Bành Hải Thu, Liêu Trai Chí Dị

聊齋志異, 撰者蒲松齡

             

Liêu Trai Chí Dị, Soạn giả Bồ Tùng Linh

Bành Hải Thu (Việt văn). Dịch giả: Hoàng Hồ
Lời dịch giả: Người ca nữ trong truyện này vào nghề từ năm mười lăm tuổi, hoặc sinh ra trong giới phong trần hoặc bị cha mẹ, người thân bán vào cõi thanh lâu. Họ là những người bị chủ nhân đàn áp bóc lột thậm tệ. Dù đau yếu bệnh hoạn cũng vẫn phải làm việc, tiếp khách từ lời ca cho đến thân xác. Họ có phải là những kẻ mang "kiếp tà dâm" như ngài Nguyễn Công Trứ trách cứ nàng Kiều chăng? Muốn trở về cuộc đời bình dân thì phải nộp tiền chuộc lớn mới được xóa tên trong sổ bộ ca kỹ nếu không thì phải mang kiếp nô lệ chung thân không lối thoát.

Hoàng Hồ 2018       

Bành Hiếu Cổ, môt vị tú tài ở Lai Châu, đi học ở riêng một chỗ cách nhà khá xa. Tiết trung thu Bành không về, cảm thấy tịch mịch không bạn, không có ai nói chuyện được. Trong thôn chỉ có Khâu sinh là một danh sĩ nhưng vốn ngấm ngầm làm việc ác đức, nên Bành thường khinh bỉ. Trăng đã mọc, càng cảm thấy buồn tẻ, bất đắc dĩ Bành phải viết thiệp mời Khâu đến. Vừa vào tuần rượu thì có người gõ cửa. Tiểu đồng ra xem thấy một thư sinh nói muốn gặp chủ nhân. Bành bước ra mời khách vào. Chào hỏi xong an tọa. Hỏi tới gốc gác lai lịch, khách nói:

          "Tôi người quận Quảng Lăng, cùng họ với ông, tên là Hải Thu. Gặp buổi tối đẹp như thế này mà ở phòng trọ thì càng thêm khổ. Nghe nói ông là người cao nhã nên mạo muội không mời mà đến."

          Xem người này, áo vải chỉnh tề sạch sẽ, nói cười phong độ lưu loát. Bành quá mừng nói:

          "Ông là người cùng họ với tôi. Đêm nay là đêm gì mà được gặp khách quý."

          Bèn sai tiểu đồng rót rượu, khoản đãi như bạn quen từ lâu. Xem ý tứ thì khách có vẻ rất khinh bỉ Khâu. Khâu lấy lòng góp chuyện, khách ngạo mạn không đáp. Bành lấy làm xấu hổ cho Khâu nên ngắt lời Khâu và mời mọi người nghe một bài hát dân ca để giúp vui tiệc rượu. Bành liền ngửa cổ đằng hắng rồi hát bài "Phù phong hào sĩ chi khúc" của Lý bạch, cả bọn vui cười với nhau. Khách nói:

          "Tôi không biết hát, không đáp lại được bài hát hay của anh. Tôi nhờ người khác hát thay cho tôi được không?"

          Bành nói: "Xin tùy tiện."

          Khách hỏi: "Lai thành có danh kỹ không?"

          Bành đáp: "Không."

          Khách trầm mặc một lúc rồi nói với tiểu đồng:

          "Mới gọi một người đang ở ngoài cửa, hãy ra mời vào."

          Tiểu đồng ra cửa quả nhiên thấy một cô gái đang đứng bối rối, bèn dẫn vào. Cô gái tuổi chừng mười sáu, trông thật là như tiên. Bành kinh ngạc quá, dìu nàng ngồi xuống. Nàng mặc cái áo choàng mầu vàng lá liễu, hương thơm tỏa khắp nơi. Khách an ủy rằng:

          "Rất phiền để nàng lặn lội ngàn dặm tới đây!"

          Cô gái lễ phép cười đáp lại. Bành lạ quá, kỹ càng hỏi khách. Khách đáp:

          "Rất khổ là quý hương không có giai nhân. Vừa rồi tôi gọi cô ta từ trong thuyền ở Tây hồ đến." Khách bảo cô gái:

          "Vừa rồi trên thuyền cô hát bài "Bạc hãnh lang khúc" rất hay, xin hát lại đi." Nàng hát rằng:

"薄倖郎，                    Bạc hãnh lang,

牽馬洗春沼。              Khiên mã tẩy xuân chiểu.

人聲遠，馬聲杳。     Nhân thanh viễn, mã thanh yểu.

江天高，                      Giang thiên cao,

山月小。                     Sơn nguyệt tiểu.

掉頭去不歸，              Điệu đầu khứ bất quy,

庭中生白曉。              Đình trung sinh bạch hiểu.

不怨別離多，              Bất oán biệt ly đa,

但愁懽會少。              Đản sầu hoan hội thiểu.

眠何處？                      Miên hà xứ?

勿作隨風絮。              Vật tác tùy phong nhứ.

便是不封侯，              Tiện thị bất phong hầu,

莫向臨邛去！*            Mạc hướng Lâm Cùng khứ!"

Dịch Nghĩa

Chàng bạc tình, (Nickname mà các cô gái ngày xưa gọi bồ mình)

Dắt ngựa đi tắm ao xuân.

Tiếng người xa,

Tiếng ngựa vắng.

Bầu trời trên dòng sông thì xa thẳm,

Trăng ở trên đỉng núi thì nhỏ.

Quay đầu đi không về,

Trong sân trời đã sáng rõ.

Không oán hận vì biệt ly nhiều,

Nhưng buồn vì ngày vui ít.

Ngủ ở nơi nào?

Đừng làm nhành tơ liễu phất phơ theo gió.(ám chỉ đi xa không hẹn về)

Cho là không được phong hầu,

Đừng đến chốn Lâm Cùng! (ám chỉ đừng đi tìm nguồn vui mới)

Dịch thơ:

Chàng Bạc Tình

Bạc tình lang, tắm ngựa ao xuân.

Người ngựa thanh âm dần biệt tăm.

Sông nước trời cao trăng núi nhỏ,

Quay đầu đi mãi chẳng về thăm.

Sân vắng trời hừng sáng,

Biệt ly đã bấy nay.

Chỉ buồn không trách hận,

Mấy lúc được sum vầy.

Chàng ngủ nơi nào xa xứ đây?

Đừng như nhành liễu gió đưa bay.

Đã không mong được phong hầu tước,

Chớ đến Lâm Cùng vui tháng ngày.

HH

*Trích dẫn câu thơ Mạnh Giao 孟郊:

古別離                Cổ Biệt Ly

欲別牽郎衣，    Dục biệt khiên lang y,

郞今到何處？    Lang kim đáo hà xứ?

不恨歸來遲，    Bất hận quy lai trì,

莫向臨邛去。    Mạc hướng Lâm Cùng khứ.

(Biệt Ly Xưa

(Sắp biệt ly thì kéo áo chàng,

(Chàng nay đến nơi nào?

(Không hận khi chàng về muộn,

(Đừng đến chốn Lâm Cùng.**)

**Lâm Cùng ở Tứ Xuyên, nơi Tư Mã Tương Như gặp Trác Văn Quân. Hai người trốn nhà đi lập tổ uyên ương ở Thành Đô. Mở quán bán rượu làm kế sinh nhai.

Bản dịch của Lộc bắc:

Khúc hát gã bạc tình

1-

Gã bạc tình

Tắm ngựa ao xuân cổ

Tiếng người xa, ngựa yên ả.*

Trời sông cao

Trăng núi nhỏ

Lắc đầu đi không về

Trong sân ngày sáng rõ

Không oán biệt ly nhiều

Buồn, ngày vui ít có!

Nơi nao ngủ?

Chớ làm liễu gió rủ

Dẫu chưa được phong hầu

Lâm Cùng đừng đến dự!.

2-

Bạc tình tắm ngựa ao xuân cổ

Tiếng người xa, ngựa yên ả

Trời trên sông cao cao

Trăng đầu non nho nhỏ

Lắc đầu khi cất bước

Trong sân trời sáng rực

Không oán hận biệt ly

Tiếc ngày vui bèo nước.

Đêm nay chàng ngủ nơi mô?

Chớ như cành liễu phất phơ bên cầu.

Dẫu cho chưa toại công hầu

Lâm Cùng đừng tới - Tàn câu ước thề!

Lộc Bắc    Jul2018

Khách từ trong bí tất rút ra môt cái sáo ngọc, thổi họa theo thanh âm của bài hát. Bài hát vừa hết thì tiếng sáo cũng ngưng. Bành kinh ngạc, tấm tắc mãi không thôi, nói rằng:

          "Tây hồ đến đây không chỉ ngàn dặm mà trong thoáng chốc mời đến, chẳng phải là tiên sao?"

Khách nói:

          "Không dám nói là tiên nhưng xem vạn lý như trong sân nhà vậy. Hôm nay Trăng gió Tây hồ đẹp hơn mọi khi, không thể không đi xem một tí, các ông có thể đi theo chơi không?"

          Bành lưu tâm muốn xem chuyện lạ, đáp rằng:

          "Thật là vinh hạnh." Khách hỏi:

          "Đi thuyền hay đi ngựa?"

Bành nghĩ đi thuyền thư thích, đáp rằng:

          "Muốn đi thuyền." Khách nói:

          "Ở chỗ này gọi thuyền có vẻ xa, trên Thiên hà chắc có người lái đò."

          Bèn lấy tay hướng lên không vẫy rằng:

          "Thuyền ơi, thuyền ơi! Chúng tôi muốn đi Tây hồ. Không tiếc tiền thưởng đâu."

          Không bao lâu có một chiếc thuyền hoa từ không trung bay xuống, chung quanh còn bao phủ mây khói. Mọi người lên thuyền. Thấy có một người cầm cái mái chèo ngắn, đầu cán chèo gắn dầy đặc lông đuôi chim dài giống như cái quạt lông. Chỉ lắc mái chèo thì tiếng gió vù vù. Thuyền dần bay lên vào tầng mây, hướng phía nam đi tới nhanh như tên bay. Trong chốc lát thuyền hạ xuống mặt nước. Chỉ nghe đàn sáo vang vang, âm thanh ồn ào. Ra ngoài xem thấy bóng trăng in trên khói sóng, du thuyền đông như họp chợ. Người lái thuyền ngừng chèo, để thuyền bồng bềnh trôi. Nhìn kỹ ra thì đúng là Tây hồ. Khách ra đuôi thuyền lấy rượu ngon, món ăn lạ, cùng vui đối ẩm.

          Ít lâu, một chiếc thuyền có tầng lầu tiến sát lại gần, chạy song song bên cạnh. Nhìn qua của sổ thấy có hai ba người vui cười chơi cờ vây. Khách nâng 1 chén rượu, nói với cô gái rằng:

          "Uống chén rượu này tiễn cô đi."

          Trong lúc cô gái đang uống thì Bành quyến luyến bồi hồi, chỉ sợ nàng đi mất, lấy chân đá vào gót cô ta. Cô gái nghiêng người liếc nhìn. Bành càng cảm động, xin hẹn gặp về sau. Nàng nói:

          "Nếu như yêu mến nhau, chỉ cần hỏi tên Quyên nương, không ai là không biết."

          Khách liền lấy cái khăn lụa của Bành đưa cho nàng, nói:

          "Tôi thay hai người ước hẹn 3 năm sau."

Rồi đứng dậy, nâng cô gái trên bàn tay, nói:

          "Người tiên , người tiên!" *

          *Nguyên là 1 câu nói của hoàng hậu Triệu Phi Yến khi xưa: "Tiên hồ , Tiên hồ  仙乎，仙乎” có ý luyến tiếc khi tiễn khách đi.

Khách níu cửa sổ thuyền bên, mở ra chỉ bằng cái mâm, nâng cô gái đưa qua như con rắn bò mà không thấy chật chội. Chốc lát nghe thuyền bên nói: "Quyên nương tỉnh rồi." Tức thì thuyền ấy chèo đi. Trông xa thì thấy cái thuyền ấy đã cập bến. Người trên thuyền nhộn nhịp lên bờ. Hứng thú đi du thuyền chợt tan biến, Bành bèn nói với khách muốn lên bờ cùng ngắm quang cảnh. Vừa mới thương lượng thì thuyền đã tự vào bến. Do đó Bành rời thuyền lên bờ, đi bộ chừng hơn một dặm thì khách cũng vừa theo sau đến. Khách dắt theo một con ngựa giao cho Bành giữ, rồi đi ngược lại, nói:

          "Đợi tôi mượn thêm hai con ngựa nữa,"

          Chờ lâu không thấy khách đến, người đi cũng thưa dần, Bành nhìn vầng trăng đã chuyển về tây, trời dần sáng. Khâu cũng không biết đi đâu mất. Bành dắt ngựa bồi hồi, tiến thoái không có chủ ý. Bành giật cương ngựa đi về chỗ thuyền đậu thì thấy người và thuyền đều biến mất. Nghĩ đến trong người không đem tiền, Bành càng thêm lo lắng. Trời đã sáng rõ, thấy trên lưng ngựa có một cái túi nhỏ, mò kiếm được 3,4 lạng bạc, mua thức ăn trong lúc chờ đợi Bành Hải Thu và Khâu sinh, bất giác đã đến giữa trưa. Bành nghĩ hay là tạm đi hỏi Quyên nương, rồi có thể từ từ tra ra tin tức của Khâu sinh. Kịp đến lúc hỏi Quyên nương danh tự thì không một ai biết. Hứng trí của Bành thành mờ nhạt.

          Ngày hôm sau bèn lên đường về nhà. Được con ngựa cũng thuần lương, không yếu kém. Nửa tháng mới về đến nhà.

          Nguyên lúc 3 người lên thuyền bay đi, tiểu đồng về nhà thưa rằng:

          "Chủ nhân đã lên tiên rồi."

Toàn gia đều buồn khóc, cho rằng Bành không trở lại nữa.

          Bành về, buộc ngựa rồi đi vào. Người nhà kinh ngạc vui mừng xúm lại hỏi, Bành mới kể hết chuyện kỳ dị. Nhân nghĩ rằng chỉ có một mình đi về, sợ gia đình Khâu đến cật vấn, nên dặn gia nhân không được tiết lộ gì cả. Sau đó Bành nói về lai lịch con ngựa ở đâu mà ra. Mọi người nghe nói con ngựa do tiên để lại, bèn kéo tới chuồng ngựa xem thì con ngựa đã biến mất, chỉ có Khâu sinh bị dây cương cột vào chuồng ngựa. Kinh hãi quá, chúng gọi Bành ra xem, thấy Khâu dựa đầu vào máng ăn, sắc mặt như tro, hỏi không nói, chỉ mắt nhắm mắt mở mà thôi.

          Bành rất bất nhẫn, mở dây cương, dìu Khâu lên giường nằm. Khâu như mất hết hồn phách, đổ cho tí cháo ăn thì Khâu từ từ nuốt xuống được. Nửa đêm Khâu tỉnh lại, nói muốn đi nhà xí. Dìu Khâu đi thì Khâu đi tiêu ra vài cục phân ngựa. Cho Khâu ăn uống thêm chút đỉnh Khâu mới nói được. Bành bèn đến bên giường hỏi chuyện. Khâu kể:

          "Sau khi lên bộ, người kia dẫn tôi ra một chỗ nói chuyện gẫu. Đến chỗ vắng, ông ta đùa vỗ vào cổ tôi, tức thì tôi mơ hồ ngã nhào xuống. Vài phút sau định thần lại thì thấy mình đã là ngựa, tâm ý vẫn tỉnh táo chỉ phải không nói được thôi. Thật là điều đại sỉ nhục. Tôi không muốn cho vợ con biết. Xin mọi người đừng tiết lộ ra ngoài."

          Bành đồng ý, sai gia nhân đánh xe ngựa đưa Khâu về. Riêng Bành không thể quên được tình cảm đối với Quyên nương.

          Ba năm sau, nhân có người anh rể làm thông phán ở Dương Châu, Bành đến đây tham quan. Ở Dương Châu có vị Lương công tử, vốn là thế giao với Bành, mở tiệc rượu đãi khách. Trong bữa tiệc có một số ca nữ đều đến bái kiến Lương công tử. Công tử hỏi Quyên nương đâu, gia nhân nói đau yếu không đến được. Công tử giận dữ nói:

          "Con nhãi này, tự cho mình là thanh giá cao. Hãy đem dây thừng đến trói nó dẫn lại đây!"

          Bành nghe tên Quyên nương, kinh ngạc hỏi ai vậy, công tử nói:

          "Đứa ca nữ này là danh ca đệ nhất đất Quảng Lăng. Dựa vào tí danh tiếng nên ngông láo vô lễ."

          Bành cho là tên họ ngẫu nhiên trùng hợp nhưng trong lòng bứt rứt chỉ muốn gặp ngay. Không bao lâu Quyên nương tới. Công tử giận dữ trách mắng một trận. Bành nhìn kỹ, quả là người đã gặp trong tiết trung thu năm xưa, bèn nói với công tử rằng:

          "Đây là người quen cũ của tôi, xin công tử tha thứ."

Quyên nương nhìn kỹ Bành như rất kinh ngạc. Công tử cũng không hỏi kỹ việc này, tức thì sai Quyên Nương rót rượu mời khách. Bành hỏi:

          "Còn nhớ bài Bạc tình lang không?"

Quyên nương càng kinh hãi, chú mục nhìn Bành một lúc rồi mới cất tiếng hát. Nghe giọng hát của cô ta không khác gì ở tiết trung thu năm xưa.

          Tiệc tan, công tử sai kỹ nữ phục vụ khách. Bành nắm tay Quyên nương nói:

          "Ước hẹn 3 năm, nay quên rồi sao?"

Quyên nương đáp:

          "Ngày trước theo khách đi chơi thuyền ở Tây hồ, uống vài chén rượu, hốt nhiên say. Trong lúc cảm giác lờ mờ, bị một người dắt đến một xóm làng. Tiểu đồng dẫn thiếp vào bàn tiệc có ba người, chàng là một trong ba người ấy. Sau lại cưỡi thuyền đến Tây hồ. Thiếp được đưa về thuyền cũ qua chấn song cửa sổ.  Chàng nắm tay thiếp quyến luyến không rời. Mỗi lúc nghĩ lại như trong ảo mộng, nhưng cái khăn lụa còn đây, thiếp vẫn trân trọng cất giữ."

          Bành kể cho Quyên nương nghe chuyện cũ. Hai người nhìn nhau cảm thán không thôi. Quyên nương sa vào lòng Bành, nghẹn ngào nói:

          "Người tiên đã làm mai cho mối lương duyên. Chàng đừng vì thiếp mang kiếp phong trần mà bỏ rơi người trong biển khổ này!"

Bành đáp:

          "Ước hẹn trong thuyền, hàng ngày chưa từng quên. Khanh như còn có ý này thì tôi dù phải dốc hết túi, bán tài sản để chuộc khanh ra cũng không tiếc."

          Ngày hôm sau Bành đem ý này nói chuyện với Lương công tử. Lại vay người anh rể ngàn lạng bạc chuộc Quyên nương ra khỏi nghiệp ca hát. Bành dắt Quyên nương về quê. Đi qua nhà học của Bành, Quyên nương vẫn nhận ra được nơi yến tiệc năm xưa.

Dị sử thị bàn rằng:

          "Ngựa mà do người biến thành tất hành vi của người này cũng như ngựa. Tiên nhân biến hắn thành ngựa chính vì ghét anh ta không đáng làm người. Sư tử, voi, hạc, đại bàng, tất cả đều được người tiên dùng đến với roi vọt. Sao có thể nói người tiên không có lòng nhân ái đối với chúng? Giúp người đính ước ba năm cũng là để độ người thoát khỏi biển khổ vậy!"

         

彭海秋 Nguyên văn và phiên âm

　　萊州諸生彭好古1，讀書別業，離家頗遠。中秋未歸，

Lai châu chư sinh Bành Hiếu Cổ, độc thư biệt nghiệp, ly gia phả viễn. Trung thu vị quy,

岑寂無偶。念村中無可共語；惟丘生者，是邑名士，而素

sầm tịch vô ngẫu. Niệm thôn trung vô khả cộng ngữ; Duy Khâu sinh giả, thị ấp danh sĩ, nhi tố

有隱惡2，彭常鄙之。月既上，倍益3無聊，不得已，折簡

hữu ẩn ác, Bành thường bỉ chi. Nguyệt ký thượng, bội ích vô liêu, bất đắc dĩ, chiết giản

邀丘。飲次，有剝啄者4。齋僮5出應門，則一書生，將謁

yêu Khâu. Ẩm thứ, hữu bác trác giả. Trai đồng xuất ứng môn, tắc nhất thư sinh, tương yết

主人。彭離席，肅6客人。相揖環坐，便詢族居7。客曰：

chủ nhân. Bành ly tịch, túc khách nhân. Tương ấp hoàn tọa, tiện tuân tộc cư. Khách viết:

「小生廣陵人，與君同姓，字海秋。值8此良夜，旅邸9倍

"Tiểu sinh Quảng Lăng nhân, dữ quân đồng tính, tự Hải Thu. Trị thử lương dạ, lữ để bội

苦。聞君高雅，遂乃不介而見10。」視其人，布衣潔整，談

khổ. Văn quân cao nhã, toại nãi bất giới nhi kiến." Thị kỳ nhân, bố y khiết chỉnh, đàm

笑風流。彭大喜曰：「是我宗人。今夕何夕，遘此嘉

tiếu phong lưu. Bành đại hỷ viết: "Thị ngã tông nhân. Kim tịch hà tịch, cấu thử gia

客！11」即命酌，款若夙好12。察其意，似甚鄙丘；丘仰

khách!" Tức mệnh chước, khoản nhược túc hảo. Sát kỳ ý, tự thậm bỉ Khâu; Khâu ngưỡng

與攀談13，輒傲不為禮。彭代為之慚，因撓亂其詞14，請先

dữ phan đàm, triếp ngạo bất vi lễ. Bành đại vi chi tàm, nhân náo loạn kỳ từ, thỉnh tiên

以俚歌15侑飲。乃仰天再咳，歌「扶風豪士之曲」16，相與

dĩ lý ca hựu ẩm. Nãi ngưỡng thiên tái khái, ca "Phù phong hào sĩ chi khúc", tương dữ

歡笑。客曰：「僕不能韻17，莫報陽春。18倩代者可乎？」

hoan tiếu. Khách viết: "Bộc bất năng vận, mạc báo dương xuân. Sai đại giả khả hồ?"

19彭言：「如教。」客問：「萊城有名妓無也？」彭答云：

Bành ngôn: "Như giáo." Khách vấn: "Lai thành hữu danh kỹ vô dã?" Bành đáp vân:

「無。」客默然良久，謂齋僮曰：「適喚一人，在門

"Vô." Khách mặc nhiên lương cửu, vị trai đồng viết: "Thích hoán nhất nhân, tại môn

外，可導入之。」僮出，果見一女子逡巡20戶外。引之

ngoại, khả đạo nhập chi." Đồng xuất, quả kiến nhất nữ tử thuân tuần hộ ngoại. Dẫn chi

入。年二八已來，宛然若仙。彭驚絕，掖坐。21衣柳黃

nhập. Niên nhị bát dĩ lai, uyển nhiên nhược tiên. Bành kinh tuyệt, dịch tọa. Y liễu hoàng

帔22；香溢四座。客便慰問：「千里頗煩跋涉也！」女含笑

bí; Hương dật tứ tọa. Khách tiện úy vấn: "Thiên lý phả phiền bạt thiệp dã!" Nữ hàm tiếu

唯唯23。彭異之，便致研詰。客曰：「貴鄉苦無佳人，適

duy duy. Bành dị chi, tiện trí nghiên cật. Khách viết: "Quý hương khổ vô giai nhân, thích

於西湖舟中喚得來。」謂女曰：「適舟中所唱『薄倖

ư Tây hồ châu trung hoán đắc lai." Vị nữ viết: "Thích châu trung sở xướng "Bạc hãnh

郎曲』24，大佳。請再反之。25」女歌云：「薄倖郎，牽馬洗

lang khúc", đại giai. Thỉnh tái phản chi. Nữ ca vân: "Bạc hãnh lang, khiên mã tẩy

春沼26。人聲遠，馬聲杳；江天高，山月小。掉頭

xuân chiểu. Nhân thanh viễn, mã thanh yểu; Giang thiên cao, sơn nguyệt tiểu. Điệu đầu

去不歸，庭中生白曉。不怨別離多，但愁懽會少。眠

khứ bất quy, đình trung sinh bạch hiểu. Bất oán biệt ly đa, đản sầu hoan hội thiểu. Miên

何處？勿作隨風絮27。便是不封侯28，莫向臨邛去！29」

hà xứ? Vật tác tùy phong nhứ. Tiện thị bất phong hầu, mạc hướng Lâm Cùng khứ!"

客於襪中出玉笛，隨聲便串30；曲終笛止。彭驚歎

Khách ư miệt trung xuất ngọc địch, tùy thanh tiện xuyến; Khúc chung địch chỉ. Bành

不已，曰：「西湖至此，何止千里，咄嗟31招來，得非仙

kinh thán bất dĩ, viết: "Tây hồ chí thử, hà chỉ thiên lý, đốt tá chiêu lai, đắc phi tiên

乎？」客曰：「仙何敢言，但視萬里猶庭戶耳。今夕西湖

hồ?" Khách viết: "Tiên hà cảm ngôn, đản thị vạn lý do đình hộ nhĩ. Kim tịch Tây hồ

風月，尤盛曩時32，不可不一觀也，能從遊否？」彭

phong nguyệt, vưu thạnh nãng thời, bất khả bất nhất quan dã, năng tùng du phủ?" Bành

留心欲覘其異，諾言：「幸甚。」客問：「舟乎，騎乎？」彭

lưu tâm dục chiêm kỳ dị, Nặc ngôn: "Hạnh thậm." Khách vấn: "Châu hồ, kỵ hồ?" Bành

思舟坐為逸，答言：「願舟。」客曰：「此處呼舟較遠，

tư châu tọa vi dật, đáp ngôn: "Nguyện châu." Khách viết: "Thử xứ hô châu giảo viễn,

天河中當有渡者。33」乃以手向空招曰：「舡34來舡來！

thiên hà trung đương hữu độ giả." Nãi dĩ thủ hướng không chiêu viết: "Hang lai hang lai!

我等要西湖去，不吝償也。」無何，彩船一隻，自空

ngã đẳng yếu tây hồ khứ, bất lận thường dã." Vô hà, Thải thuyền nhất chích, tự không

飄落，煙雲繞之。眾俱登。見一人持短棹；棹末35

phiêu lạc, yên vân nhiễu chi. Chúng câu đăng. Kiến nhất nhân trì đoản trạo; trạo mạt

密排修翎，形類羽扇；一搖羽清風習習。舟漸上

mật bài tu linh, hình loại vũ phiến; Nhất dao vũ thanh phong tập tập. Châu tiệm thượng

入雲霄，望南游行，其駛如箭。踰刻36，舟落水中。但聞

nhập vân tiêu, vọng nam du hành, kỳ sử như tiễn. Du khắc, châu lạc thủy trung. Đản văn

絃管敖曹37，鳴聲喤聒38。出舟一望，月印煙波，

huyền quản ngao tào, minh thanh hoàng quát. Xuất châu nhất vọng, nguyệt ấn yên ba,

游船成市。榜39人罷棹，任其自流。細視，真西湖也。客

du thuyền thành thị. Bảng nhân bãi trạo, nhiệm kỳ tự lưu. Tế thị, chân Tây hồ dã. Khách

於艙後，取異肴佳釀，懽然對酌。

ư thương hậu, thủ dị hào giai nhưỡng, hoan nhiên đối chước.

　　少間，一樓船漸近，相傍而行。隔窗以窺，中有

Thiểu gian, nhất lâu thuyền tiệm cận, tương bàng nhi hành. Cách song dĩ khuy, trung hữu

二三人，圍棋喧笑。客飛一觥向女曰：「引40此送

nhị tam nhân, vi  kỳ huyên tiếu. Khách phi nhất quang hướng nữ viết: "Dẫn thử tống

君行。」女飲間，彭依戀徘徊，惟恐其去，蹴之以足41。女

quân hành." Nữ ẩm gian, Bành y luyến bồi hồi, duy khủng kỳ khứ, xúc chi dĩ túc. Nữ

斜波送盼。彭益動，請要後期42。女曰：「如相見愛，但問

tà ba tống ban. Bành ích động, thỉnh yếu hậu kỳ. Nữ viết: "Như tương kiến ái, đản vấn

娟娘名字，無不知者。」客即以彭綾巾43授女，曰：「我為

Quyên nương danh tự, vô bất tri giả." Khách tức dĩ Bành lăng cân thụ nữ, viết: "Ngã vi

若43b代訂三年之約。」即起，托女子於掌中，曰：「仙乎，

nhược đại đính tam niên chi ước." Tức khởi, thác nữ tử ư chưởng trung, viết: "Tiên hồ,

仙乎！44」乃扳鄰窗，捉女人，窗目如盤45，女伏身蛇遊而

tiên hồ!" Nãi ban lân song, tróc nữ nhân, song mục như bàn, nữ phục thân xà du nhi

進，殊不覺隘。俄聞鄰舟曰：「娟娘醒矣。」舟即蕩去。

tiến, thù bất giác ải. Nga văn lân châu viết: ""Quyên nương tỉnh hỹ." Châu tức đãng khứ.

遙見舟已就泊，舟中人紛紛並去，游興頓消。遂與

Dao kiến châu dĩ tựu bạc, châu trung nhân phân phân tịnh khứ, du hứng đốn tiêu. Toại dữ

客言，欲一登岸，略同眺矚。纔作商榷46，舟已自

khách ngôn, dục nhất đăng ngạn, lược đồng thiếu chúc. Tài tác thương giác, châu dĩ tự

攏。因而離舟翔步47有里餘。客後至，牽一馬來，令彭

long. Nhân nhi ly châu tường bộ hữu lý dư. Khách hậu chí, khiên nhất mã lai, lệnh Bành

捉之。即復去，曰：「待再假兩騎來。」久之不至。行人已

tróc chi. Tức phục khứ, viết: "Đãi tái giả lưỡng kỵ lai." cửu chi bất chí. Hành nhân dĩ

稀；仰視斜月西轉，天色向曙。丘亦不知何往。

hy; Ngưỡng thị tà nguyệt tây chuyển, thiên sắc hướng thự. Khâu diệc bất tri hà vãng.

捉馬營營48退無主。振轡49舟所，則人船俱失。念腰

Tróc mã doanh doanh cận vô chủ. Chấn bí châu sở, tắc nhân thuyền câu thất. Niệm yêu

橐空匱，倍益憂皇。天大明，見馬上有小錯囊50之，

thác không quỹ, bội ích ưu hoàng. Thiên đại minh, kiến mã thượng hữu tiểu thác nang chi, 

得白金三四兩。買食凝待51，不覺向午。計不如暫

đắc bạch kim tam tứ lượng. Mãi thực ngưng đãi, bất giác hướng ngọ. Kế bất như tạm

訪娟娘，可以徐察丘耗。比訊娟娘名字，並無知者，

phỏng Quyên nương, khả dĩ từ sát Khâu hao. Tỷ tấn Quyên nương danh tự, tịnh vô tri giả,

興轉蕭索52日遂行。馬調良53不蹇劣，半月始歸。

hứng chuyển tiêu sách nhật toại hành. Mã điệu lương bất kiển liệt, bán nguyệt thủy quy.

方三人之乘舟而上也，齋僮歸白：「主人已仙

Phương tam nhân chi thừa châu nhi thượng dã, trai đồng quy bạch: "Chủ nhân dĩ tiên

去。」舉家哀涕，謂其不返。彭歸，繫馬而入。家人驚喜集

khứ." Cử gia ai thế, vị kỳ bất phản. Bành quy, hệ mã nhi nhập. Gia nhân kinh hỷ tập

問，彭始具白其異。因念獨還鄉井54，恐丘家聞而

vấn, Bành thủy cụ bạch kỳ dị. Nhân niệm độc hoàn hương tỉnh, khủng Khâu gia văn nhi

致詰；戒家人勿播。語次，道馬所由來。眾以仙人所遺，便悉

trí cật; giới gia nhân vật bá. Ngữ thứ, đạo mã sở do lai. Chúng dĩ tiên nhân sở di, tiện tất

詣廄55。及至，則馬頓渺，但有丘生，以草韁縶櫪56駭極，

nghệ cứu. Cập chí, tắc mã đốn miểu, đản hữu Khâu sinh, dĩ thảo cương hệ lịch hại cực,

呼彭出視。見丘垂首棧57面色灰死，問之不言，兩眸

hô Bành xuất thị. Kiến Khâu thùy thủ sạn diện sắc hôi tử, vấn chi bất ngôn, lưỡng mâu

啟閉58而已。彭大不忍，解扶榻上，若喪魂魄。灌以

khải bế nhi dĩ. Bành đại bất nhẫn, giải phù tháp thượng, nhược táng hồn phách. Quán dĩ

湯59稍能咽。中夜少蘇，急欲登廁；扶掖而往，下馬糞數

thang sảo năng ân. Trung dạ thiểu tô, cấp dục đăng xí; Phù dịch nhi vãng, hạ mã phẩn số

枚。又少飲啜，始能言。彭就榻研問之。丘云：「下

mai. Hựu thiểu ẩm xuyết, thủy năng ngôn. Bành tựu tháp nghiên vấn chi. Khâu vân: "Hạ

船後，彼引我閒語。至空處，戲拍項領，遂迷悶顛

thuyền hậu, bỉ dẫn ngã nhàn ngữ. Chí không xứ, hý phách hạng lãnh, toại mê muộn điên

踣。伏定少刻，自顧已馬。心亦醒悟，但不能言耳。是

phấu. Phục định thiểu khắc, tự cố dĩ mã. Tâm diệc tỉnh ngộ, đản bất năng ngôn nhĩ. Thị

大辱恥，誠不可以告妻子，乞勿洩也！」彭諾之，命僕馬馳

đại nhục sỉ, thành bất khả dĩ cáo thê tử, khất vật tiết dã!" Bành nặc chi, mệnh bộc mã trì

送歸。彭自是不能忘情於娟娘。

tống quy. Bành tự thị bất năng vong tình ư Quyên nương.

　　又三年，以姊丈判揚州60往省視。州有梁公子，與

Hựu tam niên, dĩ tỷ trượng phán Dương châu vãng tỉnh thị. Châu hữu Lương công tử, dữ

彭通家61筵邀飲。即席有歌姬數輩，俱來祗謁62公子問娟

Bánh thông gia diên yêu ẩm. Tức tịch hữu ca cơ số bối, câu lai chi công tử vấn Quyên

娘，家人白以病。公子怒曰：「婢子聲價自高，可將索子

nương, gia nhân bạch dĩ bệnh. Công tử nộ viết: "Tỳ tử thanh giá tự cao, khả tương tác tử

繫之來！」彭聞娟娘名，驚問其誰。公子云：「此娼女，

hệ chi lai!" Bành văn Quyên nương danh, kinh vấn kỳ thùy. Công tử vân: "Thử xướng nữ,

廣陵第一人。緣有微名，遂倨而無禮。」彭疑名字偶

Quảng Lăng đệ nhất nhân. Duyên hữu vi danh, toại cứ nhi vô lễ." Bành nghi danh tự ngẫu

同；然突突63，極欲一見之。無何，娟娘至，公子盛氣64。

đồng; Nhiên đột đột, cực dục nhất kiến chi. Vô hà, Quyên nương chí, công tử thạnh khí.

排數. 彭諦視，真中秋所見者也。謂公子曰：「是與僕有舊，

bài số. Bành đế thị, chân trung thu sở kiến giả dã. Vị công tử viết: "Thị dữ bộc hữu cựu,

幸垂原恕。」娟娘向彭審顧，似亦錯愕。公子未

hạnh thùy nguyên nộ." Quyên nương hướng Bành thẩm cố, tự diệc thác ngạc. Công tử vị

遑65深問，即命行觴。彭問：「『薄倖郎曲』猶記之

hoàng thâm vấn, tức mệnh hành thương. Bành vấn: "Bạc hãnh lang khúc do ký chi  

否？」娟娘更駭，目注移時，始度舊曲。聽其聲，宛

phủ ?" Quyên nương cánh hãi, mục chú di thời, thủy độ cựu khúc. Thính kỳ thanh, uyển

似當年中秋時。酒闌66公子命侍客寢。彭捉手曰：

tự đương niên trung thu thời. Tửu lan công tử mệnh thị khách tẩm. Bành tróc thủ viết:

「三年之約，今始踐耶？」娟娘曰：「昔日從人泛

"Tam niên chi ước, kim thủy tiễn da?" Quyên nương viết: "Tích nhật tùng nhân phiếm

西湖，飲不數巵67，忽若醉。矇矓間，被一人攜去，置一村

Tây hồ, ẩm bất số chi, hốt nhược túy. Mông lung gian, bị nhất nhân huề khứ, trí nhất thôn 

中。一僮引妾入; 席中三客，君其一焉。後乘舡

trung. Nhất đồng dẫn thiếp nhập; Tịch trung tam khách, quân kỳ nhất yên. Hậu thừa hang

至西湖，送妾自窗櫺68歸，把手殷殷69。每所凝念，謂是幻

chí Tây hồ, tống thiếp tự song linh quy, bả thủ ân ân. Mỗi sở ngưng niệm, vị thị ảo

夢；而綾巾宛在，今猶什襲藏70之。」彭告以故，相共歎

mộng; nhi lăng cân uyển tại, kim do thập tập tàng chi." Bành cáo dĩ cố, tương cộng thán

咤。娟娘縱體入懷，哽咽而言曰：「仙人已作良

trá. Quyên nương túng thể nhập hoài, ngạnh yết nhi ngôn viết: "Tiên nhân dĩ tác lương   

媒，君勿以風塵71遂捨念此苦海人！」彭曰：「舟中之

môi, quân vật dĩ phong trần toại xả niệm thử khổ hải nhân!" Bành viết: "Châu trung chi

約，一日未嘗去心。卿倘有意，則瀉囊貨馬72，所不惜

ước, nhất nhật vị thường khứ tâm. Khanh thảng hữu ý, tắc tả nang hóa mã, sở bất tích

耳。」詰旦，告公子；又稱貸73於別駕74，千金削其籍75，

nhĩ." Cật đán, cáo công tử; hựu xưng thải ư biệt giá, thiên kim tước kỳ tạ,

攜之以歸。偶至別業，猶能認當年飲處云。

huề chi dĩ quy. Ngẫu chí biệt nghiệp, do năng nhận đương niên ẩm xứ vân.

　　異史氏曰：「馬而人，必其為人而馬者也；使為馬，正恨

Dị sử thị viết: "Mã nhi nhân, tất kỳ vi nhân nhi mã giả dã; sử vi mã, chính hận

其不為人耳。獅象鶴鵬，悉受鞭策，何可謂非神人之仁

kỳ bất vi nhân nhĩ. Sư tượng hạc bằng, tất thọ tiên sách, hà khả vị phi thần nhân chi nhân

愛之乎？即訂三年約，亦度苦海也。」

ái chi hồ? Tức đính tam niên ước, diệc độ khổ hải dã."

Chú Thích

1 Lai châu萊州: phủ Lai châu, thuộc tỉnh Sơn Đông, TH.

   Chư sinh諸生: các vị đã đậu vào học trường, châu, phủ, huyện.

2 Ẩn ác隱惡 hành vi xấu kín đáo, ác đức.

3 Bội ích倍益: Càng thêm.

4 Bác trác giả剝啄者: người gõ cửa.

5 Trai đồng齋僮: tiểu đồng.

6 Túc肅: mời vào.

7 Tộc cư族居: quê hương, nơi ở.

8 Trị值: gặp, gặp lúc.

9 Lữ để旅邸: lữ quán.

10 Bất giới nhi kiến不介而見: không mời mà đến.

11 Cấu 遘: gặp, tao ngộ.

     Gia khách 嘉客: giai khách, khách quý.

12 Khoản款: khoản đãi.

    Túc hảo夙好: giao hảo từ lâu, bạn cũ.

13 Ngưỡng dữ phan đàm仰與攀談: lấy thái độ ngưỡng mộ mà nói chuyện.

14 Náo loạn kỳ từ 撓亂其詞: ngắt lời người khác.

15 Lý ca俚歌: ca dao dân gian; Hựu ẩm = khuyến ẩm: mời uống.

16 Phù phong hào sĩ chi khúc扶風豪士之曲: Bài thơ Phù phong hào sĩ ca 扶風豪士歌 của Lý Bạch, ca tụng các hào sĩ ở quận Phù Phong (nay ở tỉnh Thiểm Tây, TH) trong thời loạn An Lộc Sơn.

17 Vận韻: hát.

18 Dương xuân 陽春: tên 1 ca khúc thời xưa; ở đây khách dùng chữ dương xuân để chỉ, 1 cách lịch sự, bài hát của Bành.

19 Sai đại 倩代: nhờ người thay hộ.

20 Thuân tuần 逡巡 = 逡廵: bồi hồi, do dự.

21 Dịch tọa 掖坐: dìu đỡ ngồi xuống.

22 Bí 帔: áo choàng không có tay áo.

23 Duy duy 唯唯: lễ phép đáp lại.

24 Bạc hãnh lang 薄倖郎: chàng bạc tình. Các cô gái ngày xưa đặt cho tình nhân của mình 1 cái nickname là chàng bạc tình, oan gia, bạc hãnh...

25 Tái phản chi再反之: hát lại lần nữa.

26 Khiên mã tẩy xuân chiểu 牽馬洗春沼: trong mùa xuân, dắt ngựa đi tắm ao.

27 Tùy phong nhứ 隨風絮: dây tơ liễu theo gió mà bay. Ý nói đi xa không ngừng.

28 Tiện thị bất phong hầu 便是不封侯: đi ra ngoài lập công danh không thành.

29 Mạc hướng Lâm Cùng khứ 莫向臨邛去: đừng đến quận Lâm Cùng (nơi Tư Mã Tương Như gặp Trác Văn Quân). Ý nói đừng tìm nguồn vui mới.

30 Xuyến 串：diễn tấu, thổi sáo, đánh đàn...

31 Đốt tá 咄嗟：thời gian thở ra thở vào. Biểu thị thời gian gấp rút.

32 Vưu thạnh尤盛: hơn hẳn.

     Nãng thời 曩時: lúc trước, ngày xưa.

33 Độ giả 渡者: thuyền chuyên chở qua sông, hồ...(ferry)

34 Hang (cũng đọc là hàng) 舡：thuyền.

35 Trạo mạt棹末：ở đầu cuối của mái chèo.

36 Du khắc 踰刻: qua 1 lúc.

37 Ngao tào敖曹: âm thanh huyên náo lộn xộn.

38 Hoàng quát 喤聒 : hình dung âm thanh huyên náo.

39 Bảng nhân 榜人：người chèo thuyền.

40 Quang 觥: chén uống rượu.

     Dẫn 引：dẫn thương 引觴，nâng chén, uống rượu.

41 Xúc chi dĩ túc  蹴之以足: lấy chân khều.

42 Thỉnh yêu hậu kỳ 请要后期：xin ước hẹn ngày sau gặp lại.

43 Lăng cân 绫巾: khăn lụa.

43b Nhược 若: dùng làm đại danh từ có nghĩa "mày", "chúng mày", "các người"...

44 Tiên hồ ! Tiên hồ “仙乎，仙乎”：trích 1 câu nói của hoàng hậu Triệu Phi Yến trong "Phi Yến ngoại truyện飞燕外传". Ở đây hàm ý luyến tiếc khi tiễn người đi.

45 Song mục như bàn 窗目如盤: cửa sổ chỉ to bằng cái mâm.

46 Thương các(giác)商榷: thương lượng.

47 Tường bộ 翔步：nhàn bộ.

48 Doanh doanh 營營：bồi hồi徘徊.

49 Chấn bí振轡：lắc, giật cương ngựa.

50 Thác nang錯囊：túi thêu nhỏ.

51 Ngưng đãi凝待 : chuyên tâm chờ đợi.

52 Tiêu sách蕭索: lạnh nhạt.

53 Điều lương調良：thuần lương.

54 Hương tỉnh鄉井: gia hương, quê nhà.

55 Cứu 廄: chuồng ngựa.

56 Miểu 渺: biến mất; Lịch 櫪：máng cho ngựa ăn.

57 Sạn棧：máng cho gia súc ăn.

58 Khải bế啟閉 : mắt nhắm mắt mở.

59 Thang湯: cháo loãng.

60 Phán Dương Châu判揚州：làm quan thông phán ở Dương châu.

61 Thông gia通家 = thế giao世交: hai gia đình giao hảo nhiều đời.

62 Chi yết 祗謁：cung kính bái kiến.

63 Đột đột 突突：bứt rứt, lo ra. kích động.

64 Thạnh khí盛氣：hết sức tức giận; Bài sổ排数 = xích trách斥责，sổ lạc数落: trách mắng, trách bị.

65 Vị hoàng 未遑: chưa kịp, chưa có thời gian xem đến.

66 Tửu lan酒闌: tiệc rượu sắp hết.

67 Chi 卮: chén uống rượu.

68 Song linh窗櫺: chấn song cửa sổ.

69 Ân ân 殷殷: quyến luyến không rời.

70 Thập tập tàng 什襲藏: hay"thập tập nhi tàng什襲而藏 " có nghĩa là rất trân trọng cất giữ, thu giữ.

71 Phong trần 风尘：sinh hoạt của kỹ nữ. Ở chỗ này chỉ kỹ nữ.

72 Tả nang瀉囊: dốc hết túi tiền; Hóa mã貨馬: bán ngựa, bán gia sản.

73 Xưng thải稱貸: mở miệng hỏi vay.

74 Biệt giá 别駕：một tên khác của quan thông phán通判.

75 Tước kỳ tạ削其籍：tiêu trừ danh tự trong sổ sách.