Cổ Địch Mạn - Tần Quan

鼓笛慢 - 秦觀  Cổ Địch Mạn - Tần Quan

 

亂花叢裏曾攜手，     Loạn hoa tùng lý tằng huề thủ

窮豔景、迷歡賞。     Cùng diễm cảnh, mê hoan thưỏng.

到如今、誰把雕鞍鎖定，Đáo như kim, thùy bả điêu an tỏa định.

阻遊人來往。             Trở du nhân lai vãng.

好夢隨春遠，             Hảo mộng tùy xuân viễn,

從前事、不堪思想。Tùng tiền sự, bất kham tư tưởng.

念香閨正杳，             Niệm hương khuê chính yểu,

佳歡未偶，                 Giai hoan vị ngẫu,

難留戀、空惆悵。     Nan lưu luyến, không trù trướng.

 

永夜嬋娟未滿，         Vĩnh dạ thiền quyên vị mãn,

嘆玉樓、幾時重上。Thán ngọc lâu, kỷ thời trùng thướng.

那堪萬里，                 Na kham vạn lý,

卻尋歸路，                 Khước tầm quy lộ,

指陽關孤唱。             Chỉ dương quan cô xướng.

苦恨東流水，             Khổ hận đông lưu thủy,

桃源路、欲回雙槳。Đào nguyên lộ, dục hồi song tưởng.

仗何人、細與丁寧問呵，Trượng hà nhân, Tế dữ đinh ninh vấn a,

我如今怎向。             Ngã như kim chẩm hướng.

 

Chú Thích

1- Cổ địch mạn 鼓笛慢: tên của từ điệu. Cũng có người cho điệu này là  “Thủy long ngâm thêm chữ”. Từ điệu cổ địch mạn có 106 chữ, đoạn trước và đoạn sau đều có 9 câu, 4 trắc vận. Cách luật:

 

T B B T B B T cú

B T T, B B T vận

T B B, B T B B T T cú

T B B B T vận

T T B B T cú

B B T, T B B T vận

T B B T T cú

B B T T cú

B B T, B B T vận

 

T T B B T T cú

T T B, T B B T, vận

B B T T cú

T B B T cú

T B B B T vận

T T B B T cú

B B T, T B B T vận

T B B, T T B B T B cú

T B B T T vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; cú: hết câu; vận: vần

 

2- Loạn hoa 亂花: hoa nở đầy khắp.

3- Cùng 窮: hết, tận.

4- Diễm cảnh 豔景: cảnh đẹp.

5- Mê 迷: mê man, mê luyến.

6- Hoan thưởng 歡賞: vui thưởng thức.

7- Điêu an 雕鞍: bộ yên ngựa chạm trổ đẹp đẽ, ý nói cái xe ngựa.

8- Tỏa định 鎖定: khóa chắc lại, giữ lại không dùng nữa.

9- Du nhân 遊人: người đi du hành, đi chơi xa, ám chỉ tác giả.

9- Bất kham 不堪: không chịu đựng được.

10- Hương khuê 香閨: nơi thiếu nữ ở.

11- Yểu 杳: không tin tức.

12- Giai hoan 佳歡: giai nhân hoan hội, ám chỉ bạn bè của tác giả.

13- Ngẫu 偶: kết đôi, kết bạn.

14- Trù trướng 惆悵: buồn bã.

15- Vĩnh dạ 永夜: đêm dài.

16- Thiền (thuyền) quyên 嬋娟: đẹp đẽ, mỹ hảo, chỉ mặt trăng.

17- Ngọc lâu 玉樓: nơi phụ nữ ở.

18- Trùng thướng 重上: đi lên lần nữa.

19- Na kham 那堪: sao có thể chịu đựng được.

20- Quy lộ 歸路: đường về.

21- Dương quan 陽關 = dương quan khúc 陽關曲: bài hát xưa thường hát khi tiễn biệt người đi xa.

22- Đào nguyên lộ 桃源路: Điển tích Lưu Thần 劉晨, Nguyễn Triệu 阮肇 lạc vào đào nguyên.

23- Song tưởng 双槳: Hai mái chèo, đại chỉ thuyền. Dục hồi song tưởng 欲回雙槳: muốn quay thuyền về.

24- Trượng仗: nương tựa, dựa vào, ỷ vào.

25- Tế 細: kỹ lưỡng.

26- Đinh ninh 丁寧 = đinh ninh 叮咛: ân cần, kỹ lưỡng, dặn đi dặn lại.

27- Chẩm hướng 怎向: làm sao, sao lại. Chữ hướng 向 dùng làm trợ từ.

 

Dịch Nghĩa

Đã từng dắt tay nhau dạo chơi giữa những khóm hoa,

Xem hết những cảnh đẹp,

Mê man vui thưởng ngoạn.

Như đến nay, ai đem bộ yên cương ngựa khóa lại (hoặc đem cỗ xe ngựa khóa lại).

Không cho chúng ta qua lại đi chơi.

Giấc mộng đẹp theo mùa xuân mà đi xa.

Không dám nghĩ đến những sự việc tước kia.

Nghĩ đến bạn phòng khuê đang chính không tin tức (mượn chữ hương khuê để chỉ bạn bè của tác giả).

Các bạn cũng (cô đơn như tôi) không ai bầu bạn,

Lưu luyến những ngày vui xưa làm mình khó chịu đựng, chỉ có buồn bã.

 

Đêm thật dài, vầng trăng chưa tròn,

Than thở về bạn ở ngọc lâu, chừng nào mới lại lên ngọc lâu cùng bạn tương hội (Tác giả mượn chữ ngọc lâu để chỉ nơi bạn bè tụ hội).

Sao có thể chịu đựng được phải ở xa vạn dặm (cách quê nhà),

Nhưng lại tìm đường về,

Chỉ (vì mình cô đơn nên) tự hát bài dương quan khúc tự tiễn mình.

Ghét cay ghét đắng dòng nước chẩy xuôi đông,

Trên con đường chốn đào nguyên, muốn quay thuyền về.

Biết nhờ cậy ai,

Kỹ lưỡng cùng (ai đó) hỏi han dặn dò,

Như hiện tại tôi biết làm sao?

 

Phỏng Dịch

Kiếp Lưu Đầy

 

Đã từng tay dắt tay,

Trong khóm hoa mê say.

Đến nay ai khóa chặt,

Xe ngựa suốt đêm ngày.

 

Mình không còn vãng lai,

Mộng đẹp theo xuân phai.

Việc trước buồn không nghĩ,

Dáng xưa tin vắng sai.

 

Người cô đơn thiếu bạn,

Luyến tiếc những vui xưa,

Chỉ còn sầu với nhớ,

Trong tháng ngày bơ vơ.

 

Đêm dài trăng úa tàn,

Lầu ngọc mãi than van.

Bao giờ lên gặp bạn,

Thỏa nỗi nhớ miên man.

 

Quê hương xa vạn lý,

Như muốn tìm đường về.

Thân cô đơn lủi thủi,

Ai hát tiễn mình đi?

 

Khổ hận nước xuôi đông,

Đào nguyên cũng uổng công.

Tìm về ai dẫn lối,

Đâu biết hướng nào trông?

 

HHD 05-2021 

Bản Dịch của Lộc Bắc

Cổ Địch Mạn - Tần Quan

1- 

Trong khóm hoa đã từng tay dắt

Thảy cảnh xinh, mê vui hưởng

Mà đến nay, ai đem yên cương khóa lại?

Ngăn du tử lai vãng

Mộng đẹp theo xuân tắt

Việc trước kia, dám đâu nghĩ tưởng

Nhớ bạn tình tin vắng

Cũng không bầu bạn

Khó luyến lưu, chỉ buồn vướng!

 

Đêm dài chưa tròn vầng nguyệt

Than khi nào cùng lên gác thượng?

Khó kham vạn dặm

Sao tìm lối cũ?

Dương quan chỉ mình xướng

Nước xuôi đông khổ hận

Đường đào nguyên, quay chèo nghĩ tưởng

Nhờ cậy ai, cùng ai kỹ lưỡng dặn dò

Như hiện nay, đâu hướng?

 

2-

Trong khóm hoa đã từng tay dắt

Thảy cảnh xinh mê hoặc vui chơi

Yên cương đã khóa lại rồi

Bước chân du tử chẳng nơi nao chừa!

 

Mộng xuân tắt, việc xưa chẳng nghĩ

Bạn phòng khuê vốn dĩ bặt tin

Cũng không bầu bạn tâm tình

Chuyện xưa lưu luyến phận mình buồn thay

 

Trăng chưa tròn đêm dài bạc tóc

Lời thở than, gác ngọc cùng nhau?

Dặm xa, lối cũ tìm đâu?

Dương quan mình xướng xót đau phận mình!

 

Nước xuôi đông, phiêu linh khổ hận

Đường đào nguyên, lấn cấn quay chèo?

Cậy ai tin tưởng nghe theo?

Như nay đâu hướng? vòng veo bước đường!

 

Lộc Bắc

Jun23