu ngân dư khổ lệ,

眉間喜氣添黃色。     Mi gian hỷ khí thiêm hoàng sắc.

便與君、池上覓殘春，Tiện dữ quân, trì thượng mịch tàn xuân,

花如雪。                      Hoa như tuyết.

 

Chú Thích

1- Mãn giang hồng满江红: Tên từ bài. Tên khác là”Thượng giang hồng上江虹”,  “Niệm lương du念良游”,  “Thương xuân khúc伤春曲”.

Tổng cộng có 93 chữ chia làm 2 đoạn. Đoạn trước có 47 chữ, 8 câu, 4 trắc vận. Đoạn sau có 46 chữ, 10 câu, 5 trắc vận. Cách luật:

 

X T B B cú

B X T, X B X T vận

B X T, X B B T cú

T B X T vận

X T X B B T T cú

X B X T B B T vận

X X X, X T T B B cú

B B T vận

 

X X T cú

B T T vận

B T T cú

B B T vận

T B B X T cú

T B B T vận

X T X B B T T cú

X B X T B B T vận

X X X, X T T B B cú

B B T vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

 

2- Tử Do子由: em trai của tác giả là Tô Triệt蘇轍, tự là Tử Do.  

3- Dĩnh潁 = Dĩnh thủy潁水: cũng đọc là “Toánh”, một chi nhánh của sông Hoài hà淮河.

4- Mục đoạn目斷: nhìn thẳng ra thật xa.

5- Cô phàm minh diệt孤帆明滅:  một cánh buồm đơn độc lúc ẩn lúc hiện.  

6- Hoạn du宦遊: làm quan ở xa kinh thành hay quê hương hoặc giả người lià bỏ quê hương đi xa giao du để mưu cầu quan chức.

7- Thanh sơn bạch lãng青山白浪: núi xanh sóng trắng. Mượn ý câu thơ của Lô Luân盧綸 trong bài Tống nguyên dục úy nghĩa hưng送元昱尉義興:

 

“白浪緣江雨，Bạch lãng duyên giang vũ,

“青山繞縣花。Thanh sơn nhiễu huyện hoa.

“Sóng trắng men theo dòng sông lúc đang mưa,

“Núi xanh vòng vo quanh huyện đầy hoa”.

 

8- Vạn trùng thiên điệp萬重千疊: vạn trùng ngàn lớp, bản khác chép vạn lý thiên điệp萬里千疊: vạn dặm, ngàn tầng lớp chập chùng.

9- Cô phụ 孤負: phụ rẫy.

10- Ý 意: ý tưởng, bản khác chép “Ngữ: lời nói” hay “Ức憶: ký ức”.

11- Tiêu sắt蕭瑟: hình dung tiếng mưa gió đập trên cây lá hoặc hình dung hoàn cảnh lạnh lẽo buồn bã.

12- Đối sàng dạ vũ thính tiêu sắt對牀夜雨聽蕭瑟: đêm mưa trước cái giường (thức đêm) nghe tiếng mưa rơi gió đập trên cây lá. Tác giả khi xa cách người em là Tô Triệt, đã làm bài thơ nhắc đến kỷ niệm xưa lúc còn sống chung trong đó có câu:

 

“寒燈相對記疇昔，Hàn đăng tương đối ký trù tích,

“夜雨何時聽蕭瑟。Dạ vũ hà thời thính tiêu sắt.

“Đối cây đèn lạnh lẽo mà nhớ chuyện xưa,

“Trong đêm mưa khi nào (lại được) nghe tiếng mưa rơi trên cây lá (như xưa)”.

 

13- Lâm hạ林下: lâm viên của gia đình, ẩn ý lúc 2 người thoái quan về đoàn tụ.

14- Thiêm添: thêm, bản khác chép “Sinh生: sinh ra”.

15- Hoa phát 華髮: tóc bạc.

16- Hoàng hà: sông Hoàng hà.

17- Hoảng như tạc: phảng phất như mới xẩy ra ngày hôm qua.

18- Y thượng cựu ngân衣上舊痕: vết đốm cũ ở trên áo, mượn ý câu thơ của Lưu Hy Di 劉希夷 trong bài thơ “Đảo y thiên搗衣篇: bài thơ giặt áo”:

 

“莫言衣上有斑斑，Mạc ngôn y thượng hữu ban ban,

“只爲思君淚相續。Chỉ vi tư quân lệ tương tục.

“Đừng nói trên áo có đốm,

“Chỉ vì nhớ anh nước mắt tuôn chẩy”.

 

19- Thiêm添: thêm, bản khác chép “Chiếm佔: chiếm cứ”.

20- Mi gian hỷ khí thiêm hoàng sắc眉間喜氣添黃色: trên trán có hỷ sắc lại thêm mầu vàng. Sách dậy xem tướng “Tướng thư chiêm khí tạp yếu 相書佔氣雜要” viết rằng sắc vàng như ở ngang trán là tướng quan “Khanh”. Trong bài này tác giả hy vọng hai anh em sẽ sớm đoàn tụ. 

21- Hoa như tuyết花如雪: hoa rụng lả tả trông như tuyết rơi.

 

Dịch Nghĩa

Ghi chú của tác giả: làm bài này khi nhớ Tử Do.

 

Dòng sông Dĩnh chẩy hướng đông,

Mắt buồn nhìn ra thật xa, một cánh buồn cô đơn lúc ẩn lúc hiện.

Đương lúc làm quan đi xa, (trải qua) thiên sơn vạn thủy.

(Đường đất) Vạn ngàn trùng điệp.

(Ta đã) Phụ rẫy ý tưởng năm đó trong gia viên (mình hẹn nhau thoái quan đoàn tụ).

Thức trong mưa đêm nghe tiếng mưa rơi trên lá.

Hận kiếp này, sống trong sự biệt ly dài lâu,

Thêm nữa mái tóc đã bạc.

 

Một chén rượu.

Bên dòng sông Hoàng hà.

(Nói tới) Biết bao nhiêu việc,

Từ lúc xa xưa.

Xem thấy như mới xẩy ra ngày hôm qua,

Đã bao năm tháng qua rồi.

Trên y phục đầy vệt nước mắt buồn khổ.

Trên trán có khí sắc vui lại thêm sắc vàng. (sẽ sớm được đoàn tụ)

Tôi sẽ cùng chú em, ngồi thuyền trên hồ tìm hưởng lúc tàn xuân,

Hoa rụng rơi bay như tuyết.

 

Phỏng Dịch

Hẹn Ngày Sau

 

Lững lờ sông Dĩnh xuôi đông,

Nhìn xa thấp thoáng cánh buồm nhấp nhô.

Chức quan phiêu bạt giang hồ,

Núi xanh sóng trắng mịt mù trùng khơi.

Năm xưa ước nguyện phụ lời,

Thức đêm mưa đổ nghe trời lao xao.

Hận kiếp này mãi xa nhau,

Mắt buồn lơ láo bạc đầu ngóng trông.

 

Một ly rượu bên mé sông,

Tràn trề tâm sự nỗi lòng xót xa.

Nhìn xem như mới hôm qua,

Biết bao năm tháng bôn ba chân trời.

 

Áo quần ngấn lệ đầy vơi,

Vầng mi vẻ tốt điểm đôi sắc vàng.

Bờ ao tìm chút xuân tàn,

Cùng nhau ngắm cảnh muộn màng hoa bay.

 

HHD 02-2021