Giải Ngữ Hoa - Chu Bang Ngạn

解語花 - 周邦彥  Giải Ngữ Hoa – Chu Bang Ngạn

上元  Thượng Nguyên

 

風銷焰蠟，                 Phong tiêu diệm lạp,

露浥紅蓮，                 Lộ ấp hồng liên,

花市光相射。             Hoa thị quang tương xạ.

桂華流瓦。                 Quế hoa lưu ngõa.

纖雲散、耿耿素娥欲下。Tiêm vân tán, cảnh cảnh tố nga dục hạ.

衣裳淡雅。                 Y thường đạm nhã.

看楚女、纖腰一把。Khán Sở nữ, tiêm yêu nhất bả.

簫鼓喧、人影參差，Tiêu cổ huyên, nhân ảnh sâm si,

滿路飄香麝。             Mãn lộ phiêu hương xạ

 

因念都城放夜。         Nhân niệm đô thành phóng dạ.

望千門如晝，             Vọng thiên môn như trú,

嬉笑遊冶。                 Hy tiếu du dã.

鈿車羅帕。                 Điền xa la phạ.

相逢處、自有暗塵隨馬。Tương phùng xứ, tự hữu ám trần tùy mã.

年光是也。                 Niên quang thị dã.

唯只見、舊情衰謝。Duy chỉ kiến, cựu tình suy tạ.

清漏移、飛蓋歸來，Thanh lậu di, phi cái quy lai,

從舞休歌罷。             Túng vũ hưu ca bãi.

 

Chú Thích

1- Giải ngữ hoa 解语花: tên từ bài, gồm 100 chữ, 2 đoạn, trắc vận. Cách luật:

 

B B T T cú

T T B B cú

B X X B T vận

T B X T vận

X B X, X T X B X T vận

 

X B X T vận

X X T, X B X T vận

X T B, X T B B cú

X T B B T vận

 

X X X X X T vận

T X B X T cú

X X X T vận

X B B T vận

X B X, X T X B X T vận

B B T T vận

X X T, X B X T vận

X T B, X T B B cú

X X B B T vận

 

2- Thượng nguyên 上元: lễ tiết rằm tháng giêng âm lịch.

3- Tiêu 銷: nung nấu.

4- Diệm lạp 焰蠟: ngọn nến đang cháy. Bản khác chép “Giáng lạp 絳蠟: cây nến hồng”.

5- Ấp 浥: ướt át.

6- Hồng liên 紅蓮: chỉ cái đèn hình hoa sen đỏ.

7- Hoa thị 花市: đèn hoa trong thành thị.

8- Tương xạ 相射: chiếu ánh lẫn nhau.

9- Quế hoa 桂華: ánh sáng trăng. Truyền thuyết xưa cho rằng giữa mặt trăng là cây quế. Quế hoa lưu ngõa 桂華流瓦: ánh sáng trăng chẩy (như nước chẩy) trên ngói.

10- Tiêm vân 纖雲: đám mây nhỏ, đám mây nhẹ, mờ nhạt.

11- Cảnh cảnh 耿耿: vẻ sáng láng. Chữ “Cảnh cảnh 耿耿” cũng có nghĩa là trong lòng không yên.

12- Tố nga素娥: vị thần ngự trị mặt trăng, cũng được gọi là “Hằng nga” hay “Thường nga”.

13- Sở nữ 楚女: thiếu nữ sinh trưởng ở đất Sở.

14- Sâm si參差: không đều, loạn xà ngầu.

15- Hương xạ 香麝 = xạ hương 麝香: chất thơm lấy từ giống nai “Xạ lộc 麝鹿”.

16- Phóng dạ 放夜: Ngày xưa triều đình cấm người dân không được di đêm trong kinh thành. Trừ những ngày lê4 tiết như lễ nguyên tiêu thì lệnh này được gỡ bỏ và được gọi là “dạ phóng” hay “phóng dạ”.

17- Thiên môn千門: ngàn nóc nhà, vạn cánh cửa. Cũng chỉ nhiều cung điện trong hoàng cung.

18- Du dã 遊冶: đi chơi nơi dã ngoại, ngoại ô. Chữ này cũng ám chỉ việc ăn chơi của nam giới.

19- Điền xa 鈿車: xe ngựa được trang hoàng rất hào hoa.

20- La phạ 羅帕: tấm màn lụa.

21- Ám trần 暗塵: ám bụi, bụi bám vào.

22- Niên quang 年光 = niên cảnh年景: quang cảnh sinh hoạt trong năm.

23- Thanh lậu 清漏: tiếng giọt nước của đồng hồ nghe rõ, chỉ thời gian.

24- Cái 蓋: cái nóc, ám chỉ cái xe. Phi cái 飛蓋: xe chạy nhanh.

25- Túng 從 = túng sử 縱使: tuy, dù, dù cho, ví phỏng.

26- Vũ hưu ca bãi 舞休歌罷: múa nghỉ ca ngừng. Túng vũ hưu ca bãi 從舞休歌罷: cho dù người ta tận tìng ca vũ, mặc cho người ta ca vũ đến chán chê rồi nghỉ. 

 

Dịch Nghĩa

Tiết Thượng Nguyên

 

Gió nung nấu ngọn nến cháy,

Giọt sương phủ lên đèn lồng hình hoa sen.

Ánh trăng chiếu trên mái ngói.

Những đám mây nhỏ tan đi, Hằng nga vằng vặc như muốn đi xuống trần  thế.

Y phục đạm nhã.

Nhìn mấy cô gái nước Sở, lưng thon như một nắm tay.

Tiếng tiêu tiếng trống ồn ào,

Bóng người nhấp nhô,

Đầy đường mùi hương xạ bay.

 

Nghĩ đến năm xưa lúc kinh thành cho đi đêm.

Nhìn ngàn vạn nhà (hoặc hoang cung) đèn sáng như ban ngày,

Vui cười đi chơi giao dã.

Xe ngựa hào hoa cửa che màn lụa.

Nơi gặp gỡ nhau, tự có xe ngựa bám bụi đến.

Quang cảnh năm nay cũng vậy, nhưng chỉ thấy tình xưa phai tàn.

Thời gian đi (đã khuya), Xe ngựa vội đi về,

Mặc cho (mọi người) vui chơi ca múa chán đi.

 

Phỏng Dịch

1 Giải Ngữ Hoa - Tiết Thượng Nguyên

 

Gió nung nến cháy,

Lộ phủ sen hồng,

Thành thị đèn hoa rọi.

Ánh trăng soi ngói.

Mây mờ tan, tưởng xuống chị Hằng chói lọi.

Áo quần đạm nhã.

Nhìn Sở nữ, eo thon một gói.

Kèn trống ồn, hình bóng lao xao,

Hương xạ bay đầy lối.

 

Nghĩ đêm đô thành thoải mái,

Vạn ngôi nhà sáng láng,

Cười cợt du ngoại.

Xe sang lụa đậy.

Gặp nơi ấy, tự có bụi xe cùng lại.

Niên quang vẫn vậy.

Duy chỉ thấy, cựu tình tàn bại.

Thời khắc đi, xe vội quay về.

Mặc múa ngừng ca bãi.

 

2 Tiết Thượng Nguyên

 

Gió nung nến cháy rạng,

Sương đọng đài hoa sen.

Thành thị bao tia sáng,

Chiếu nhau những ngọn đèn.

 

Ánh trăng soi ngói đỏ,

Mây nhạt dần tiêu tan.

Chị Hằng đang tỏ lộ.

Như muốn xuống trần gian,

  

Đạm nhã quần áo.

Eo thon gái Sở.

Kèn trống huyên náo,

Bóng người thấp cao.

 

Đầy lộ mùi hương xạ,

Thành đô đêm mở cửa.

Khắp chốn sáng như ngày,

Cười nói vui giao dã.

 

Màn lụa xe hoa nơi gặp gỡ,

Bụi trần ám ngựa, cảnh như cũ.

Tình xưa suy tạ, thời gian trôi,

Hãy sớm về, người vui chán bỏ.

 

HHD 07-2021