Chúc Anh Đài Cận - Ngô Văn Anh

祝英台近 - 吳文英  Chúc Anh Đài Cận – Ngô Văn Anh

除夜立春  Trừ dạ lập xuân 

 

剪紅情，                      Tiễn hồng tình,

裁綠意，                      Tài lục ý,

花信上釵股。             Hoa tín thượng thoa cổ.

殘日東風，                 Tàn nhật đông phong,

不放歲華去。             Bất phóng tuế hoa khứ.

有人添燭西窗，         Hữu nhân thiêm chúc tây song,

不眠侵曉，                 Bất miên xâm hiểu,

笑聲轉、新年鶯語。Tiếu thanh chuyển, tân niên oanh ngữ.

 

舊尊俎。                      Cựu tôn trở.

玉纖曾擘黃柑，         Ngọc tiêm tằng phách hoàng cam,

柔香系幽素。             Nhu hương hệ u tố.

歸夢湖邊，                 Quy mộng hồ biên,

還迷鏡中路。             Hoàn mê kính trung lộ.

可憐千點吳霜，         Khả liên thiên điểm Ngô sương,

寒銷不盡，                 Hàn tiêu bất tận,

又相對、落梅如雨。Hựu tương đối, lạc mai như vũ.

 

Chú Thích

1- Chúc anh đài cận 祝英臺近: tên từ bài. Tên khác là “Bảo thoa phân 寶釵分”, “Nguyệt để tu tiêu phổ 月底修簫譜”, “Yến oanh ngữ 燕鶯語”, “Hàn thực từ 寒食詞”. Bài này có 77 chữ. Đoạn trước có 8 câu với 3 trắc vận. Đoạn sau có 8 câu với 4 trắc vận. Cách luật:

 

T B B cú

X X T cú

X T X B T vận

X T B B cú

X X X X T vận

X X X T B B cú

X B X T cú

X X T, X B X T vận

 

T X T vận

X X X T B B cú

X X X X T vận

X T B B cú

X X X B T vận

T X X T B B cú

X B X T cú

X X X, X B X T vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần  

 

2- Trừ dạ 除夜: đêm cuối cùng của tháng chạp âm lịch.

3- Lập xuân 立春 = lập xuân tiết 立春節, đánh dấu thời tiết mùa xuân bắt đầu. Tiết lập xuân thay đổi tùy năm không nhất thiết phải là một ngày nhất định nào.

4- Trừ dạ lập xuân 除夜立春: ngày cuối của tháng chạp âm lịch trùng với tiết lập xuân. Thường tiết lập xuân vào đầu tháng hai âm lịch. Nếu ngày cuối tháng chạp trùng với tiết lập xuân thì được gọi là “Niên nội xuân 年內春”. Nếu ngày mùng một tết trùng với tiết lập xuân thì được gọi là “Tuế triêu xuân 歲朝春”. Trừ tịch 除夕 là đêm cuối cùng của một năm (âm lịch) còn gọi là “Đại niên dạ 大年夜”, “Trừ tịch dạ 除夕夜” hay “Trừ dạ 除夜”, “Niên dạ 年夜”, “Niên tam thập 年三十”, “Quá niên tiền tịch 過年前夕”, “Đại hối nhật 大晦日”. Chữ trừ tịch cũng được dùng để chỉ ngày cuối cùng của tháng chạp âm lịch cũng như chữ “Christmas Eve” được dùng để chỉ ngày 24 tháng 12 dương lịch. Trong 100 năm chỉ gặp 3 lần ngày trừ tịch gặp tiết lập xuân. Thí dụ năm 2019, tiết lập xuân trùng với ngày trừ tịch.

 

5- Tiễn hồng tình 剪紅情: cắt giấy thành hoa đỏ có vẻ tình thú.

6- Tài lục ý 裁綠意: cắt giấy thành lá xanh có ý vị.

7- Hoa tín 花信 = hoa tín phong 花信風: gió báo tới mùa hoa nở.

8- Thoa cổ 釵股: cái thoa cài đầu của phụ nữ thời xưa.

9- Tàn nhật 殘日: chỉ những ngày cuối năm.

10- Đông phong 東風: gió xuân.

11- Tuế hoa 歲華: tuổi niên hoa.

12- Thiêm chúc tây song 添燭西窗: đốt thêm nến ở cửa sổ góc nhà phía tây. Ý nói thức đêm để nó chuyện với nhau, mượn ý câu thơ của Lý Thương Ẩn  李商隱trong bài “Dạ vũ ký bắc 夜雨寄北: đêm mưa gửi người phương bắc”:

 

“何當共剪西窗燭，Hà đương cộng tiễn tây song chúc,

“卻話巴山夜雨時。Khước thoại Ba sơn dạ vũ thì.”

Khi nào chúng ta cùng cắt bấc nến ở tây song (chúng ta lại gặp nhau),

Lại cùng nói chuyện đêm mưa ở Ba Sơn.

 

13- Xâm hiểu 侵曉: trời sáng.

14- Tiếu thanh chuyển 笑聲轉: tiếng cười chuyển thành.

15- Tân niên oanh ngữ 新年鶯語: tiếng chim oanh hót trong năm mới. Mượn câu thơ của Đỗ Phủ 杜甫 trong bài “Thương xuân 傷春 kỳ 2”:

 

鶯入新年語，Oanh nhập tân niên ngữ,

花開滿故枝。Hoa khai mãn cố chi.

Oanh hót vào năm mới,

Hoa nở đầy cành cũ.

 

16- Tôn trở 尊俎: cái chén uống rượu và cái thớt, chỉ yến tiệc.

17- Ngọc tiêm 玉纖: ngón tay thon nhỏ của phụ nữ trông như ngọc.  

18- Phách 擘: bổ, chẻ. Ngọc tiêm phách hoàng cam玉纖擘黃柑: ngón tay ngọc đã từng bửa quả cam.

19- U tố 幽素: tấm lòng đẹp đẽ và trong sáng, điềm đạm chất phác.

20- Kính trung lộ 鏡中路: Cảnh vật phản chiếu trên mặt hồ như gương.

21- Ngô sương 吳霜: sương trắng ở vùng của nước ngô xưa, ám chỉ mái tóc đã hoa râm, mượn chữ trong bài “Hoàn tự Cối Kê ca 還自會稽歌: bài ca trở về từ Cối Kê” của Lý Hạ 李賀:

 

“吳霜點歸鬢。Ngô sương điểm quy phát”

Khi trở về mái tóc đã điểm sương.

 

Dịch Nghĩa

Trừ dạ lập xuân (lập xuân tiết từ đêm trừ tịch).

Cắt hoa đỏ với dáng vẻ hàm tình,

Cắt lá xanh với dáng vẻ có ý vị,

Gió xuân báo mùa hoa nở thổi lên cái thoa (của mỹ nữ).

Ngày cuối năm có gió xuân,

(Như) không để (ngày cuối năm của) tuổi niên hoa ra đi.

Có người thắp nến ở tây song (nói chuyện với nhau chờ năm mới),

Không ngủ cho đến sáng,

Tiếng cười rộn rã chuyển thành tiếng chim oanh hót trong năm mới.

 

Những yến hội xưa.

Ngón tay như ngọc của nàng từng bửa quả cam,

Mùi hương dịu dàng còn triền miên trong tâm tưởng của tôi.

Tôi về đến bên hồ mộng cảnh,

Tôi còn lạc lối trước (cảnh vật phản chiếu trên) mặt hồ sáng như gương.

Đáng thương sương trên đất Ngô (nhiễm mái tóc hằng) ngàn điểm,

Cái lạnh không tiêu trừ hết (mặc dù xuân đến),

Lại đối mặt nhìn hoa mai rơi rụng bay như mưa.

 

Phỏng Dịch

 

1 Chúc Anh Đài Cận - Trừ Dạ Lập Xuân

 

Cắt tình hồng,

May ý lục,

Hoa tín thổi thoa đóa.

Năm hết gió xuân,

Chẳng để niên hoa quá.

Có người thêm nến tây song,

Suốt đêm không ngủ,

Tiếng cười chuyển, tân niên oanh rộ.

 

Yến hội cũ.

Tay ngọc bóc quả cam vàng,

Mùi hương quyện tâm não.

Mộng đến bên hồ,

Lạc lối gương soi lộ.

Đáng thương ngàn điểm sương hoa,

Lạnh còn luẩn quẩn,

Lại đối mặt, tàn mai phong vũ. 

 

2 Trừ Dạ Lập Xuân

 

Lá xanh hoa đỏ ý tình,

Gió xuân hoa nở trên cành kim thoa.

Cuối năm xuân đến niên hoa,

Ra đi thời khắc chan hòa luyến lưu.

 

Tây song thắp nến bên lầu,

Thức đêm tâm sự những câu chuyện đời.

Ban mai rộn rã tiếng cười,

Tiếng oanh chuyển đến bầu trời tân niên.

 

Khi xưa yến hội triền miên,

Ngón tay như ngọc nỗi niềm xa xăm.

Dịu dàng nàng bóc quả cam,

Mông lung hương thoảng âm thầm tình say.

 

Bên hồ mộng cảnh về đây,

Ngỡ ngàng lạc lối góc trời hồ gương.

Buồn thay mái tóc điểm sương,

Xuân còn lạnh lẽo trên đường tàn mai.

 

HHD 1-2022