Mãn Đình Phương - Tô Thức

滿庭芳 - 蘇軾   Mãn Đình Phương – Tô Thức 

 

蝸角虛名，                 Oa giác hư danh,

蠅頭微利，                 Dăng đầu vi lợi,

算來著甚乾忙。         Toán lai trước thậm can mang.

事皆前定，                 Sự giai tiền định,

誰弱又誰強。             Thùy nhược hựu thùy cường.

且趁閒身未老，         Thả sấn nhàn thân vị lão,

盡放我、些子疏狂。Tận phóng ngã, ta tử sơ cuồng.

百年里，                      Bách niên lý,

渾教是醉，                 Hồn giao thị túy,

三萬六千場。             Tam vạn lục thiên trường.

 

思量。                          Tư lương.

能幾許，                      Năng kỷ hử,

憂愁風雨，                 Ưu sầu phong vũ,

一半相妨，                 Nhất bán tương phương,

又何須，                      Hựu hà tu,

抵死說短論長。         Đề tử thuyết đoản luận trường.

幸對清風皓月，         Hạnh đối thanh phong hạo nguyệt,

苔茵展、雲幕高張。Đài nhân triển, vân mạc cao trương.

江南好，                      Giang nam hảo,

千鍾美酒，                 Thiên chung mỹ tửu,

一曲滿庭芳。             Nhất khúc mãn đình phương.

 

Chú Thích

1- Mãn đình phương 滿庭芳: tên từ bài, tên khác là “tỏa dương đài 鎖陽臺”, “Trung lữ điệu 中呂調”. Bài này có 95 chữ. Đoạn trước có 4 bình vận, đoạn sau có 5 bình vận. Cách luật:

 

X T B B cú

X B X T cú

X B X T B B vận

X B X T cú

X T T B B vận

X T X B X T cú

X X T, X T B B vận

X B T cú

X B X T cú

X T T B B vận

 

X B vận

B T T cú

X B X T cú

X T B B vận

T X X cú

X B X T X B vận

X T X B X T cú

X X T, X T B B vận

B B T cú

X B X T cú

X T T B B vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

 

2- Oa giác 蝸角 = oa ngưu giác 蝸牛角: xúc tu của ốc sên, ý nói vật thật nhỏ.

3- Dăng đầu 蠅頭: đầu con ruồi xanh, nguyên chỉ chữ viết nhỏ như đầu con ruồi, cũng được dùng để chỉ danh lợi nhỏ bé, vật nhỏ bé.

4- Trước著 = trước 着: bị, mắc phải. Thậm 甚 = thậm ma = thập ma 什么: cái gì. Trước thậm: vì cái gì, mắc phải cái gì.

5- Can mang 乾忙: bận bịu mà không được việc gì. Trước thậm can mang 著甚乾忙: Bận bịu cái gì.

6- Thả 且: hãy.

7- Sấn 趁: thừa dịp, đuổi theo.

8- Nhàn thân 閒身: tấm thân tầm thường, không có quan chức gì hết.

9- Tận phóng 盡放: buông thả hết, bản khác chép “Tu phóng 須放: nên buông thả”

10- Ta tử 些子: một ít.

11- Sơ cuồng 疏狂: hào phóng, không chịu bó buộc.

12- Hồn giao 渾教: toàn bộ giao cho.

13- Bách niên lý, hồn giao thị túy, tam vạn lục thiên trường百年里，

渾教是醉，三萬六千場: trong đời người, toàn bộ để cho say sưa, ba vạn sáu ngàn lần, lấy ý từ câu thơ của Lý Bạch trong bài thơ “襄陽歌Tương Dương ca”:

 

“百年三萬六千日，Bách niên tam vạn lục thiên nhật,

“一日須傾三百杯。Nhất nhật tu khuynh tam bách bôi.

“Trăm năm có ba vạn sáu ngàn ngày,

“Mỗi ngày phải uống một trăm chén rượu.”

 

14- Tư lương 思量: suy nghĩ, tính toán.

15- Kỷ hứa 幾許: bao nhiêu.

16- Nhất bán 一半 = nhất bán sinh 一半生: một nửa đời.

17- Tương phương 相妨: hỗ tương làm hại, mạo phạm.

18- Hà tu何須: hà tất, dùng để làm gì.

19- Để tử 抵死: liều mạng.

20- Thuyết đoản luận trường 說短論長: bình luận lăng nhăng

21- Đài nhân 苔茵: bãi cỏ như tấm thảm.

22- Vân mạc 雲幕: bức màn bằng mây.

23- Cao trương 高張: giăng cao.

24- Chung 鍾: chén uống rượu.

 

Dịch Nghĩa

Cái hư danh nhỏ nhoi,

Cái lợi lộc bé tí,

Tính ra cái gì mà phải bận bịu rồi không được chi hết.

Mọi việc đều do tiền định,

Ai (thua chưa hẳn là) yếu và ai (được chưa chắc là) khỏe.

Hãy thừa lúc tấm thân chưa già,

Buông ra tất cả ràng buộc, hãy phóng túng tự tại một chút.

Trong trăm năm đời người,

Đều để cho say sưa,

Cả ba vạn sáu ngàn lần.

 

Suy nghĩ kỹ,

(Cuộc đời) Có là bao nhiêu,

U sầu và mưa gió,

Hỗ tương làm hại một nửa (cuộc đời).

Lại hà tất,

Liều mạng bình phẩm bừa bãi (cái xấu tốt của kẻ khác).

Chẳng như hưởng trăng thanh gió mát,

Trải mở thảm rêu, lấy mây làm màn giăng cao.

Vùng Giang nam (sinh hoạt) tốt đẹp,

(Uống) Ngàn chén rượu ngon,

(Nghe hoặc hát) một khúc “Mãn đình phương”.

 

Phỏng Dịch

1 Mãn Đình Phương - Buông Thả Hư Danh

 

Nghêu ốc hư danh,

Nhặng xanh lợi mọn,

Tính ra bận bịu đa mang.

Đều do tiền định.

Ai yếu đưối, ai cường.

Thừa lúc nhàn thân chưa lão,

Phá ràng buộc, phóng túng vui cuồng.

Trăm năm ấy,

Cho say túy lúy,

Ba vạn sáu ngàn trường.

 

Suy lường,

Đời có mấy,

Ưu sầu mưa gió,

Một nửa hại vương.

Lại sao nữa,

Liều thân bình phẩm đoản trường.

Gặp lúc trăng thanh gió mát,

Thảm cỏ rộng, mây phủ cao giăng.

Giang nam đẹp,

Nghìn chung rượu qúy,

Một khúc “mãn đình phương”.

2 Buông Thả Hư Danh 

Hư danh nghêu ốc li ti,

Nhặng xanh lợi mọn xá gì đa mang.

Cũng do tiền định trời ban,

Yếu, cường chưa hẳn đôi đàng hơn thua.

Thân này chưa lúc già nua,

Buông trôi ràng buộc bông đùa chút chơi.

Trăm năm trong một kiếp người,

Say sưa toàn bộ thế thời càng hay,

Cả ba vạn sáu ngàn ngày.

 

Ngẫm suy cho kỹ cuộc đời là bao.

Gió mưa bão táp ưu sầu,

Hỗ tương gia hại lọ cầu đua tranh,

Đoản trường liều mạng phẩm bình.

Chẳng như gió mát trăng thanh bên trời.

Thảm rêu xanh phủ màn mây,

Giang Nam tươi đẹp, rượu đầy ngàn chung.

Mãn đình phương hát nghe cùng.

HHD 02-2021