Dương Tiện Ca - Hạ Chú

陽羨歌 - 賀鑄  Dương Tiện Ca - Hạ Chú

（踏莎行）(Đạp Sa Hành)

 

山秀芙蓉，                 Sơn tú phù dung,

溪明罨畫。                 Khê minh yểm họa.

真遊洞穴滄波下。Chân du động huyệt thương ba hạ.

臨風慨想斬蛟靈，Lâm phong khái tưởng trảm giao linh,

長橋千載猶橫跨。Trường kiều thiên tải do hoành khóa.

 

解組投簪，                 Giải tổ đầu trâm,

求田問舍。                 Cầu điền vấn xá.

黃雞白酒漁樵社。Hoàng kê bạch tửu ngư tiều xã.

元龍非復少時豪，Nguyên Long phi phục thiếu thời hào,

耳根清淨功名話。Nhĩ căn thanh tịnh công danh thoại.

 

Chú Thích

1- Dương tiện ca 陽羨歌: tên bài từ do Hạ Chú đặt, làm theo điệu Đạp Sa Hành 踏莎行. Tổng cộng bài từ có 58 chữ, 2 đoạn, 6 trắc vận. Cách luật:

 

X T B B cú

X B X T vận

X B X T B B T vận

X B X T T B B cú

X B X T B B T vận

 

X T B B cú

X B X T vận

X B X T B B T vận

X B X T T B B cú

X B X T B B T vận

 

X = bất luận; T = trắc thanh; B = bình thanh; cú: hết câu; vận: vần

2- Dương tiện 陽羨: huyện Dương Tiện xưa thời Tần, Hán, nay là huyện Nghi Hưng 宜興, thị trấn Thường Châu 常州, tỉnh Giang Tô 江蘇, TH.

3- Sơn tú phù dung 山秀芙蓉: hình dung núi Dương Tiện Sơn 陽羨山 đẹp như hoa sen. Phù dung 芙蓉: hoa sen.  

4- Khê minh 溪明: nước suối trong sáng. Hoặc chăng tác giả muốn nói tới sông Đại Khê hà 大 溪河 ở Nghi Hưng, Thường Châu?

5- Yểm họa 罨畫: bức họa mầu tạp sắc. Yểm Họa cũng là tên một dòng suối, Yểm Họa khê 罨畫溪 nay ở vùng phía tây Trường Hưng huyện 長興縣, tỉnh Chiết giang 浙江, TH.

6- Chân du 真遊 = tiên du 仙遊: dấu vết của tiên ngao du.

7- Động huyệt 洞穴: hang động. Trên núi ở Dương Tiện 陽羨 có một hang động gọi là Trương Công động 張公洞 hay còn gọi là Canh Tang Động 庚桑洞, tương truyền vị đạo sĩ Trương Đạo Lăng 張道陵 từng tu hành tại đây. Chỗ này, huyện Nghi Hưng, gần Thái Hồ 太湖, giáp các thị trấn Tô Châu 蘇州, Vô Tích 無錫 và Hồ Châu 湖州 (Có nguồn nói rằng núi này là Trương Công sơn 張公山, điều này có nghi vấn vì Trương Công sơn ở tỉnh An Huy 安徽, còn bài này viết về huyện Dương Tiện 陽羨 ở tỉnh Giang Tô 江蘇, TH).  

8- Lâm phong 臨風: đón gió, nghinh phong.

9- Trảm giao linh 斬蛟靈: chém con giao long. Tương truyền người Chu Xử 周處 đời Tây Tấn 西晉, tuổi trẻ rất dũng cảm, từng chém con giao long trong dòng nước dưới cầu Trường Kiều 長橋.

10- Trường kiều 長橋: tên cây cầu ở huyện Dương Tiện 陽羨.

11- Hoành khóa 橫跨: bắc ngang qua, hai chân ở hai bên.

12- Giải tổ 解組: cởi bỏ dây đeo ấn khi làm quan. Đầu trâm 投簪: vất bỏ cái trâm cài tóc khi làm quan (Quan trâm 冠簪). Giải tổ đầu trâm: từ quan trở thành thường dân.

13- Cầu điền vấn xá 求田問舍: tìm hỏi mua ruộng mua nhà.

14- Hoàng kê bạch tửu 黃雞白酒: gà vàng rượu trắng, ám chỉ cuộc sống thanh thản.

15- Xã 社: đoàn thể cùng sinh hoạt chung.

16- Nguyên Long 元龍: Tên tự của danh sĩ Trần Đăng 陳登 thời Tam Quốc. Trần Đăng từng làm quan huyện ở Đông Dương 東陽, sau về làm Điển Nông Hiệu Úy 典農校尉 cho Đào Khiêm 陶謙 ở Từ Châu 徐州. Sau khi Đào Khiêm mất, Trần Đăng dâng Từ Châu cho Lưu Bị 劉備. 

17- Hào 豪 = hào hùng 豪雄: hào tráng, tài giỏi can đảm.

18- Nhĩ căn 耳根: vành tai, cái tai để nghe.

19- Thanh tịnh 清淨: tiếng nhà Phật chỉ trạng thái nội tâm không dục lạc, không cầu, huệ tâm chuyên nhất.

 

Dịch Nghĩa

Núi đẹp như hoa phù dung,

Nước suối trong sáng đẹp như một bức tranh mầu.

Dấu tích của người tiên trong hang động giữa vùng sóng nước xanh.

Tôi đứng đón gió, khảng khái tưởng đến (người xưa Chu Xử) từng chém giao long dưới cầu Trường kiều.

Trường Kiều ngàn năm còn bắc ngang (dòng nước).

 

Cởi dây đeo ấn, ném cái quan trâm cài tóc (từ quan thành thường dân),

Tìm (mua) ruộng, hỏi (mua) nhà.

Uống rượu trắng nuôi gà vàng, họp bạn với ngư dân và tiều phu.

Nguyên Long xưa (khi già) cũng không còn cái hào tráng của tuổi trẻ.

Cái tai thanh tịnh, không còn nghe những lời tìm công danh cầu lợi lộc.

 

Phỏng Dịch

 

1 Dương Tiện Ca - Mộng Điền Viên

 

Núi đẹp phù dung,

Suối reo bức họa.

Sóng xanh động huyệt chân tiên lạ.

Gió lùa nghĩ chuyện chém giao linh,

Ngàn năm cầu cũ còn ngang tỏa.

 

Cởi ấn quăng trâm,

Ruộng nhà mua cả,

Gà vàng rượu trắng tiều ngư xã.

Nguyên Long hào khí chẳng như xưa,

Công danh không bận vành tai nhã.

 

2 Mộng Điền Viên

 

Núi đẹp như phù dung,

Suối reo cảnh sắc nồng.

Dấu tiên trên huyệt động,

Dòng nước sóng xanh trong.

 

Trước gió mơ hùng dũng,

Như người xưa chém rồng.

Trường kiều thiên tuế vững,

Vẫn đứng sững ngang sông. 

 

Cởi ấn, ném trâm quan,

Hỏi nhà tìm ruộng vườn.

Rượu trắng gà vàng béo,

Ngư tiều họp xã đoàn.

 

Danh sĩ không làm lại,

Những hào sảng thiếu thời.

Công danh không vướng bận,

Tĩnh lặng bên vành tai.

 

HHD 2-2022

Bản Dịch của lộc Bắc 

ĐẠP SA HÀNH

1-         

Núi đep hoa sen

Suối mầu tranh họa

Dấu tiên hang động sóng xanh nhã

Đón gió nhớ người chém giao long

Trường Kiều ngàn năm liền đôi ngã

 

Tháo ấn, ném trâm

Tìm vườn, nhà lá.

Gà vàng rượu trắng bạn làng xã

Nguyên Long đâu còn tuổi trẻ hung

Tai tịnh, lợi danh thôi vồn vã!

 

2- Mộng điền viên

 

Núi hoa sen, suối màu tranh họa

Hang động dấu tiên, xanh sóng nhã

Đón gió nhớ người chém rắn rồng

Trường Kiều muôn thuở liền đôi ngã

 

Thôi trâm ấn, ruộng sâu, nhà lá

Rượu trắng, gà vàng say bạn xã

Đâu nữa Nguyên Long tuổi trẻ hùng

Tai quê, danh lợi không vồn vã!

 

Lộc Bắc

Avr24