Thủy Long Ngâm - Tần Quan

水龍吟 - 秦觀   Thủy Long Ngâm - Tần Quan

 

小樓連苑橫空，         Tiểu lâu liên uyển hoành không,

下窺繡轂雕鞍驟。     Hạ khuy tú cốc điêu an sậu.

朱簾半卷，                 Chu liêm bán quyển,

單衣初試，                 Đan y sơ thí,

清明時候。                 Thanh minh thời hậu.

破暖輕風，                 Phá noãn khinh phong,

弄晴微雨，                 Lộng tình vi vũ,

欲無還有。                 Dục vô hoàn hữu.

賣花聲過盡，             Mại hoa thanh quá tận,

斜陽院落，                 Tà dương viện lạc,

紅成陣、飛鴛甃。     Hồng thành trận, phi uyên trứu.

 

玉佩丁東別後，         Ngọc bội đinh đông biệt hậu,

悵佳期、參差難又。Trướng giai kỳ, sâm si nan hựu.

名繮利鎖，                 Danh cương lợi tỏa,

天還知道，                 Thiên hoàn tri đạo,

和天也瘦。                 Hòa thiên dã sấu.

花下重門，                 Hoa hạ trùng môn,

柳邊深巷，                 Liễu biên thâm hạng,

不堪回首。                 Bất kham hồi thủ.

念多情，但有當時皓月，Niệm đa tình, đản hữu

                                                         đương thì hạo nguyệt.

向人依舊。Hướng nhân y cựu.

 

Chú Thích

1- Thủy long ngâm 水龍吟: tên từ bài, gồm 102 chữ, đoạn trước có 4 trắc vận, đoạn sau có 5 trắc vận. Cách luật:

 

X B X T B B cú

X B X T B B T vận

X B X T cú

X B X T cú

X B X T vận

X T B B cú

X B B T cú

X B B T vận

T X B X T cú

X B X T cú

X X T, B B T vận

 

X T X B X T vận

T B X, X B X T vận

X B T T cú

X B X T cú

X B X T vận

X T B B cú

X B X T cú

X B B T vận

T B B, T T B B T T cú

T B B T vận

 

B: bình thanh; T: trắch thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

 

2- Tiểu lâu liên uyển hoành không 小樓連苑橫空: Thời Tống có người kỹ nữ họ Lâu 樓, tên Uyển 琬, tự là Đông Ngọc 東玉. Tác giả muốn gồm họ tên Lâu Uyển vào câu thơ và chen chữ “Liên 連” vào giữa do tham khảo câu thơ của Trương Tịch 張籍 đời Đường:

 

“妾家高樓連苑起，Thiếp gia cao lâu liên uyển khởi,

“良人執戟明光裏。Lương nhân chấp kích Quang Minh lý.

“Nhà thiếp ở lầu cao liền với vườn thượng uyển,

“Chồng thiếp cầm kích hầu trong điện Quang Minh.”

 

Bản khác chép chữ “Viễn 遠” thay vì chữ “Uyển 苑” với ý nghĩa là “Hoành không thân hướng viễn phương 横空伸向遠方: ngang qua trời không hướng về nơi xa”.

3- Hoành không 橫空: có nghĩa là “Hoành việt thiên không 横越天空: vượt ngang bầu trời” hoặc là “Nhĩ mạn không trung 弥漫空中: lan tỏa khắp trời”.

4- Tú cốc 繡轂: xe ngựa trang sức hoa lệ, đại chỉ cái xe do ngựa kéo.

5- Điêu an 雕鞍: cái yên để cưỡi ngựa được chạm trổ tinh xảo, đại chỉ con ngựa.

5- Sậu 驟: phi ngựa.

6- Chu liêm 朱簾: rèm cửa sơn son.

7- Đơn y sơ thí 單衣初試: mới đổi áo mỏng vì mùa xuân ấm lên.

8- Thanh minh 清明: tiết lễ đi chơi, tảo mộ trong mùa xuân.

9- Phá noãn 破暖: khí trời bỗng chuyển ấm.

10- Lộng tình vi vũ 弄晴微雨: lúc tạnh lúc có mưa nhỏ xen lẫn.

11- Hồng thành trận 紅成陣: hoa rụng bay như một trận mưa.

12- Trứu 甃 = chuyên 磚: gạch. Uyên trứu 鴛甃: kiểu xây gạch ở thành giếng, đại chỉ thành giếng.

13- Ngọc bội 玉佩: đồ trang sức bằng ngọc, phụ nữ thường đeo trước ngực hay trên dải thắt lưng.

14- Đinh đông丁東: hình dung tiếng ngọc chạm vào nhau.

15- Giai kỳ 佳期: cuộc hẹn ước của đôi tình nhân nam nữ.

16- Sâm si 參差: so le, dài ngắn cao thấp khác nhau. Trong bài này có nghĩa là lỡ cơ hội, lỡ dịp.

17- Nan Hựu 難又: hay nan tái 難再: không lập lại nữa.

18- Danh cương lợi tỏa 名韁利鎖: công danh lợi lộc ràng buộc.

19- Thiên hoàn tri đạo 天還知道: trời còn biết, ý nói như nếu trời biết cảnh huống khổ sở của tôi.

20- Dã也: cũng. Sấu 瘦: gầy.

21- Trùng môn 重門: nhiều lớp cửa hoặc là lớp cửa trong nhà (khắc với cửa chính hoặc cửa trước khi vào sân nhà.

22- Hạng 巷: ngõ ngách.

23- Đa tình 多情: nhiều tình cảm

24- Đương thời 當時: lúc đó, khi đó.

25- Hạo nguyệt 皓月: trăng sáng.

26- Hướng nhân 向人: chiếu vào người, ánh trăng soi chiếu lên người.

 

Dịch Nghĩa

Nhà lầu nhỏ liền với vườn rừng nằm ngang không gian,

Từ trên nhìn xuống thấy ngựa xe hoa mỹ chạy qua.

Rèm son cuốn lên một nửa,

Mới thử mặc chiếc áo mỏng,

Thời tiết trong tiết thanh minh.

Vừa mới ấm áp lên và có gió nhẹ,

Lúc tạnh lúc mưa nhỏ,

Muốn có lại không (khí hậu biến hoá bất định).

Tiếng rao bán hoa đã qua hết,

Ánh tà dương chiếu xuống nhà vườn,

Hoa rụng như trận mưa bay trên thành giếng.

 

Sau khi từ biệt (người đẹp) đeo ngọc trang sức chạm nhau leng keng,

Buồn cho cuộc hẹn ước, bị trở ngại khó có lại (lần nữa).

(Tôi) bị lợi danh trói buộc khó chặt,

Ông trời như biết (nỗi khổ tâm của tôi),

Ông trời cũng gầy đi vì tôi.

(Nghĩ đến nơi cô ta ở) Dười giàn hoa trong lớp cửa đôi,

Trong ngõ sâu bên hàng dương liễu.

(Tôi) không dám quay đầu nhìn lại.

Nhắc đến tình cảm dồi dào,

Chỉ có vầng trăng sáng lúc ấy,

(Lúc nào cũng) như xưa, chiếu xuống đôi ta.

 

Phỏng Dịch

1 Thủy Long Ngâm - Ngọc Bội Ngày Ấy

Nối vườn lầu nhỏ trời không,

Nhìn xem yên chạm xe sang lướt,

Rèm son nửa cuốn,

Áo đơn mới thử,

Thanh minh thời tiết.

Gió ấm mơn man,

Tạnh pha mưa bụi,

Giả nhưng mà thiệt.

Tiếng bán hoa hết hẳn,

Sân vườn nắng chiếu,

Hoa thành giếng, bay tha thiết.

 

Với bạn hồng nhan giã biệt.

Khó trùng phùng, lỡ kỳ hẹn ước.

Lợi danh trói buộc,

Ông trời như biết,

Cũng gầy da diết.

Cánh cửa giàn hoa,

Ngõ sâu khóm liễu,

Ngoảnh đầu không quyết.

Tưởng đa tình, chỉ có trăng xưa chiếu vợi,

Hướng mình không tuyệt.

 

2 Ngọc Bội Ngày Ấy

 

Lầu vườn nối tiếp xuyên ngang trời,

Nhìn xuống ngựa xe chạy khắp nơi.

Rèm son nửa cuốn, áo đơn mỏng,

Ấm áp gió vờn lễ tiết thời.

 

Mưa bụi trời quang không lại có,

Tiếng rao đã dứt gánh hàng hoa.

Tà dương thâm viện ngày trầm lắng,

Một trận hồng bay thành giếng xa.

 

Ngọc bội âm vang từ biệt rồi,

Buồn thương hẹn ước lỡ đành thôi.

Lợi danh khóa chặt đời trai trẻ,

Trời biết hao gầy khổ lứa đôi,

 

Cửa đóng dưới hoa liễu ngõ sâu,

Chốn xưa không mấy lúc quay đầu.

Đa tình ngày ấy vầng trăng sáng,

Mãi mãi soi chung chẳng nhạt mầu.

 

HHD 06-2021

Bản Dịch của Lộc Bắc

 

Thủy Long Ngâm - Tần Quan

 

1-

Liền vườn, lầu nhỏ ngang trời

Nhìn xuống xe hoa ngựa quý tiếp

Rèm son nửa cuốn

Áo đơn mới thử

Thanh minh trong tiết

Gió nhẹ ấm nồng

Chợt mưa vừa tạnh

Muốn thôi lại tiếp

Tiếng rao bán hoa dứt

Nắng tà vườn chiếu

Trên giếng hoa rơi la liệt

 

Ngọc giắt leng keng giã biệt

Buồn hẹn ước, trái ngang khó biết

Lợi danh trói buộc

Nếu trời hiểu rõ

Cùng tôi gầy đét

Cửa phòng, dưới hoa

Ngõ sâu hàng liễu

Quay đầu chẳng quyết

Nhớ đa tình, lúc này chỉ có trăng sáng

Chiếu người mật thiết 

 

2-

Liền vườn lầu nhỏ lưng trời

Cúi nhìn xe ngựa rong chơi dưới đường

Rèm son cuốn, áo mỏng bông

Thanh minh trong tiết gió đông ấm nồng

Trời lúc tạnh, lúc mưa giông

Muốn thôi lại tiếp, hoa rong đã ngừng

Tà dương chiếu xuống khuôn vườn

Hoa rơi trên giếng thảm thương tan tành

 

Sau giã biệt, ngọc lanh canh

Buồn cho hẹn ước khó thành lần sau

Lợi danh trói buộc công hầu

Nếu trời hiểu rõ nỗi đau riêng mình

Gầy gò trời cũng vô minh

Dưới hoa, cửa lớp, liễu xinh, ngõ sầu

Khôn kham chẳng thể quay đầu

Đa tình trăng sáng chiếu nhau thuở nào!

 

Lộc Bắc

Nov23