Giá Cô Thiên - Chu Đôn Nho

鷓鴣天  -  朱敦儒    Giá Cô Thiên   -   Chu Đôn Nho

畫舫東時洛水清。Họa phảng đông thì lạc thủy thanh。

別離心緒若為情。Biệt ly tâm tự nhược vi tình。

西風挹淚分攜後，Tây phong ấp lệ phân huề hậu，

十夜長亭九夢君。Thập dạ trường đình cửu mộng quân.  
             

雲背水,                   Vân bối thủy,

雁回汀。                Nhạn hồi đinh。

只應芳草見離魂。Chỉ ưng phương thảo kiến ly hồn。

前回共采芙蓉處，Tiền hồi cộng thải phù dung xứ，

風自淒淒月自明。Phong tự thê thê nguyệt tự minh.

Chú Thích

1- Từ điệu giá cô thiên 鷓鴣天còn được gọi là “Tư giai khách 思佳客”, “Tư Việt nhân 思越人”, có 55 chữ, 2 đoạn, mỗi đoạn 3 bình vận. Cách luật:

X T B B X T B vận

X B X T T B B vận

X B X T B B T cú

X T B B X T B vận

B T T cú

T B B vận

X B X T T B B vận

X B X T B B T cú

X T B B X T B vận

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

2- Đây là một bài từ tả tình, tưởng nhớ cố nhân. tác giả không nói cố nhân là nam hay nữ. Nhưng xem câu thơ” Tây phong ấp lệ”, “Phương thảo kiến ly hồn” thì cũng có thể đoán cố nhân là người nữ.

3- Họa phảng 畫舫 = thuyền được trang hoàng đẹp đẽ, chạm trổ, vẽ tranh..

4- Lạc Thủy 洛水  = sông Lạc Thủy ở Hà Nam.

5- Tâm tự 心緒: tâm tình.

6- Nhược 若 = như, nếu.

7- Tây phong 西風: gió thu.

8- Ấp 挹: múc nước, tát nước. Ấp lệ: do thành ngữ "Ấp lệ nhu si 挹淚揉眵 " = gạt lệ chùi mắt, hình dung đau buồn rơi nước mắt. Một thành ngữ tương tự là "Mạt lệ nhu si 抹淚揉眵" = lau mắt gạt lệ.

9- Phân huề 分攜: chia ly, chia tay.

10- Thập dạ trường đình 十夜長亭: mười đêm ở trường đình. Bản khác chép: Thập  niên trường đình cửu mộng quân 十年長 亭九夢君.

11- Vân bối thủy 雲背水=  雲背對着水 vân bối đối trước thủy = mây bay qua chiếu ảnh trên mặt nước.

12- Chỉ ưng 只應 : chỉ, chỉ có, chỉ nên； thí dụ: 此曲只應天上有  thử khúc chỉ ưng thiên thượng hữu (thơ Đỗ Phủ ) = khúc (hát) này chỉ trên trời có = ám chỉ quá hay, hiếm có.

13- Ly hồn 離魂: cái hồn của sự ly biệt.

14- Phù dung 芙蓉: hoa sen; Thái = thải 采: hái.

15- Phong thê  風悽悽: gió vi vu.. 

Dịch nghĩa

Bài từ theo điệu giá cô thiên của Chu Đôn Nho

Thuyền chạm trổ đi về hướng đông trên sông Lạc Thủy nước trong.

(Tưởng nhớ lúc đi chơi với tình nhân trên sông Lạc Thủy)

Tâm trạng biệt ly như là vì tình.

Trong gió tây gạt lệ sau khi chia tay.

Ở trường đình 10 đêm thì 9 đêm mơ thấy người

(Cũng có thể hiểu là:"Sau khi ở trường đình chia tay, 10 đêm thì 9 đêm mơ thấy người")

Mây chiếu trên mặt nước.  Nhạn về bến sông. (Đinh 汀 = bãi sông, bến sông)

Chỉ có bãi cỏ thơm thấy cái hồn của sự ly biệt.

Nơi ngày xưa cùng hái hoa sen

(Chỉ thấy) gió tự vi vu, trăng tự sáng.

Phỏng Dịch

1 Giá Cô Thiên – Tâm Hồn Ly Biệt

 

Đông hướng thuyền hoa sông nước xanh.

Biệt ly tâm sự chỉ vì tình.

Gió thu gạt lệ rồi ly biệt,

Nằm mộng mười đêm chín gặp anh.

 

Mây bóng nước,

Nhạn về quanh.

Có chăng phương thảo cảm hồn mình.

Hái sen chốn cũ ngày xưa ấy,

Gió vẫn thê lương trăng vẫn xinh.

 

2 Tâm Hồn Ly Biệt

Thuyền hoa đông hướng, nước sông xanh,

Tâm trạng biệt ly cũng bởi tình.

Gạt lệ gió thu từ dạo ấy,

Mười đêm mộng, chín lần tìm anh.

Bóng mây soi nước, nhạn về sông,

Phương thảo mênh mông nát cõi lòng.

Chốn cũ hái sen trong thuở ấy,

Gió buồn ảm đạm ánh trăng trong.

HHD 07-2017