Thanh Ngọc Án - Tân Khí tật

青玉案 - 辛棄疾      Thanh Ngọc Án  -  Tân Khí Tật

元夕                                         Nguyên Tịch

 

東風夜放花千樹。          Đông phong dạ phóng hoa thiên thụ.

更吹落、星如雨。          Cánh xuy lạc, Tinh như vũ.

寶馬雕車香滿路。          Bảo mã điêu xa hương mãn lộ.

鳳簫聲動，                      Phụng tiêu thanh động,

玉壺光轉，                      Ngọc hồ quang chuyển,

一夜魚龍舞。　　          Nhất dạ ngư long vũ.

 

蛾兒雪柳黃金縷。          Nga nhi tuyết liễu hoàng kim lũ.

笑語盈盈暗香去。          Tiếu ngữ doanh doanh ám hương khứ.

眾裡尋他千百度。          Chúng lý tầm tha thiên bách độ.

驀然迴首，                      Mạch nhiên hồi thủ,

那人卻在，                      Na nhân khước tại,

燈火闌珊處。                  Đăng hỏa lan san xứ.

 

Chú Thích

1- Thanh ngọc án 青玉案: tên từ bài, tên này được lấy từ câu thơ “Tứ sầu thi  四愁詩” của Trương Hành 張衡 đời Đông Hán 東漢:

 

“美人贈我錦繡段，Mỹ nhân tặng ngã cẩm tú đoạn,

“何以報之青玉案。Hà dĩ báo chi thanh ngọc án.

“Người đẹp tặng tôi lụa thêu đẹp,

“Lấy gì báo đáp, có cái bát bằng ngọc.”

 

Ngoài ra từ này còn có tên khác là “Hoành đường lộ 橫塘路” và “Tây hồ lộ 西湖路”. Cách luật của Tân Khí Tật so với cách luật của Hạ Chú 賀鑄 có chỗ tương đồng, duy đoạn trước chỉ có 4 trắc vận, đoạn sau có 5 trắc vận.

 

X B X T B B T vận

T X T, B B T vận

X T X B B T T vận

X B X T cú

X B X T cú

X T B B T vận

 

X B X T B B T vận

X T B B T B T vận

X T X B B T T vận

X B X T vận

X B X T cú

X T B B T vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

 

2- Đông phong 東風: Gió phương đông, tức gió xuân. Theo mô hình bát quái (bát quái đồ) thì quẻ chấn ở phương chính đông, thuộc hành mộc và mùa xuân; Quẻ đoài ở phương chính tây, thuộc hành kim và mùa thu; Quẻ ly ở phương chính nam, thuộc hành hoả và mùa hạ; Quẻ khảm ở phương chính bắc, thuộc hành thủy và mùa đông. Vì vậy các thi nhân thường dùng "đông phong" chỉ gió xuân, "tây phong" chỉ gió thu. Trong Chinh phụ ngâm khúc có câu: "Tây phong minh tiên xuất Vị kiều" được diễn nôm là "Thét roi cầu Vị ào ào gió thu".

3- Phóng 放: hoa nở.

4- Hoa thiên thụ 花千樹: hoa của ngàn cây. Chỉ đèn đuốc nhiều như hoa của ngàn cây. Hoặc giả trên mỗi cây trong vùng đều có treo lồng đèn trông giống như hoa của ngàn cây (theo Tống Từ Tuyển của Hồ Vân 胡雲, trang 284, xuất bản năm 1988 tại Hương Cảng 香港).

5- Tinh như vũ 星如雨: Tinh tú rơi xuống như mưa, chỉ đèn đuốc nhiều như sao sa.

6- Phụng tiêu 鳳簫: Một số giải thích: a/ Thêm chữ "phụng" làm cho danh từ "tiêu" đẹp thêm. b/ Theo "Thần Tiên Truyện"神仙傳 thì con gái của Tần Mục Công 秦穆公 là Lộng Ngọc 弄玉 có tài thổi tiêu giống tiếng kêu của chim phụng, dụ được chim phụng đến. Vì vậy đời sau gọi ống tiêu là phụng tiêu. c/ Nhiều ống tiêu dài ngắn khác nhau ghép lại thành 1 nhạc cụ (Zamfir) giống cánh chim phụng nên gọi là phụng tiêu.

7- Ngọc hồ 玉壺: Một loại đèn dùng trong đêm nguyên tiêu trang sức bằng ngọc lưu ly hay bạch ngọc, đường kính to 3 đến 4 thước (thước tầu). Ngọc hồ cũng có nghĩa là dụng cụ đo thời gian ngày xưa. Ngoài ra ngọc hồ cũng có thể ám chỉ ánh trăng.

8- Ngư long vũ 魚龍舞: Đèn hình con cá, hình con rồng như đang múa may.

9- Nga nhi, Tuyết liễu, Hoàng kim lũ 蛾兒, 雪柳, 黃金縷: Các vật trang sức của phụ nhữ ngày xưa cài trên mái tóc.

10- Thiên bách độ 千百度: trăm ngàn lần.

11- Mạch nhiên 驀然: hốt nhiên, bất chợt.

12- Lan san 闌珊: thưa thớt, yếu ớt, lạc lõng.

 

Dịch Nghĩa

Bài từ theo điệu thanh ngọc án

Nguyên tịch (Tiết lễ rằm tháng giêng)

Gió xuân trong đêm thổi nở hoa trên ngàn cây.

Lại thổi rụng tinh tú xuống như mưa.

Ngựa quý, xe chạm trổ, mùi thơm đầy đường.

Tiếng tiêu nổi lên (chỉ âm nhạc nổi lên).

Đèn ngọc chiếu sáng. (Hoặc ánh trăng sáng xoay chuyển...v..v..).

Một đêm đèn cá, đèn rồng múa.

 

Đồ trang sức, kim tuyến, (cài trên mái tóc phụ nữ)

Tiếng nói cười rộn ràng, thoang thoảng mùi hương.

Trong đám đông tìm người ấy trăm ngàn lần.

Bất chợt quay đầu lại,

Người ấy lại ở,

Chỗ đèn lửa thưa thớt.

 

Phỏng Dịch

1 Thanh Ngọc Án – Nguyên Tịch

 

Gió đông ngàn gốc đêm hoa nở.

Lại rơi rụng, sao mưa đổ.

Ngựa quý xe sang thơm khắp lộ.

Tiếng tiêu vang động,

Ngọc hồ sáng chuyển,

Một tối ngư long múa.

 

Con tằm, cành liễu, dây vàng rủ.

Cười nói hồn nhiên thoáng hương phủ.

Trong đám trăm ngàn lần kiếm nó.

Chợt quay đầu ngó.

Nó đang ở đấy,

Đèn tối om om chỗ.

 

2 Nguyên Tịch

 

Đêm xuân trời nổi gió,

Hoa nở trên ngàn cây,

Muôn ngàn vì tinh tú,

Rụng xuống như mưa bay.

 

Ngựa quý xe chạm trổ,

Hương thơm khắp đó đây.

Tiếng phụng tiêu vang rộ,

Ngọc hồ sáng vần xoay,

 

Suốt đêm rồng cá chuyển,

Đèn đuốc loạn cuồng quay.

Hoa bướm cài đầu, dây kim tuyến,

Nói cười rộn rã, ám hương say.

 

Trong đám đông tìm mãi,

Trăm lần chẳng thấy người.

Hốt nhiên quay đầu lại,

Người ấy đang ở đây,

Chỗ đèn thưa thớt này.

 

HHD 2-16-2014