Định Phong Ba - Hoàng Đình Kiên

定風波 - 黃庭堅   Định Phong Ba – Hoàng Đình Kiên

 次高左藏使君韻。 Thứ Cao Tả Tàng sứ quân vận.

 

萬里黔中一漏天，Vạn lý Kiềm Trung nhất lậu thiên,

屋居終日似乘船。Ốc cư chung nhật tự thừa thuyền.

及至重陽天也霽，Cập chí trùng dương thiên dã tễ,

催醉，                          Thôi túy,

鬼門關外蜀江前。Qủy môn quan ngoại Thục giang tiền.

 

莫笑老翁猶氣岸，Mạc tiếu lão ông do khí ngạn,

君看，                          Quân khán,

幾人黃菊上華顛？Kỷ nhân hoàng cúc thượng hoa điên?

戲馬臺南追兩謝，Hý mã đài nam truy lưỡng Tạ,

馳射，                          Trì xạ,

風流猶拍古人肩。Phong lưu do phách cổ nhân kiên.

 

Chú Thích

1- Định phong ba 定風波: tên từ bài, tên khác là “Định phong lưu 定風流”, “Định phong ba lệnh 定風波令”. Bài này có 62 chữ, đoạn trước có 5 câu 3 bình vận và 2 trắc vận, đoạn sau có 6 câu 2 bình vận và 4 trắc vận. Cách luật:

　　

X T B B X T B vận

X B X T T B B vận

X T X B B X T trắc vận

X T trắc vận

X B X T T B B vận

　　

X T X B B T T đổi trắc vận

X T trắc vận

X B X T T B B vận

X T X B B T T đổi trắc vận

X T trắc vận

X B X T T B B vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; vận: vần

 

2- Thứ vận 次韻: làm 1 bài thơ theo vận của 1 bài thơ khác có trước đó.

3- Tả tàng 左藏: ngân khố. Cao tả tàng sứ quân 高左藏使君: ngài trưởng ngân khố họ Cao.

4- Kiềm Trung 黔中: thị xã Kiềm Châu 黔州 thuộc tỉnh Tứ Xuyên 四川.

5- Lậu thiên 漏天: mưa dầm liên miên.

6- Cập chí 及至: cho tới, thẳng tới.

7- Trùng dương: lễ tiết trùng cửu ngày mùng 9 tháng 9 âm lịch.

8- Tễ 霽: mưa tạnh, tuyết tạnh.

9- Thôi túy 催醉: làm cho say sưa, uống rượu cho say.

10- Quỷ môn quan 鬼門關: hay còn gọi là Thạch môn quan 石門關, ở giữa 2 ngọn núi nơi biên giới tỉnh Trùng Khánh đi vào đất Thục, TH.

11- Thục 蜀: tỉnh Tứ Xuyên, TH.

12- Lão ông 老翁: ông già.

13- Khí ngạn 氣岸 = khí độ ngạo ngạn 氣度傲岸: khí phách phong độ ngạo mạn tự phụ.

14- Hoa điên 華顛: bạc đầu.

15- Hoàng cúc thượng hoa điên 黃菊上華顛: tập tục thời xưa, cắm hoa cúc lên đầu vào dịp lễ tiết trùng dương.

16- Hý Mã Đài 戲馬臺: còn gọi là Lược Mã Đài 掠馬臺 do Hạng Vũ 項羽 xây dựng, ngày nay ở tỉnh Giang Tô 江蘇. TH. Vua Lưu Dụ 劉裕 của nhà LưuTống 劉宋 đem quân bắc chinh北征, vào ngày trùng cửu hội họp các thuộc hạ tại đây ngâm thi phú, Tạ Chiêm 謝瞻 Tạ Linh Vận 謝靈運 đều có làm 1 bài thơ. Tạ Linh Vận làm bài “Cửu nhật tùng Tống Công Hý Mã Đài tập tống Khổng lệnh 九日從宋公戲馬臺集送孔令” để tặng Tống quốc thượng thư lệnh Khổng Tĩnh 宋国尚书令孔靖 về hưu.

17- Lưỡng Tạ 兩謝: hai người họ Tạ, tức Tạ Chiêm  謝瞻 và Tạ Linh Vận 謝靈運 là những đại thần thời Đông Tấn.

18- Trì xạ 馳射: cưỡi ngựa bắn cung.

19- Phong lưu 風流: phong độ nghi thái, tài hoa xuất chúng.

20- Phách 拍: vỗ.

 

Dịch Nghĩa

Ghi chú: họa vận bài từ của ngài cai quản ngân khố họ Cao.

 

Vạn lý đất Kiềm một ngày mưa như trút nước,

Suốt ngày ở trong nhà như ngồi thuyền.

Cho đến tiết trùng dương trời cũng tạnh,

Uống cho say sưa,

Ở ngoài cửa ải Qủy Môn quan, trước sông Thục.

 

Đừng cười ông lão khí khái ngạo mạn,

Anh hãy xem đây,

Có mấy người (già) cắm hoa cúc trên đầu?

(Ngâm thi vịnh từ) so sánh như 2 người họ Tạ ở Hý Mã Đái Nam,

Cưỡi ngựa bắn cung (tung hoành thế gian),

Anh hùng như những nhân vật phong lưu thời cổ.

 

Phỏng Dịch

1 Định Phong Ba – Truy Vết Cổ Nhân

 

Vạn dặm Kiềm Trung xối xả mưa,

Ở nhà suốt buổi tựa thuyền đưa.

Đến tiết trùng dương trời sẽ tạnh,

Say mạnh,

Qủy môn quan ải Thục giang mơ.

 

Chớ trách lão ông kiêu ngạo đấy,

Anh thấy.

Có ai hoàng cúc cắm đầu chưa?

Hý Mã đài nam theo họ Tạ,

Phi xạ.

Anh hùng phong độ tựa người xưa.

 

2 Truy Vết Cổ Nhân

 

Vạn dặm đất Kiềm trời đổ mưa,

Trong nhà suốt buổi tựa thuyền đưa.

Chờ tới trùng dương trời cũng tạnh,

Ải môn, sông Thục quyết say sưa.

 

Chớ cười ông lão sao kiêu căng,

Anh thấy ai người cắm cúc chăng?

Đầu tóc bạc phơ tuổi xế bóng,

Thi từ ngâm vịnh với trầm thăng.

 

Muốn theo hai Tạ viết vần thơ.

Hý Mã đài nam, như thuở xưa.

Cưỡi ngựa bắn cung hùng dũng mấy,

Phong lưu truy vết cổ nhân mơ.

 

HHD 03-2021

Bản Dịch của Lộc Bắc

Định Phong Ba – Hoàng Đình Kiên

 

Theo vần ngài Cao coi ngân khố

 

1-     

 

Kiềm Trung vạn dặm mưa liên miên

Ở suốt trong nhà giống dưới thuyền

Đến tết Trùng Dương trời cũng tạnh

Say khướt

Trước sông Thục, cửa Quỷ ngoài biên

 

Chớ cười lão ông tính kiêu mạn

Này bạn

Bao người đầu bạc cúc hoa viền?

Hý mã đài nam hai chàng Tạ

Thiện xạ

Phong lưu khí phách giống tiên hiền!

 

2-     

 

Kiềm Trung vạn dặm mưa liên miên

Ở suốt trong nhà giống dưới thuyền

Đến tết Trùng Dương trời cũng tạnh

Uống say sông Thục, Quỷ môn biên!

Chớ cười ông lão tính kiêu mạn

Anh thấy bao người đầu cúc viền?

Ngâm vịnh thi từ hai họ Tạ

Ngựa cung khí phách giống tiên hiền!

 

Lộc Bắc

Avril23