Nhất Tiễn Mai - Tưởng Tiệp

一剪梅 - 蔣捷  Nhất Tiễn Mai - Tưởng Tiệp

 舟過吳江 Châu quá Ngô giang.

 

一片春愁待酒澆。     Nhất phiến xuân sầu đãi tửu kiêu.

江上舟搖，                 Giang thượng châu dao,

樓上簾招。                 Lâu thượng liêm chiêu.

秋娘渡與泰娘橋，     Thu nương độ dữ Thái nương kiều,

風又飄飄，                 Phong hựu phiêu phiêu,

雨又蕭蕭。                 Vũ hựu tiêu tiêu.

 

何日歸家洗客袍？     Hà nhật quy gia tẩy khách bào?

銀字笙調，                 Ngân tự sinh điều,

心字香燒。                 Tâm tự hương thiêu.

流光容易把人拋，     Lưu quang dung dị bả nhân phao,

紅了櫻桃，                 Hồng liễu anh đào,

綠了芭蕉。                 Lục liễu ba tiêu.

 

Chú Thích

1- Nhất tiễn mai 一剪梅: tên từ bài.  Tên khác là “Nam lữ cung 南呂宮”, “Nhất tiễn mai hoa vạn dạng kiều 一翦梅花萬樣嬌”, “Lạp mai hương 臘梅香”, “Ngọc đạm thu 玉簟秋”. Bài này có 60 chữ, song điệu, đoạn trước và đoạn sau đều có 6 câu với 4 bình vận. Toàn bài không đổi vận. Cách luật:

 

X  T  B  B  X  T  B vận

X  T  B  B cú

X  T  B  B vận

X  B  X  T  T  B  B cú

X  T  B  B cú

X  T  B  B vận

 

X  T  B  B  X  T  B vận

X  T  B  B cú

X  T  B  B vận

X  B  X  T  T  B  B cú

X  T  B  B cú

X  T  B  B vận

 

X: Bất luận; T: thanh trắc; B: thanh bằng; cú: hết câu; vận: vần

  

2- Ngô Giang 吳江 = Ngô Giang khu 吳江區: tên đất thuộc thị trấn Tô Châu蘇州, tỉnh Giang Tô 江蘇, TH, nơi có sông Ngô Tùng Giang 吳淞江 chẩy qua.

3- Kiêu 澆: tưới, rót.  

4- Liêm 簾 = 酒簾: cái cờ của tửu điếm để chiêu khách. Liêm chiêu 簾招: chỉ cái cờ của tửu điếm phất phơ.   

5- Thu nương 秋娘 = Đỗ Thu Nương 杜秋娘: ngưởi đất Kim Lăng 金陵, nguyên là ca kỹ xinh đẹp lại có văn tài (Toàn Đường Thi quyển 6 chép bài thơ Kim lũ y 金縷衣 tương truyền do Đỗ Thu Nương sáng tác). Năm 15 tuổi Thu Nương gả cho Lý Kỹ 李錡 làm thiếp. Lý Kỹ vốn là tông thất Đường triều 唐朝 giữ chức Tiết độ sứ 節度使 ở Trấn Hải 鎮海. Lý Kỹ hưng binh làm phản nhưng thất bại, bị bắt và bị xử tử. Đỗ Thu Nương bị đưa vào cung làm nô tỳ, may được vua Hiến Tông 憲宗 sủng ái thành hoàng gia phi tử 妃子. Khi vua Mục Tông 穆宗 lên ngôi, bà vẫn được giữ lại trong cung vì có công nuôi dạy hoàng tử Lý Thấu 李湊. Trong một âm mưu loại trừ hoạn quan chuyên quyền thất bại, hoàng tử Lý Thấu bị truất bỏ tước vương và bà Đỗ Thu Nương bị đuổi về nguyên quán. Thi nhân Đỗ Mục 杜牧 đã gặp bà Đỗ Thu Nương già nua cơ hàn ở Kim Lăng. Ông cảm khái làm bài thơ Đỗ Thu Nương thi 杜秋娘詩, nói lên cuộc đời của bà. Trong bài này có hai câu nói về bà đi qua bến Ngô Giang hai lần, một lần từ Kim Lăng vào kinh đô và một lần hồi hương về Kim Lăng.

6- Thu Nương độ 秋娘渡: bến Thu Nương. Sau khi bài từ nhất tiễn mai của Tưởng Tiệp ra đời thì bến Ngô Giang được đổi tên thành bến Thu Nương. Trên bến có đúc một pho tượng Thu Nương và dựng một bia đá khắc bài từ nhất tiễn mai của Tưởng Tiệp.

7- Thái nương 泰娘 cũng viết là Thái Nương 泰孃: là một danh ca ở đất Ngô, được biết qua bài thơ “Thái Nương Ca 泰娘歌” của Đường Lưu Vũ Tích 唐 劉禹錫.

8- Thái Nương kiều 泰娘橋: cũng do bài từ của Tưởng Tiệp mà một cây cầu ở bến Ngô Giang được gọi là cầu Thái Nương.

9- Phiêu phiêu 飄飄: hình dung tiếng gió thổi.

10- Tiêu tiêu 蕭蕭: hình dung tiếng mưa rơi.

11- Ngân tự sinh 銀字笙: một nhạc cụ gồm nhiều ống sáo ghép lại. Trên mỗi ống sáo có đề chữ bằng bạc cho biết độ cao thấp của âm thanh.

12- Điều 調 = điều lộng 調弄: chơi nhạc khí như gẩy đàn, thổi sáo.

13- Tâm tự hương 心字香: cây nhang, cây hương vòng có hình dạng quả tim.

14- Lưu quang 流光: thời gian trôi đi.

15- Phao 拋: ném bỏ, vứt đi.

16- Anh đào 櫻桃: cây anh đào.

17- Ba tiêu 芭蕉: cây chuối.

 

Dịch Nghĩa

Ghi chú của tác giả: (Làm bài này khi) thuyền đi qua Ngô Giang.

 

(Lòng tôi mang) một nỗi sầu (lưu lãng) khi mùa xuân đến, đợi rượu (để tiêu sầu).

Thuyền bồng bềnh trên sông,

Trên lầu có là cờ của tửu điếm phất phơ,

(Nơi đây là) bến sông Thu Nương, có cây cầu Thái Nương. 

(Tiếng) gió thổi vi vu,

(Tiếng) mưa rơi rào rào.

 

(Biết) ngày nào về quê nhà (để) giặt cái áo lữ hành? (để được đoàn tụ)

(Mình sẽ) thổi cái sênh có khắc chữ bạc,

(Mình sẽ) đốt cây nhang hình chữ tâm.

Thời gian trôi nhanh dễ làm người cảm thán. 

Cây anh đào biến hồng thắm,

Lá ba tiêu biến xanh tươi.

(Tả sự biến đổi của cảnh vật theo thời gian)

 

Phỏng Dịch

 

1 Nhất Tiễn Mai - Nhất Phiến Xuân Sầu

 

Đợi rượu xuân tâm một phiến sầu.

Trên bến thuyền chao.

Trên gác cờ dao.

Thu Nương bến Thái Nương cầu.

Gió lại lao xao.

Mưa lại rào rào.

 

Ngày ấy về nhà giặt khách bào.

Sáo bạc thanh tao.

Tâm cuộn hương thiêu.

Thời quang rất dễ đẩy người nhào.

Hoa đỏ anh đào.

Xanh lá ba tiêu.

 

2 Nhất Phiến Xuân Sầu

 

Xuân sầu một phiến chờ say,

Bồng bềnh thuyền đậu cờ bay trên lầu.

Thu Nương bến, Thái Nương cầu.

Gió đưa vi vút dạt dào tiếng mưa.

 

Giặt khách bào, về quê xưa,

Điệu ca sênh bạc khói mờ nén nhang.

Hại người quá dễ thời gian,

Anh đào hồng thắm xanh ngần ba tiêu.

 

HHD 10-2024

Tượng bà Thu Nương trên bến Ngô Giang