Tự Thán - Nguyễn Du

自嘆  -  阮攸             Tự Thán  -  Nguyễn Du

三十行庚六尺身，Tam thập hành canh lục xích thân,

聰明穿鑿損天真。Thông minh xuyên tạc tổn thiên chân.

本無文字能憎命，Bản vô văn tự năng tăng mệnh,

何事乾坤錯妒人。Hà sự càn khôn thác đố nhân?

書劍無成生計促，Thư kiếm vô thành sinh kế xúc,  

春秋代序白頭新。Xuân thu đại tự bạch đầu tân.

何能落髮歸林去，Hà năng lạc phát quy lâm khứ,

臥聽松風響半雲。Ngọa thính tùng phong hưởng bán vân.

Chú Thích:

(1)Hành canh 行庚 = tuổi tác.

(2)Xuyên tạc 穿鑿 = nghĩa đen là đục xuyên qua; nghĩa bóng là lý sự không thông mà cứ cãi bừa cho thông. Nghĩa này đã được dùng từ lâu đời. Sách Mạnh Tử có câu: ” 所惡於智者，爲其鑿也” Sở ố vu trí giả, vi kỳ tạc dã = (tôi) chán ghét người thông minh nào mà họ thường hay xuyên tạc (xuyên tạc để bài bác kinh sách của Khổng Giáo)

(3) Thiên chân 天真 = ngây thơ, chất phác, thuần phác, vô tội, giản đơn, đơn thuần….

(4)Thư kiếm 書劍 = sách và kiếm = văn và võ, chỉ tài năng. Mạnh Hạo Nhiên có thơ rằng: “遑遑三十载，書劍两無成” Hoàng hoàng tam thập tuế, thư kiếm lưỡng vô thành = (thời gian)vội vàng đã 30 tuổi, văn võ đều không thành.

(5) Đại tự 代序 = theo thứ tự mà thay thế. Bài Sở Từ “Ly Tao”楚辞·离骚 có câu: “日月忽其不淹兮，春与秋其代序” Nhật nguyệt hốt kỳ bất yêm hề, Xuân dữ thu kỳ đại tự = Nhật nguyệt ngày đêm trôi đi không nghỉ, hốt nhiên xuân đi thu lại theo thứ tự mà hoán chuyển.

(6) Lạc phát 落髮 =  rụng tóc, xuống tóc.

(7) Tùng phong 松風 = gió thổi qua cành thông, thông reo. Hưởng 響 = vọng tới (âm thanh).

(8) Bán vân 半雲 = lưng chừng mây, giữa mây.

Dịch Nghĩa:

Tự Than

Tuổi đã ba mươi, thân sáu thước, 

Thông minh mà hay xuyên tạc làm hại đến tính thuần phác.

Vốn chẳng có văn chương nào ghét số mệnh,

Việc gì trời đất lại ganh lầm người?

Văn võ không thành sinh kế quẫn bách.

Xuân thu theo thứ tự mà thay đổi , đầu bạc thêm.

Sao có thể xuống tóc vào rừng,

Nằm nghe tiếng gió thổi qua cành thông vọng tới giữa từng mây!

Phỏng Dịch:

Tự Than

Tuổi tác ba mươi thân sáu thước,

Thông minh gàn dở hại thuần ngây.

Văn chương vốn chẳng ghét thân ấy,

Vũ trụ can chi ganh kẻ này.

Thư kiếm không thành sinh kế quẫn,

Xuân thu hoán chuyển bạc đầu đây.

Sao bằng xuống tóc vào rừng ở,

Nghe tiếng thông reo vọng giữa mây.

HHD   8-24-15

Than thân

Tuổi đã ba mươi, sáu thước cao

Thông minh, lý sự, kiếp hư hao

Văn chương vốn chẳng ghen thân mệnh

Đâu thể càn khôn ghét kẻ nào

Thư kiếm không thành sinh kế quẩn

Xuân thu tuần tự bạc đầu hao

Lẽ nào xuống tóc vô rừng thẳm

Nằm giữa thông, mây, gió rạt rào

Lộc Bắc    Aout2015

Than mình

Sáu thước cao, ba mươi tuổi trời

Thông minh cãi bướng hại thân thôi

Văn chương số mệnh nào xung khắc

Trời đất hơi đâu cứ ghét người

Thư kiếm bại danh sinh sống quẩn

Xuân thu lặng lẽ  bạc đầu rồi

Rừng xanh sao thể nào xuống tóc

Nghe gió xuyên thông mậy vọng trôi

Bá Nha 24/08/2015

Cảm thán

Ba chục tuỏi tròn sáu thước thân

Trí thông miệng động khó gìn chân

Văn tài đâu khắc cùng duyên nghiệp

Trời đất làm sao lại thiếu nhân 

Sách đọc kiếm mài trăng xế núi

Thu tàn mấy độ cảm thương thân

Xuông tóc lên rừng mong tĩnh lặng

Gió lùa thộng động khó an tâm

                        Thanh Lam (25-08-15)