Vọng Hải Triều - Tần Quan

望海潮 - 秦觀  Vọng Hải Triều - Tần Quan 

 

洛陽懷古。Lạc Dương Hoài Cổ

 

梅英疏淡，                 Mai anh sơ đạm,

冰澌溶泄，                 Băng tư dung tiết,

東風暗換年華。         Đông phong ám hoán niên hoa.

金谷俊遊，                 Kim cốc tuấn du,

銅駝巷陌，                 Đồng đà hạng mạch,

新晴細履平沙。         Tân tình tế lý bình sa.

長記誤隨車。             Trường ký ngộ tùy xa.

正絮翻蝶舞，             Chính nhứ phiên điệp vũ,

芳思交加。                 Phương tứ giao gia.

柳下桃蹊，                 Liễu hạ đào hề,

亂分春色到人家。     Loạn phân xuân sắc đáo nhân gia.

 

西園夜飲鳴笳。         Tây viên dạ ẩm minh già.

有華燈礙月，             Hữu hoa đăng ngại nguyệt,

飛蓋妨花。                 Phi cái phương hoa.

蘭苑未空，                 Lan uyển vị không,

行人漸老，                 Hành nhân tiệm lão,

重來是事堪嗟。         Trùng lai thị sự kham ta.

煙暝酒旗斜。             Yên minh tửu kỳ tà.

但倚樓極目，             Đản ỷ lâu cực mục,

時見棲鴉。                 Thời kiến thê nha.

無奈歸心，                 Vô nại quy tâm,

暗隨流水到天涯。     Ám tùy lưu thủy đáo thiên nhai.

 

Chú Thích

1- Vọng hải triều 望海潮: tên từ bài, nguyên do Liễu Vĩnh 柳永 sáng tác. Từ điệu này gồm 107 chữ, 2 đoạn, đoạn trước có 11 câu và 5 bình vận, đoạn sau có 11 câu và 6 bình vận. Cách luật:

 

B B B T cú

B B B T cú

B B T T B B vận

B T T B cú

B B T T cú

B B T T B B vận

B T T B B vận

T T B T T cú

B T B B vận

T T B B cú

T B B T T B B vận

　　

B B T T B B vận

T B B T T cú

B T B B vận

B T T B cú

B B T T cú

B B T T B B vận

B T T B B vận

T T B T T cú

B T B B vận

B T B B cú

T B B T T B B vận

 

B: bình thanh, T: trắc thanh, X: bất luận, cú: hết câu, vận: vần.

 

2- Mai anh 梅英:  mai hoa.

3- Sơ đạm 疏淡: thưa nhạt.

4- Băng tư dung tiết 冰澌溶泄: băng khối tan ra thành nước chẩy.

5- Đông phong 東風: gió xuân.

6- Niên hoa 年華: có nhiều nghĩa như tuổi tác, năm tháng, thời gian, cảnh sắc mùa xuân. Trong bài này chữ niên hoa chỉ thời tiết đẹp trong mùa xuân.

7- Kim cốc 金谷: hay còn gọi là Kim Cốc Nhuận 金谷润, địa danh, ở phía tây bắc thị trấn Lạc Dương, tỉnh Hà Nam, TH, chỗ ở của Thạch Sùng 石崇ngày xưa.

8- Tuấn du 俊游: bạn thân cùng đi du ngoạn.

9- Đồng đà 銅駝: 2 con lạc đà bằng đồng được đúc từ thời nhà Hán để ở con đường phía nam Lạc Dương Cung 洛陽宫 trong thành Lạc Dương. Về sau con đường này được gọi là “Đồng đà nhai 銅駝街”.

10- Hạng mạch 巷陌: đường xá.

11- Tân tình 新晴: mới tạnh.

12- Tế lý 細履: đi chậm, đi tản bộ.

13- Ngộ tùy xa 誤隨車: vô tình đi theo sau xe (của thiếu nữ).

14- Nhứ phiên điệp vũ 絮翻蝶舞: bướm bay lượn quanh nhánh liễu lắc lư trong gió.

15- Phương tứ 芳思: Những tâm tình rắc rối do mùa xuân đem đến.

16- Đào hề: 桃蹊: con đường có trồng nhiều cây đào.

17- Tây viên 西園: Tức là khu vườn rừng của gia đình họ Đổng 董 ở thành Lạc Dương rất nổi tiếng trong thời Tống triều. Trong bài này chữ Tây viên phiếm chỉ phong cảnh đẹp của 1 khu vườn rừng.

18- Gia(già) 笳 còn gọi là Hồ gia 胡笳 hay hồ già, là một loại nhạc khí như cái kèn của dân tộc thiểu số ở vùng tây bắc nước TH. Minh gia 鳴笳: thổi kèn, đại chỉ tấu nhạc.

19- Hoa đăng ngại nguyệt 華燈礙月: ánh đèn sáng át cả ánh trăng.

20- Phi cái 飛蓋: xe chạy thật nhanh. Chữ cái nguyên chỉ cái nóc xe, ở đây dùng để đại chỉ cái xe.

21- Lan uyển 蘭苑: vườn hoa, khu công viên trồng hoa, thảo mộc.

22- Trùng lai 重來: đến một lần nữa.

23- Thị sự 是事 = sự sự 事事: mọi việc.

24- Yên minh 烟暝: sương khói lúc chiều tối.

25- Tửu kỳ 酒旗: lá cờ của tửa quán.

26- Cực mục 極目: cố sức nhìn thật xa.

27- Thê 棲: chim đậu trên cây. Chim làm tổ trên cây để sinh nở đẻ trứng.

28- Nha 鴉: chim quạ. Thê nha 棲鴉: có nhiều nghĩa, trong bài này chỉ có nghĩa đơn giản là chim đậu trên cây.

29- Vô nại 無奈 = vô khả nại hà 無可奈何: không làm gì hơn được, vô kế khả thi, tỏ ý luyến tiếc. 

 

Dịch Nghĩa

Lạc Dương Hoài Cổ

 

Hoa mai thưa nhạt,

Nước đóng băng (trong mùa đông) tan chẩy,

Gió xuân âm thầm thay đổi thời tiết đẹp ra.

(Nghĩ đến năm xưa) Cùng bạn thân đi chơi ở khu Kim Cốc (trong thành Lạc Dương).

Các ngõ ngách trên đường Đồng Đà nhai,

Mưa vừa tạnh, đi dạo trên bãi cát bằng phẳng.

Còn nhớ đã vô tình đi theo xe (của nười nào đó).

Đương lúc nhánh liễu tung bay và bướm bay lượn,

Khiến những tình cảm trong mùa xuân của người phát sinh.

Những con đường nhiều cây liễu và cây đào (đang đẹp),

(Đem) xuân sắc đến với mọi nhà.

 

Đêm yến ẩm và ca hát hòa nhạc ở Tây viên. (Nhớ lại khi xưa)

Có đèn hoa sáng át cả ánh trăng,

Xe chạy nhanh làm trở ngại người xem hoa.

(Ngày nay) Khu vườn vẫn như cũ,

Người hành nhân đã dần dần già nua,

Trở lại đây lần này không khỏi cảm thán.

Cái cờ của tửu quán nghiêng ngả trong làn khói sương chiều hôm.

Đứng dựa trên lầu đưa mắt nhìn xa,

Thỉnh thoảng thấy chim quạ trên cành. (Không thấy cảnh xưa)

Chỉ còn tâm tư muốn về quê,

Âm thầm theo dòng nước trôi đi đến góc biển chân trời.

 

Phỏng Dịch

1 Vọng Hải Triều - Nhớ Cảnh Xưa

 

Hoa mai thưa nhạt,

Hàn băng tan chẩy,

Gió xuân biến đổi niên hoa.

Kim Cốc ngoạn du,

Đồng Đà ngõ ngách,

Mưa tàn tản bộ bình sa.

Còn nhớ lỡ theo xa.

Chính liễu bay bướm lượn,

Tình cảm tăng gia.

Liễu ngõ đào đường,

Loạn chia xuân sắc đến muôn nhà.

 

Vườn tây nhậu rượu vui ca.

Có đèn hoa lóa nguyệt,

Xe chạy tàn hoa.

Vườn cảnh vẫn còn,

Già dần chúng bạn,

Về đây cảm thán chan hòa.

Cờ nghiêng quán sương sa.

Đứng tựa lầu viễn vọng,

Đàn quạ mờ nhòa.

Dằn vặt ý quê,

Ám tùy lưu thủy đến phương xa.

 

2 Nhớ Cảnh Xưa

 

Hoa mai thưa nhạt, giá băng tan,

Ngọn gió đông về xuân sắp sang.

Bạn hữu ngao du cùng ngõ ngách,

Đồng đà Kim cốc bước lang thang.

 

Cơn mưa vừa tạnh bãi bình sa,

Chậm bước theo xe người khách xa.

Nhánh liễu tung bay đàn bướm lượn,

Tâm tình phiêu đãng mãi trong ta.

 

Đường mòn đào hạnh bên hàng liễu,

Xuân sắc về đây với mọi nhà.

Dạ ẩm tây viên đàn rộn rã,

Ánh trăng mờ tỏ loạn đèn hoa.

 

Ngựa xe nhộn nhịp, vườn lan xưa,

Cảnh cũ, người già đời nắng mưa.

Trở lại chốn đây bao cảm thán,

Cờ nghiêng tửu quán khói sương mờ,

 

Lầu cao ngước mắt chốn xa xôi,

Qua lại cành cây bóng quạ bay.

Ước nguyện về quê không nhẫn nại,

Ngầm theo nước chẩy đến chân trời.     

 

HHD 05-2021

Bản Dịch của Lộc Bắc

NHỚ LẠC DƯƠNG XƯA

1-

Hoa mai thưa nhạt

Giá băng tan chảy

Gió đông ngầm đổi đẹp ra

Kim Cốc bạn rong

Đồng Đà ngõ ngách

Tạnh mưa dạo bãi cát ngà

Còn nhớ khi theo xe

Lúc liễu bay bướm lượn

Tình cảm giao hòa

Đường nhiều liễu đào

Xuân sắc loạn chia đến mọi nhà

 

Tiệc tối vườn Tây hát ca

Đèn hoa át trăng sáng

Xe chạy nát hoa

Như cũ vườn xinh

Bạn bè dần lão

Trở lại, khôn khỏi xót sa

Nghiêng cờ rượu, chiều tà

Dựa lầu trông mút mắt

Thoảng thấy quạ xa

Nỗi nhà không ngơi

Thầm trôi theo nước tận chân trời!

 

2-

Hoa mai nhạt, băng tan trôi nổi

Gió đông thầm thay đổi tiết trời

Đồng Đà, Kim Cốc rong chơi

Tạnh mưa dạo bãi cát ngoài phẳng phiu

 

Đi theo xe, liễu xiêu bướm lượn

Tình giao hòa, cờ phướn gió đông

Liễu xinh, đào đẹp bên đường

Sắc xuân chia loạn vấn vương mọi nhà

 

Tiệc vườn Tây hát ca

Trăng sáng nhượng đèn hoa

Xe lướt hoa tơi tả

Như cũ, vườn sau nhà

 

Bạn bè già, xót sa gặp lại

Cờ rượu nghiêng nắng quái chiều tà

Dựa lầu bóng quạ thoảng qua

Nỗi về, theo nước bôn ba cuối trời!

Lộc Bắc

Nov23

 

Bản Dịch của Kim Oanh

 

Lạc Dương Nhớ Về…

 

Hoa mai điểm sắc nhạt thưa

Khối băng thành nước chợt vừa chảy tan

Gió xuân đổi tiết mùa sang

Âm thầm ẩn nét đẹp man mác đời

Năm xưa cùng bạn dạo chơi

Đồng đà ngõ ngách mưa thời tạnh rơi

Vô tình phía trước một người

Khoảnh khắc bướm lượn lã lơi liễu vờn

Hữu tình chạm mối tơ vương

Nhà Nhà cảnh vật khắp đường rộ xuân

 

Vườn tây yến tiệc tưng bừng

Đèn hoa chói lóa mờ chừng nguyệt sa

Xe nhộn nhịp, vườn trổ hoa

Cảnh xưa quay lại đời già nắng mưa

Khói sương tửu quán song thưa

Lầu cao dõi mắt xa xưa chốn nào

Lượn lờ đàn quạ bay cao

Ứơc mong về lại quê sao toại lòng

Ngầm theo nước chảy xuôi dòng

Chân trời cuối nẽo còn mong được gì.

 

Kim Oanh

01.2024