Ngư Gia Ngạo - Phạm Trọng Yêm

渔家傲 - 范仲淹   Ngư Gia Ngạo - Phạm Trọng Yêm

秋思                              Thu Tứ                

塞下秋來風景異，     Tái hạ thu lai phong cảnh dị,

衡陽雁去無留意。     Hành Dương nhạn khứ vô lưu ý.

四面邊聲連角起，     Tứ diện biên thanh liên giác khởi,

千嶂裏，                      Thiên chương lý,

長煙落日孤城閉。     Trường yên lạc nhật cô thành bế.

濁酒一杯家萬里，     Trọc tửu nhất bôi gia vạn lý,

燕然未勒歸無計。     Yên nhiên vị lặc quy vô kế.

羌管悠悠霜滿地，     Khương quản du du sương mãn địa,

人不寐，                      Nhân bất mị,

將軍白髮征夫淚。     Tướng quân bạch phát chinh phu lệ.

Chú Thích

1- Ngư gia ngạo 漁家傲：tên từ điệu, 62 chữ, trắc vận, 2 đoạn, mỗi đoạn 5 câu.

2- Tái hạ 塞下: Chỗ hiểm yếu nơi biên cương có lính canh phòng.

3- Phong cảnh dị 風景異: tác giả muốn nói phong cảnh ở đây không giống với phong cảnh ở nội địa.

4- Hành Dương nhạn khứ 衡陽雁去: tức là  câu nhạn khứ  Hành Dương 雁去衡陽: nhạn đi về Hành Dương ở tỉnh Hồ Nam, TH. Tương truyền nơi đây có 1 ngọn núi tên là Hồi Nhạn Phong 回雁峰, chim nhạn bay đến đây thì dừng lại , không bay thêm nữa.

5- Biên thanh 邊聲: Những thanh âm thường nghe thấy ở nơi biên cảnh.

6- Giác 角: tù và dung trong quân đội.

7- Thiên chương 千嶂: hang ngàn dẫy núi ngăn trở.

8- Trường yên 長煙: khói ở nơi hoang dã, sa mạc.

9- Yên nhiên: tên núi, nay ở Hàng Ái sơn 杭愛山, Mông Cổ 蒙古.

10- Lặc 勒:  khắc chữ vào đá.

11- Yên nhiên vị lặc 燕然未勒：ám chỉ việc ngoài biên cương chưa bình địng, công nghiệp chưa thành theo tích vua Hán Hòa Đế 漢和帝 truy kích quân Hung Nô 匈奴 đến núi Yên Nhiên, sai người khắc chữ vào núi để ghi công.

12- Khương quản 羌管 = Khương địch羌笛: ống sáo của ngưòi tộc Khương.

Dịch Nghĩa

Từ điệu Ngư gia ngạo của Phạm Trọng yêm.

Ý thu

Vào mùa thu ở nơi biên tái phong cảnh lạ.

Nhạn bay về Hành Dương hoàn toàn không lưu luyến tình ý.

Bốn mặt những âm thanh ở nơi biên cảnh (như tiếng ngựa hý, tiếng sáo của người tộc Khương, tiếng gió vù vù…) cùng với tiếng tù và nổi lên,

Trong hàng ngàn núi ngăn trở,

Khói tỏa lan lúc ngày tàn và cửa thành cô độc đóng kín.

(Uống) Một ly rượu đục (trong khi) nhà mình ở xa vạn dặm,

(Công trạng) chưa khắc ở núi Yên Nhiên thì không có cách gì về được.

Tiếng sáo của người Khương nghe buồn dằng dặc, sương xuống đầy đất,

Người không ngủ,

Tướng quân đã bạc mái đầu và nước mắt của người chinh phu (đã rơi xuống vì thời thế phải đi chiến chinh gian lao và nhớ nhà)

Phỏng Dịch

Ý Thu Nơi Biên Ải.

Lạ lùng thu đến biên cương,

Xa bay hồng nhạn chẳng vương chút tình.

Tù và bốn mặt âm thanh,

Ngày tàn khói tỏa cô thành bế quan.

Ly rượu đục quê dặm ngàn,

Bình yên chưa định về làng ai mong.

Sáo Khương văng vẳng bên song,

Thức đêm trằn trọc nát lòng sương rơi.

Tướng quân tóc bạc bên trời,

Chinh phu giọt lệ nhớ người quê xưa.

HHD 5-2019