Nam Ca Tử - Tô Thức

南歌子 - 蘇軾   Nam Ca Tử - Tô Thức

別潤守許仲涂  Biệt nhuận thủ Hứa Trọng Đồ.

 

欲執河梁手，             Dục chấp hà lương thủ,

還升月旦堂。             Hoàn thăng nguyệt đán đường.

酒闌人散月侵廊。     Tửu lan nhân tán nguyệt xâm lang.

北客明朝歸去、雁南翔。Bắc khách minh triêu quy khứ, nhạn nam tường.

 

窈窕高明玉，             Yểu điệu cao minh ngọc,

風流鄭季莊。             Phong lưu trịnh quý trang.

一時分散水云鄉。     Nhất thời phân tán thủy vân hương.

惟有落花芳草、斷人腸。Duy hữu lạc hoa phương thảo, đoạn nhân trường.

 

Chú Thích

1- Nam ca tử 南歌子: tên từ bài. Tên khác là “Nam kha tử 南柯子”, Phạ xuân quy 怕春歸”, “Xuân tiêu khúc 春宵曲”, “Bích song mộng 碧窗夢”, Phong điệp lệnh 風蝶令”. Tổng số chữ trong bài là 52, đoạn trước và đoạn sau đều có 3 bình vận. Cách luật:

 

X X B X T cú

B B X T B vận

X B X T T B B vận

X T X B X T, T B B vận

 

X T B B T cú

B B T T B vận

X B X T T B B vận

X T X B X T, T B B vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

 

2- Nhuận thủ 润守: người biết rõ tình hình ở Nhuận Châu 润州.

3- Hứa Trọng Đồ 許仲涂: bạn xướng họa của Tô Thức ở Nhuận Châu.

4- Hà Lương 河梁: cây cầu Hà Lương, chữ này được tìm thấy trong bài thơ “Tống biệt thi 送别诗” của tác giả vô danh. Về sau văn chương dùng chữ này để chỉ nơi đưa tiễn người đi xa.

 

“携手上河梁，Huề thủ thượng Hà Lương,

“游子暮何之。Du tử mộ hà chi.

“徘徊蹊路側，Bồi hồi khê lộ trắc,

“悢悢不能辭。Hận hận bất năng từ.

“Dắt tay nhau đi lên cầu,

“Trong ánh sáng chiều, người du tử sẽ đi phương nào.

“Bồi hồi bên đường cạnh dòng suối,

“Buồn hận không nói nên lời”.

 

5- Nguyệt đán 月旦: đầu tháng, ngày mùng 1 đầu tháng, đại chỉ thành ngữ “Nhữ Nam nguyệt đán 汝南月旦” có nghĩa là “Phê bình”, chữ này xuất xứ từ cuốn sách “Hậu Hán thư, chương Hứa Thiệu truyện 後漢書-許劭傳”. Nguyệt đán đường 月旦堂: nơi các thân sĩ tụ họp mỗi đầu tháng để phê bình các vị đồng hương.

6- Tửu lan 酒闌: tiệc rượu tan.

7- Bắc khách北客: chính tác giả.

8- Tường 翔: bay lượn.

9- Cao Minh Ngọc高明玉 và Trịnh Quý Trang 鄭季莊: tức Cao Oánh 高瑩 và Trịnh Dung 鄭容, tên hai ca nữ nổi tiếng đương thời ở Nhuận Châu, chuyên phục vụ các vị quan viên. Trong 1 lần đi qua Nhuận Châu, Tô Thức được các vị thân sĩ, bạn bè ở đây đãi tiệc rượu có cả 2 ca nữ này đến giúp vui. Hai cô này có ngỏ lời xin Tô Thức giúp đỡ để thoát khỏi nghiệp phong trần. Sau khi được giải phóng thì 2 cô này đi về miền mây nước ở Giang Nam.

10- Yểu điệu 窈窕: thướt tha mỹ lệ.

11- Phong lưu風流: ở đây có nghĩa là “có sắc có tình đặc thù”.

12- Thủy vân hương 水雲鄉: vùng mây nước.

13- Lạc hoa phương thảo 落花芳草: hoa rụng cỏ thơm, chỉ mùa xuân, xuất phát từ câu thơ của Lưu Trường Khanh 唐‧劉長卿 trong bài “Đề Trịnh sơn nhân sở cư 題鄭山人所居”:

 

“寂寂孤鶯啼杏園，Tịch Tịch cô oanh đề hạnh viên,

“寥寥一犬吠桃源。Liêu liêu nhất khuyển phệ đào nguyên.

“落花芳草無尋處，Lạc hoa phương thảo vô tầm xứ,

“萬壑千峰獨閉門。Vạn hác thiên phong độc bế môn.

“Một tiếng oanh hót trong vườn hạnh tịch mịch,

“Một tiếng chó sủa nơi đào nguyên tịch liêu.

“Hoa rụng cỏ thơm (Mùa xuân) không còn nữa,

“Vượt qua vạn hang ngàn núi (cuối cùng) đóng cửa ở nơi tĩnh lặng”.

 

Dịch Nghĩa

Ghi chú: từ biệt Hứa Trọng Đồ, người hiểu rõ tình hình Nhận Châu.

 

Muốn dắt tay nhau lên cầu Hà lương (chia tay),

Nhưng lại còn phải lên nhà quan ấy làm việc.

Tiệc rượu tàn, khách đi về, ánh trăng chiếu trên hành lang.

Sáng mai, người khách từ phương bắc đi về, nhạn cũng bay hướng nam.

 

Nàng Cao Minh Ngọc thướt tha yểu điệu,

Nàng Trịnh quý Trang phong lưu.

Trong lúc đó được giải ách phong trần và đi về vùng quê mây nước.

Chỉ còn lại hoa rơi trên cỏ thơm, làm lòng người buồn bã.

 

 

Phỏng Dịch

Nam Ca Tử - Chia Tay

 

Đang muốn cùng từ biệt,

Còn lên gặp các quan.

Tiệc tan người tán ánh trăng lan.

Du khách ngày mai đi mất, nhạn về nam.

 

Yểu điệu Cao Minh Ngọc,

Phong lưu Trịnh Quý Trang.

Sẽ về chốn mây nước Giang Nam.

Chỉ có xuân tàn hoa rụng, nát tâm can.

 

HHD 03-2021