Điệp Luyến Hoa - Lý Thanh Chiếu

蝶戀花 - 李清照  Điệp Luyến Hoa – Lý Thanh Chiếu

晚止昌樂館寄姊妹  Vãn chỉ Xương Lạc quán ký tỷ muội

 

淚溼羅衣脂粉滿。     Lệ thấp la y chi phấn mãn.

四疊陽關，                 Tứ điệp Dương quan,

唱到千千遍。             Xướng đáo thiên thiên biến.

人道山長水又斷。     Nhân đạo sơn trường thủy hựu đoạn.

蕭蕭微雨聞孤館。     Tiêu tiêu vi vũ văn cô quán.

 

惜別傷離方寸亂。     Tích biệt thương ly phương thốn loạn.

忘了臨行，                 Vong liễu lâm hành,

酒盞深和淺。             Tửu trản thâm hòa thiển.

好把音書憑過雁。     Hảo bả âm thư bằng quá nhạn.

東萊不似蓬萊遠。     Đông lai bất tự Bồng lai viễn.

 

Chú Thích

1- Điệp luyến hoa 蝶戀花: tên từ bài. Bài này có 60 chữ, đoạn trước và đoạn sau đều có 5 câu, 4 trắc vận. Cách luật:

 

X T X B B T T vận 

X T B B cú              

X T B B T vận

X T X B B T T vận

X B X T B B T vận

 

X T X B B T T vận

X T B B cú

X T B B T vận

X T X B B T T vận

X B X T B B T vận

 

B: bình thanh, T: trắc thanh, X: bất luận, cú: hết câu, vận: vần.

 

2- Xương lạc quán 昌樂館: quán dịch ở huyện Xương Lạc 昌樂.

3- Lệ thấp la y chi phấn mãn 淚溼羅衣脂粉滿: bản khác chép “Lệ vấn chinh y chi phấn noãn 淚搵征衣脂粉暖”.

4- Mãn 滿: cùng nghiã với “Mạn 漫: nước đầy tràn”.

5- Dương quan khúc 陽關曲: hay Vị thành khúc 渭城曲, nguyên là bài thơ “Tống Nguyên nhị sứ An Tây 送元二使安西: tiễn nhị sứ họ Nguyên đi  An Tây” của Vương Duy 王維:

 

“渭城朝雨浥輕塵，Vị thành triêu vũ ấp khinh trần,

“客舍青青柳色新。Khách xá thanh thanh liễu sắc tân.

“勸君更進一杯酒，Khuyến quân cánh tiến nhất bôi tửu,

“西出陽關無故人。Tây xuất dương quan vô cố nhân.

“Trận mưa sáng ở Vị Thành làm ướt bụi bặm,

“Chung quanh quán trọ cây dương liễu xanh xanh sắc mới.

“Khuyên anh nên uống cạn thêm một chén rượu tiễn,

“Đi ra cửa Dương Quan hướng tây không còn người quen.”

 

Người đời phổ nhạc bài thơ này để hát mỗi khi đưa tiễn người đi xa, mỗi khi ly biệt, gọi là Dương quan khúc, Vị thành khúc hay Dương quan tam điệp 陽關三疊 (hoặc tam điệt三迭). Bài phổ nhạc đời Đường đã thất truyền. Đến đời Tống, Tô Thức nói về bài này như sau: “Mỗi cú giai tái xướng, nhi đệ nhất cú bất điệp 每句皆再唱，而第一句不疊: Mỗi câu đều hát lại, nhưng câu thứ nhất không lặp lại”. Dưới đây là mẫu bài Dương quan tam điệp của Tô Thức:

 

渭城朝雨浥輕塵，Vị thành triêu vũ ấp khinh trần,

客舍青青柳色新，Khách xá thanh thanh liễu sắc tân.

客舍青青柳色新；（一疊）Khách xá thanh thanh liễu sắc tân. (Điệp 1)

勸君更盡一杯酒，Khuyến quân cánh tiến nhất bôi tửu,

勸君更盡一杯酒，（二疊）Khuyến quân cánh tiến nhất bôi tửu, (Điệp 2)

西出陽關無故人，Tây xuất dương quan vô cố nhân.

西出陽關無故人。（三疊）Tây xuất dương quan vô cố nhân. (Điệp 3)

 

Ngoài ra có những bản nhạc khác, hát nguyên cả bài thơ 3 lần cũng gọi là tam điệp.

 

6- Tứ Điệp Dương Quan 四疊陽關: Trong bài từ này, bà Lý Thanh Chiếu lại nêu ra “Tứ điệp”. Chiếu theo phương cách của Tô Thức thì có lẽ câu thứ nhất cũng lập lại cho nên mới có 4 lần lập lại chăng?

7- Tiêu tiêu 蕭蕭: trong bài này có nghĩa là “Tiêu tiêu 瀟瀟: mờ mịt”.

8- Cô quán 孤館: quán trọ tịch mịch buồn tẻ.

9- Phương thốn 方寸: con tim.

10- Tửu trản 酒盞: chén uống rượu.

11- Đông lai 東萊: tức Lai châu thành 萊州城, nơi chồng bà Lý Thanh Chiếu đang làm việc.

12- Bồng lai 蓬萊: truyền thuyết nơi tiên ở.

 

Dịch Nghĩa

Tối nghỉ ở quán dịch huyện Xương lạc gửi chị em.

(Bà Lý Thanh Chiếu trên đường đi thị trấn Đông Lai để thăm chồng, tối nghỉ ở quán dịch, gửi thư cho chị em ở quê nhà).

 

Nước mắt ướt đầy áo lụa và son phấn. (Chia tay cùng chị em để đi thăm chồng ở Đông Lai)

Bài Dương quan tứ điệp,

Hát đến hàng ngàn lần.

Người ta nói đường núi xa xăm, đường thủy lại đứt đoạn. (Đường đi xa xăm khó khăn).

Ở nơi quán trọ tịch mịch nghe tiếng mưa bụi mù mịt.

 

Thương tiếc sự ly biệt làm con tim rối loạn.

Quên mất lúc sắp lên đường, (Không biết lúc sắp lên đường, chị em đưa tiễn cảm động làm sao mình chịu đựng được)

(Bao nhiêu) chén rượu đầy vơi (đưa tiễn).

(Dặn dò) hãy gửi thư từ.

Huyện Đông Lai thì không xa như Bồng Lai đâu.

 

Phỏng Dịch

1 Điệp Luyến Hoa - Nhắn Chị Em

 

Lệ ướt xiêm y đầy sáp phấn.

Bốn đoạn Dương quan,

Hát đến ngàn ngàn bận.

Người nói núi dài thêm đứt đoạn.

Phất phơ mưa bụi nghe cô quán.

 

Thương tiếc biệt ly lòng bấn loạn.

Quên mất lên đường,

Chén rượu đầy rồi cạn.

Hãy viết thư từ nhờ gửi nhạn.

Đông Lai không giống Bồng Lai thẳm.

 

2 Nhắn Chị Em

 

Phấn son áo lụa lệ tuôn,

Dương quan bốn đoạn hát luôn ngàn lần.

Núi cao, người nói sông ngăn,

Nghe mưa quán vắng xa gần mênh mông.

 

Thương ly biệt, loạn tấc lòng,

Lâm hành cất bước rượu đong vơi đầy.

Thư từ nhờ nhạn về đây,

Đông Lai chẳng phải Bồng Lai xa vời.  

HHD 09-2021

Bản Dịch của Lộc Bắc

Điệp Luyến Hoa

1-   

 

Áo tơ lệ đẫm nhòe son phấn

Tứ điệp Dương Quan

Hát ngàn lần một bản

Người nói núi dài, cũng đứt đoạn

Mưa bụi buồn nghe từ cô quán

 

Thương tiếc biệt ly lòng rối loạn

Quên bẵng lên đường

Rượu đầy vơi đưa tiễn

Nhớ gởi tin thư nhờ cánh nhạn

Đông Lai gần, Bồng Lai khác hẳn!

 

2-   Nhắn chị em

 

Lệ đẫm áo, nhạt nhòa son phấn

Hát ngàn lần một bản Dương Quan

Núi dài rồi cũng dứt ngang

Quán thưa, mưa vọng oán than đoạn trường

 

Tim rối loạn tiếc thương ly biệt

Rượu lên đường nào biết đầy vơi

Nhớ nhau cánh nhạn chuyển lời

Đông Lai đến được, cuối trời Bồng Lai!

 

Lộc Bắc

Dec24