Mộng Dương Châu - Tần Quan

夢揚州 - 秦觀   Mộng Dương Châu - Tần Quan

 

晚雲收。                      Vãn vân thu.

正柳塘、煙雨初休。Chính liễu đường, yên vũ sơ hưu.

燕子未歸，                 Yến tử vị quy,

惻惻輕寒如秋。         Trắc trắc khinh hàn như thu.

小闌外、東風軟，     Tiểu lan ngoại, đông phong nhuyễn,

透繡幃、花蜜香稠。Thấu tú vi, hoa mật hương trù.

江南遠，                      Giang nam viễn,

人何處，                      Nhân hà xứ,

鷓鴣啼破春愁。         Giá cô đề phá xuân sầu.

 

長記曾陪燕遊。         Trường ký tằng bồi yến du.

酬妙舞清歌，             Thù diệu vũ thanh ca,

麗錦纏頭。                 Lệ cẩm triền đầu.

殢酒爲花，                 Thế tửu vi hoa,

十載因誰淹留。         Thập tải nhân thùy yêm lưu.

醉鞭拂面歸來晚，     Túy tiên phất diện quy lai vãn,

望翠樓、簾卷金鉤。Vọng thúy lâu, liêm quyển kim câu.

佳會阻，                      Giai hôi trở,

離情正亂，                 Ly tình chính loạn,

頻夢揚州。                 Tần mộng Dương châu.

 

Chú Thích

1- Mộng Dương châu 夢揚州: tên từ bài do Tần Quan chế ra. Bài này có 97 chữ, đoạn trước có 9 câu với 5 bình vận, đoạn sau có 10 câu với 5 bình vận. Bản khác chép bài này có 99 chữ, đoạn trước và đoạn sau đều có 10 câu với 5 bình vận. Cách luật:

 

T B B vận

T T B, B T B B vận

T T T B cú

T T B B B B vận

T B B T B B T cú

T T B, B T B B vận

B B T cú

B B B T cú

T B B T B B vận

 

B T B B T B vận

B T T B B cú

T T B B vận

T T T B cú

T T B B B B vận

T B T T B B T cú

T T B, B T B B vận

B T T cú

B B T T cú

B T B B vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; cú: hết câu; vận: vần

 

2- Vân thu 雲收 = vân thu vũ quá 雲收雨過: trời quang không mây sau cơn mưa. Ngoài ra còn một thành ngữ khác tương tự là “Vũ hiết vân thu 雨歇雲收” hay “Vũ tán vân thu 雨散雲收”. Thành ngữ này có nghĩa đen và nghĩa bóng, nghĩa đen là trời quang không mây sau cơn mưa, nghĩa bóng là cặp đôi nam nữ tình nhân tan vỡ.

3- Liễu đường 柳塘: cây dương liễu trồng ở bờ ao hồ.

4- yên vũ 烟雨: mưa nhỏ bao phủ đầy trời.

5- Hưu 休: hết

6- Yến tử vị quy 燕子未歸: chim én chưa về, ý nói mùa xuân chưa tới. Hàng năm có 2 ngày tế thần vào mùa xuân và mùa thu gọi là “Xuân xã 春社: tế thần mùa xuân” và “Thu xã 秋社: tế thần mùa thu”. Hai ngày này gần với ngày xuân phân và thu phân trong âm lịch. Dân gian tin tưởng chim én đầu tiên xuất hiện vào khoảng xuân xã vì vậy còn gọi là “Xã yến 社燕”.

7- Trắc trắc 惻惻: cảm giác lành lạnh.

8- Đông phong nhuyễn 東風軟: gió xuân nhu hòa.

9- Tú vi 繡幃: màn thêu.

10- Hoa mật hương trù 花蜜: hoa có chất tiết ngọt ngào. Có bản chép hoa mật 花密: hoa rậm rạp.

11- Hương trù 香稠: mùi thơm nồng nàn.

12- Giá (chá) cô 鷓鴣: chim đa đa.

13- Trường ký 長記: nhớ lâu, nhớ dai, nhớ mãi.

14- Yến du 燕遊 = yến du 燕游: nhàn du, chậm rãi du hành, du hành yến ẩm.

15- Thù 酬: báo đáp.

16- Triền đầu 纏頭: khăn quấn trên đầu. Ngày xưa thường dùng gấm lụa sặc sỡ ban thưởng cho ca nữ vũ công gọi là “Triền đầu 纏頭”. Về sau chữ này được dùng để chỉ tiền bạc kim ngân ban thưởng cho ca kỹ.

17- Thế 殢: trầm mê, chìm đắm. Thế tửu vi hoa 殢酒爲花: đam mê tửu sắc. Bản khác chép “Thế tửu khốn hoa 殢酒困花: chìm đắm trong rượu và khốn đốn vì hoa (phụ nữ)”, cũng là chỉ đam mê tửu sắc.

18- Thập tải nhân thùy yêm lưu 十載因誰淹留: Mười năm vì ai mà nấn ná ở đây. Tác giả mượn ý câu thơ của Đỗ Mục 杜牧 trong bài thơ Khiển hoài 遣懷 để nói mình nấn ná ở Dương Châu quá lâu:

 

“十年一覺揚州夢，Thập niên nhất giác Dương Châu mộng,

“赢得青樓薄幸名。Doanh đắc thanh lâu bạc hãnh nhân.

 

19- Túy tiên phất diện 醉鞭拂面: lúc say sưa dùng cái roi thúc ngựa tự phất qua mặt mình, ý nói cưỡi ngựa đi chơi.

20- Thúy lâu 翠樓: nguyên chỉ căn gác hoa lệ, về sau được dùng để chỉ nơi phụ nữ ở.

21- Kim câu 金鉤 = kim câu 金鈎: cái móc bằng vàng để treo màn cửa.

22- Giai hội 佳會: ý nói giai kỳ 佳期: cuộc tụ hội của đôi nam nữ tình nhân.

23- Ly tình chính loạn 離情正亂: tâm tình chính đang phiền loạn vì ly biệt với người thân hay tình nhân.

24- Tần 頻: nhiều lần.

 

Dịch Nghĩa

Trời chiều mây quang đãng

Trên bờ hồ trồng dương liễu, mưa bụi vừa hết.

Chim én (báo xuân) chưa về.

Cảm giác hơi lạnh như mùa thu.

Phía ngoài hàng lan can nhỏ, gió xuân nhu hòa,

Xuyên qua tấm màn thêu, mùi hương hoa nồng nàn.

Giang Nam ở xa lắm,

Người (yêu) nơi đâu?

(Tiếng) chim đa đa hót phá tan nỗi sầu mùa xuân (ưu sầu vì nhớ bạn).

 

Còn nhớ rằng đã từng cùng bạn (ca nữ), đi du hành yến ẩm.

Để báo đáp lại điệu múa tuyệt diệu và tiếng ca ngọt ngào (của bạn).

Thưởng cho bạn gấm lụa đẹp quấn trên đầu (ý nói cho nhiều tiền bạc).

Đam mê tửu sắc,

Vì ai (ý nói vì cô tình nhân này) mà 10 năm nán ná (ở Dương Châu)

Say sưa cầm roi thúc ngựa phất qua mặt mình, chiều tối mới về (ý nói cưỡi ngựa đi ngao du nhậu nhẹt đến tối mới về nhà).

Nhìn lên lầu thúy, tấm màn móc trên móc vàng vẫn cuốn lên (ý nói bạn đang chờ đợi tôi về).

Ước hội giai kỳ bị ngăn trở,

Tâm tình tôi đang phiền loạn vì mối tình chia ly này,

Nhiều lần nằm mộng về (gặp bạn ở) Dương Châu.

 

Phỏng Dịch

1 Mộng Dương Châu - Mơ Bóng Hồng Trang

 

Tối mây quang.

Tại liễu hồ, mưa bụi vừa tàn.

Yến tử thấy đâu,

Lạnh lạnh như thu vừa sang.

Quá rào nhỏ, xuân phong dịu,

Thấu lụa thêu, hoa mật nồng nàn.

Giang Nam cách,

Người đâu tá,

Phá xuân buồn, tiếng chim vang.

 

Còn nhớ từng vui tiệc tràn.

Xem múa đẹp ca hay,

Gấm vóc thân quàng.

Tửu sắc đắm say,

Nấn ná mười năm vì nàng.

Tối về quất ngựa vung roi túy,

Ngắm thúy lâu, màn cuốn then vàng.

Ngăn cách trở,

Ly tình bấn loạn,

Mơ bóng hồng trang.

 

2 Mơ Bóng Hồng Trang

 

Hoàng hôn trời tạnh mây quang,

Bên hồ dương liễu khói tan mưa tàn.

Én xuân chưa thấy bay sang,

Như thu cảm giác lâng lâng lạnh lùng.

Khóm lan vờn nhẹ xuân phong,

Xuyên màn thêu thấu hương nồng mật hoa.

Người đâu tá, Giang nam xa,

Ngày xuân vài tiếng đa đa phá sầu.

 

Nhớ từng yến ẩm cùng nhau,

Ca hay múa giỏi quấn đầu gấm nhung.

Đắm chìm tửu sắc mông lung,

Mười năm nấn ná mịt mùng vì ai?

Say sưa cưỡi ngựa dạo chơi,

Chiều về, lầu thúy đợi người tình si.

Giai kỳ cách trở phân ly,

Tâm tư dằn vặt não nề lòng đau.

Bao lần mộng đến Dương Châu.

 

HHD 05-2021

 

Bản Dịch của Lộc Bắc

 

Mộng Dương Châu - Tần Quan

1-

Mây chiều quang

Bờ dương liễu, mưa bụi vừa tan

Chim én chưa về

Buồn buồn hơi lạnh thu sang

Ngoài rào nhỏ gió xuân ngát

Xuyên màn thêu hoa mật nồng nàn

Giang Nam thẳm

Người đâu nhỉ?

Đa đa hót phá xuân buồn

 

Nhớ hoài từng dự tiệc quan

Bù múa đẹp ca hay

Gấm đầu đẹp ban

Tửu sắc đam mê

Vì ai mười năm trễ tràng

Roi ngựa say phất, chiều về trễ

Ngó lầu xanh màn cuốn móc vàng

Ngăn gặp gỡ

Tình chia rối loạn

Mộng đau bao lần!

 

2-

Mây chiều quang, bờ dương, mưa tạnh

Én chưa về, hơi lạnh thu sang

Ngoài rào nhỏ, gió dịu dàng

Màn thêu xuyên thấu nồng nàn hương hoa

  

Giang Nam thẳm người ta đâu nhỉ?

Phá xuân sầu, rầu rĩ đa đa

Nhớ hoài yến tiệc xa hoa

Gấm đầu ban tặng múa ca biệt tài

  

Mê tửu sắc, vì ai, nấn ná

Rọi ngựa say, quậy phá trễ tràng

Lầu xanh màn cuốn móc vàng

Găp nhau ngăn trở xốn xang muôn phần

 

Dương Châu sầu mộng bao lần!

 

Lộc Bắc

Oct23