Lục Đầu Áp - Hạ Chú

綠頭鴨 - 賀鑄  Lục Đầu Áp - Hạ chú

 

玉人家，                      Ngọc nhân gia,

畫樓珠箔臨津。         Họa lâu châu bạc lâm tân.

托微風、彩簫流怨，Thác vi phong, Thải tiêu lưu oán,

斷腸馬上曾聞。         Đoạn trường mã thượng tằng văn.

宴堂開、艷妝叢里，Yến đường khai, diễm trang tùng lý,

調琴思，                      Điệu cầm tứ,

認歌顰。                      Nhận ca tần.

麝蠟煙濃，                 Xạ lạp yên nùng,

玉蓮漏短，                 Ngọc liên lậu đoản,

更衣不待酒初醺。     Canh y bất đãi tửu sơ huân.

繡屏掩、枕鴛相就，Tú bình yểm, chẩm uyên tương tựu,

香氣漸暾暾。             Hương khí tiệm thôn thôn.

迴廊影，                      Hồi lang ảnh,

疏鍾淡月，                 Sơ chung đạm nguyệt,

幾許消魂？                 Kỷ hứa tiêu hồn?

 

翠釵分, 銀箋封淚，  Thúy thoa phân. Ngân tiên phong lệ,

舞鞋從此生塵。         Vũ hài tùng thử sinh trần.

任蘭舟, 載將離恨，  Nhiệm lan châu, tái tương ly hận,

轉南浦，背西曛。     Chuyển nam phố, Bối tây huân.

記取明年，                 Ký thủ minh niên,

薔薇謝後，                 Tường vi tạ hậu,

佳期應未誤行雲。     Giai kỳ ưng vị ngộ hành vân.

鳳城遠、楚梅香嫩，Phụng thành viễn, Sở mai hương nộn,

先寄一枝春。             Tiên ký nhất chi xuân.

青門外，只憑芳草，Thanh môn ngoại, Chỉ bằng phương thảo,

尋訪郎君。                Tầm phỏng lang quân.

 

Chú Thích

1- Lục đầu áp 綠頭鴨: tên từ bài. Tên khác là “Khóa kim loan 跨金鸞”, “Áp đầu lục 鴨頭綠”, “Lũng đầu tuyền 隴頭泉”. Bài này của Hạ Chú chỉ có 138 chữ, khác với các tác giả khác có 139 chữ, đoạn trước có 6 bình vận, đoạn sau có 5 bình vận. Cách luật:

 

T B B cú

X B X T B B vận

T B B, B B T T cú

X X X T B B vận

T B B, X B X T cú

X X T, X T B B vận

X T B B cú

B B T T cú

T B B T T B B vận

T X T, X B B T cú

X T T B B vận

B B T, X B X T cú

X T B B vận

 

T B B, B B T T cú

T X B T B B vận

T B B, T B T T cú

X X X, T B B vận

X T B B cú

X B T T cú

X B B T T B B vận

T X T, X B X T cú

B T T B B vận

B B T, X B X T cú

X T B B vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

 

2- Ngọc nhân 玉人: người ngọc, người đẹp, hoặc chỉ người phụ nữ được yêu mến. Trong bài này chữ ngọc nhân chỉ ca nữ.

3- Châu bạc 珠箔: Rèm kết bằng ngọc, trướng rèm hoa mỹ.

4- Tân 津: bến cảng, bến song nơi thuyến bè qua lại.

5- Thác 托: dựa vào.

6- Thải tiêu 彩簫: ống tiêu được vẽ, sơn hình mầu mè đẹp đẽ.

7- Đoạn trường 斷腸: buồn nát lòng. 

8- Diễm trang 艷妝: trang sức lộng lẫy.

9- Cầm tứ 琴思: điệu vẻ tình tứ của khúc đàn.

10- Ca tần 歌顰: người ca nữ. Chữ “Tần 顰” có nghĩa là nhăn mày (vẻ dễ thương), dùng để đại chỉ thiếu nữ, trong bài này là ca nữ.

11- Xạ lạp 麝蠟: nến sáp thơm mùi hương xạ.

12- Lậu 漏: đồng hồ thời xưa. Lậu đoản 漏短: thời gian ngắn ngủi, trời đã về khuya. Ngọc liên lậu đoản 玉蓮漏短: đồng hồ bằng ngọc hình hoa sen cho thấy trời đã về khuya.

13- Canh 更衣: thay đổi y phục.

14- Huân 醺: say rượu.

15- Tú bình 繡屏: bình phong thêu ảnh đẹp.

16- Chẩm uyên 枕鴛 = uyên chẩm 鴛枕: chiếc gối có thêu hình chim uyên ương.

17- Tương tựu 相就: chủ động thân cận.

18- Thôn thôn 暾暾: mô tả mùi khói hương nồng nàn,

19- Hồi lang 迴廊: hành lang khúc chiết quanh co.

20- Sơ chung 疏鍾: tiếng chuông thưa thớt, ý nói canh khuya yên tĩnh.

21- Tiêu hồn 消魂: cực độ.

22- Thúy thoa 翠釵: thoa cài đầu bằng ngọc bích, đại chỉ người đẹp.

23- Vũ hài 舞鞋: giầy của vũ nữ mang khi múa hát.

24- Sinh trần 生塵: phủ đầy bụi bặm.

25- Nhiệm 任: để cho, mặc cho.

26- Lan châu 蘭舟: thuyền làm bằng cây lan. Phiếm chỉ thuyền. Thi nhân thường dùng chữ lan để làm đẹp danh từ thuyền.

27- Tái 載: mang theo, chuyên chở.

28- Ly hận 離恨: mối hờn vì ly biệt.

29- Huân 曛: ánh sáng thừa lúc mặt trời lặn.

30- Tường vi 薔薇: loại hoa tầm xuân trồng quanh nhà. Tường vi tạ hậu: sau khi hoa tường vi đã tàn, mượn ý câu thơ của Đõ Mục 杜牧 trong bài thơ “Lưu tặng 留贈”:

 

“不用鏡前空有淚， Bất dụng kính tiền không hữu lệ,

“蔷薇花謝即歸來。Tường vi hoa tạ tức quy lai.

“Không cần phải rơi lệ trước gương soi,

“Sau khi hoa tường vi tàn thì tức khắc về ngay”.

 

31- Giai kỳ 佳期: cuộc hẹn hò hôi ngộ của đôi tình nhân.

32- Hành vân 行雲: mây bay, ám chỉ người ra đi.

33- Phụng thành 鳳城: kinh thành.

34- Sở mai 楚梅: hoa mai ở vùng đất Sở, phía nam sông Trường giang.

35- Nhất chi xuân 一枝春:  một cành xuân, mượn ý câu thơ của Lục Khải 陸凱 đời Nam Triều 南朝 trong bài “Tặng Phạm Hoa Thi 贈范曄詩”:

 

“江南無所有，Giang Nam vô sở hữu, Giang Nam không có gì cả,

“聊贈一枝春。Liêu tặng nhất chi xuân. Tạm tặng một cành xuân.”

 

36- Thanh môn 青門: phiếm chỉ cửa thành ở kinh đô.

37- Phương thảo 芳草: cỏ xanh. Cũng có người nói chữ phương thảo ám chỉ thiếu nữ, do bài từ điệp luyến hoa của Tô Thức, nói về 1 thiếu nữ xinh đẹp cười vui làm say mê khách qua đường, có câu “Thiên nhai hà xứ vô phương thảo 天涯何處無芳草: khắp chân trời nơi nào mà không có cỏ xanh”, hoặc do bài từ sinh tra tử của Ngưu Hy Tế có câu “Ký đắc lục la quần, xứ xứ lân phương thảo 記得綠羅裙，處處憐芳草: nhớ người mặc váy lụa xanh, khắp nơi thương mến cỏ xanh”.

38- Lang quân 郎君: người chồng, tác giả tự chỉ mình.

 

Dịch Nghĩa

Nhà của mỹ nhân,

Nhà sang rèm ngọc hướng về bến cảng.

Tiếng tiêu u oán nhờ gió truyền đi,

Làm đau lòng người ngồi trên ngựa từng nghe thấy

Trong buổi yến tiệc, giữa đám (ca nữ) trang điểm lộng lẫy,

Xem điệu đàn tình tứ,

Nhận ra người ca nữ.

Nến sáp hương xạ khói nồng,

Đồng hồ bằng ngọc hình hoa sen cho thấy trời đã về khuya.

Thay y phục không đợi đến lúc say ngà ngà.

Bình phong thêu che đậy, trên gối uyên ương thân cận nhau,

Hương thơm dần nồng nàn.

Ánh trăng soi ở hành lang,

Có tiếng chuông thưa thớt, vầng trăng nhạt mờ.

Biết bao nhiêu (vui thú) tiêu hồn!

 

Chia tay với người đẹp, những lá thư bạc phong đầy lệ,

Đôi giầy múa hát của nàng từ đây phủ đầy bụi bặm.

Để cho chiếc thuyền con trôi đi, mang theo mối hờn ly biệt,

Chuyển về nam phố,

(Cho đến khi thuyền) chìm trong ánh tịch dương.

Hãy nhớ cho sang năm,

Sau khi hoa tường vi đã tàn,

Cuộc hẹn ước sẽ không làm lỡ hành trình (sẽ về đúng hẹn).

Kinh thành ở xa xôi, hoa mai nơi đất Sở tươi thơm,

Trước hết sẽ gửi 1 cành hoa mai về.

(Rồi có lúc) tại phía ngoài cửa thành,

Chỉ theo con đường cỏ thơm,

Đi tìm gặp lang quân.

 

Phỏng Dịch

1 Lục Đầu Áp - Hẹn Hò

 

Mỹ nhân gia,

Đối sông rèm thúy lầu hoa.

Gió đưa lên, tiêu sầu oán thán,

Đau lòng trên ngựa nghe qua.

Tiệc tùng mở, giữa bầy kiều nữ,

Nghe điệu hát, biết người ca.

Khói nến thơm nồng,

Hoa sen lậu cạn,

Thay xiêm không đợi rượu say ngà.

Trước bình phong, luyến thương bên gối,

Hương khí thoảng chan hòa.

Hành lang ảnh,

Chuông xa trăng nhạt,

Biết mấy vui oà.

 

Biệt ly rồi, phong thư ngấn lệ,

Vũ hài đầy bụi đen nhòa.

Thả thuyền lan, chở theo ly hận,

Về nam phố, ánh tây tà.

Nhớ kỹ sang năm,

Tường vi héo rụng,

Hẹn hò không lỡ bước người xa.

Kinh đô cách, Sở mai thơm ngát,

Gửi trước một cành hoa.

Ngoài giao dã,

Lần theo hướng cỏ,

Tìm gặp chồng ta.

 

2 Hẹn Hò

 

Nhà em màn thúy lầu cao,

Bên sông gió nhẹ tiêu sầu vẳng đưa.

Chinh nhân lưng ngựa năm xưa,

Lắng nghe ảm đạm buồn mơ những ngày.

 

Linh đình yến hội hôm nay,

Ca nhi vũ nữ một bầy diễm trang.

Nghe cầm tứ, nhận ra nàng,

Ấy người mỹ nữ nhẹ nhàng nhíu mi.

 

Nến thơm hương xạ xuân thì,

Đêm vui sắp cạn lâm ly lòng này.

Rượu chưa thấm, áo vội thay,

Bình phong ngăn cách, gối say tình nồng.

 

Phòng khuê hương ấm bên song,

Hành lang in bóng trời không trăng mờ,

Tiếng chuông thưa thớt tinh mơ,

Biết bao vui thú tình thơ nát hồn.

 

Chia tay thư bạc lệ phong,

Đôi hài múa bụi cõi lòng đìu hiu.

Thuyền lan ly hận mang theo,

Lìa xa nam phố ánh chiều trời tây.

 

Sang năm nhớ kỹ hẹn đây,

Tường vi tàn tạ, không sai hành trình.

Xa xăm cách trở thần kinh,

Hoa mai đất Sở đẹp xinh vô ngần.

 

Trước tiên gửi một cành xuân,

Rồi sau thành ngoại bước chân theo đường,

Cỏ thơm xanh mướt một phương,

Bồi hồi tìm đến người thương trùng phùng.

 

HHD 07- 2021

 

Bản Dịch của Lộc Bắc

LỤC ĐẦU ÁP

1-    

Nhà mỹ nhân

Nhà sang rèm ngọc, bến ghe

Nhờ gió chuyển, tiếng tiêu u oán

Đau lòng trên ngựa từng nghe

Trong yến tiệc, điểm trang lộng lẫy

Đàn tình tứ. nhận ca nhi

Nến xạ khói nồng

Hồ ngọc gần cạn

Áo thay chẳng đợi rượu say ngà

Bình phong che, gối uyên ương khép

Hơi hương dần nồng say

Lang soi ảnh

Chuông thưa, trăng nhạt

Vui thú chan hòa

 

Chia tay nhau, bạc thư ngấn lệ

Từ đây bụi bám vũ hài

Mặc thuyền lan mang hờn ly biệt

Chìm tà dương, bến nam dời

Hãy nhớ sang năm

Tường vi tàn hết

Hành trình ước hẹn sẽ đúng kỳ

Phụng thành xa, Sở mai hương sớm

Trước gởi một cành mai

Ngoài cửa khuyết

Chỉ nhờ hương cỏ

Nơi chàng tìm ra!

  

2-    Hẹn chàng

 

Nhà mỹ nhân bến ghe, rèm ngọc

Nhờ gió đưa, sáo trúc ủ ê

Đau lòng trên ngựa từng nghe

Điểm trang lộng lẫy tiệc khuya rộn ràng

 

Đàn tình tứ, thấy nàng trong đám

Nến xạ nồng đêm ngắn, hồ vơi

Thay y chẳng đợi say rồi

Bình phong che kín, gối mời uyên ương

Nồng say đằm thắm hơi hương

Hành lang soi ảnh, thưa chuông, trăng thề

Thỏa lòng mọi thú say mê!

 

Chia tay nhau thư về ngấn lệ

Bụi bám đầy trên kệ vũ hài

Thuyền mang ly biệt đầy vơi

Sớm mai - chiều xuống; bến dời bắc, nam

 

Tường vi tàn, sang năm nhớ đến

Hành trình xa ước hẹn đúng ngày

Sở mai sớm, Thành phượng bay

Cửa ngoài, trước gởi cành mai sắc vàng

 

Theo hương cỏ, thiếp gặp chàng!

 

Lộc Bắc

Fev2024