Phong Lưu Tử - tần Quan

風流子 - 秦觀   Phong Lưu Tử - Tần Quan

 

東風吹碧草，             Đông phong xuy bích thảo,

年華換、行客老滄洲。Niên hoa hoán, hành khách lão thương châu.

見梅吐舊英，             Kiến mai thổ cựu anh,

柳搖新綠，                 Liễu dao tân lục,

惱人春色，                 Não nhân xuân sắc,

還上枝頭，                 Hoàn thướng chi đầu,

寸心亂，                      Thốn tâm loạn,

北隨雲黯黯，             Bắc tùy vân ảm ảm,

東逐水悠悠。             Đông trục thủy du du.

斜日半山，                 Tà nhật bán sơn,

暝煙兩岸，                 Minh yên lưỡng ngạn,

數聲橫笛，                 Sổ thanh hoành địch,

一葉扁舟。                 Nhất diệp thiên châu.

 

青門同攜手，             Thanh môn đồng huề thủ,

前歡記、渾似夢裏揚州。Tiền hoan ký, hồn tự mộng lý Dương Châu.

誰念斷腸南陌，         Thùy niệm đoạn trường nam mạch,

回首西樓。                 Hồi thủ tây lâu.

算天長地久，             Toán thiên trường địa cửu,

有時有盡，                 Hữu thời hữu tận,

奈何綿綿，                 Nại hà miên miên,

此恨難休。                 Thử hận nan hưu.

擬待倩人說與，         Nghĩ đãi thiến nhân thuyết dữ,

生怕人愁。                 Sinh phạ nhân sầu.

 

Chú Thích

1- Phong lưu tử 風流子:  tên từ bài, gồm 110 chữ, đoạn trước có 12 câu với 4 bình vận, đoạn sau có 10 câu với 4 bình vận. Cách luật:

 

X X X X T cú

B X T, X T T B B vận

T X X X X cú

T B B T cú

X B X T cú

X X X B vận

X X X, X B B T T cú

X T T B B vận

X T T B cú

X B X T cú

X B X T cú

X T B B vận

 

X B B X T cú

B X T, B X X T B B vận

X T X B B T cú

X T B B vận

T X X X X cú

X B X T cú

X B X X cú

X T B B vận

X T X B X T cú

X T B B vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

 

2- Đông phong 東風: gió xuân.

3- Niên hoa 年華: cảnh sắc thời tiết mùa xuân, xuân quang.

4- Hành khách 行客: hành nhân, người đi xa nhà.

5- Lão 老: gian lao vì lữ hành.

6- Thương châu 滄洲: bến nước, bến cảng. Thương Châu cũng là tên một thị trấn thuộc tỉnh Hà Bắc, TH.

7- thổ 吐 = thổ lộ 吐露: lú ra, mọc ra.

8- Anh 英: chỉ hoa, nụ hoa.

9- Dao 搖: lay, lắc lư.

10- Não nhân 惱人: làm buồn lòng người, làm cho người phiền não. Não nhân xuân sắc. Mượn câu thơ của La Ẩn 羅隱 đời Đường trong bài thơ “Xuân nhật diệp tú tài khúc giang 春日葉秀才曲江”:

 

“春色惱人遮不得，Xuân sắc não nhân già bất đắc,

“別愁如謔避還來。Biệt sầu như hước tỵ hoàn lai.

“Cảnh sắc mùa xuân làm phiền lòng người, ngăn không được,

“Nỗi sầu ly biệt như đùa bỡn, tránh vẫn đến”.

 

11- Hoàn thướng chi đầu 還上枝頭: còn lên đến đầu cành. Ý nói tâm tình muộn phiền lên đầu não. 

12- Thốn tâm  寸心: tấc lòng, tâm tình.

13- Minh yên 暝煙: sương khói lúc chiều tối.

14- Hoành địch 橫笛: ống sáo cầm ngang mặt khi thổi, ngày xưa còn gọi là hoành xuy 橫吹: thổi ngang.

15- Nhất diệp thiên châu 一葉扁舟: một chiếc thuyền nhỏ.

16- Thanh môn 青門 = thanh thành môn 青城門: tên cửa thành Trường An 長安 vào thời nhà Hán.

17- Tiền hoan 前歡: những vui thú trong quá khứ, những vui sướng xưa kia.

18- Hồn tự 渾似 = toàn tự 全似: đều giống như, toàn giống như.

19- Mộng lý Dương Châu 夢裏揚州: chuyện quá khứ ở Dương Châu như một giấc mộng. Lấy chữ từ câu thơ của Đỗ Mục trong bài thơ “Khiển hoài 遣懷”: Thập niên nhất giác Dương Châu mộng 十年一覺揚州夢: mười năm chợt tỉnh ngộ giấc mộng Dương Châu.

20- Đoạn trường 斷腸: đau lòng, buồn lòng hết sức.

21- Nam mạch 南陌: đường lộ ở ngoại ô phía nam thành, cũng có thể hiểu là “Tại hướng nam của con đường nhỏ ở ngoại ô”. Trong bài này chữ nam mạch chỉ nơi chia tay ở ngoại ô thành Biện Lương, kinh đô Bắc Tống.

22- Tây lâu 西樓: chỉ nơi nữ nhân ở, ám chỉ người yêu.

23- Toán thiên trường địa cửu 算天長地久: cho là trời dài đất lâu, mượn câu thơ của Bạch Cư Dị 白居易 trong bài Trường hận ca 長恨歌:

 

“天長地久有時盡，Thiên trường địa cửu hữu thời tận,

“此恨綿綿無絕期。Thử hận miên miên vô tuyệt kỳ.

“Trời đất lâu dài cũng có lúc hết,

“Mối hận này liên miên không kỳ hạn”.

 

24- Nại hà 奈何: làm sao mà? làm cách nào?

25- Miên miên 綿綿: liên miên, liên tục không dứt.

26- Hưu 休: hết, dứt. Nan hưu 難休: khó dứt.

27- Nghĩ 擬: suy nghĩ.

28- Thiến nhân (qiàn ren) 倩人: nhờ người giúp.

 

Dịch Nghĩa

Gió xuân thổi lên ngọn cỏ xanh,

Cảnh sắc mùa xuân bèn đổi, người du hành gian nan nơi bến nước.

Nhìn cây mai trổ nụ như xưa,

Dương liễu lắc lư cành cành xanh non.

Cảnh sắc mùa xuân làm phiền não lòng người,

Lại còn lên đến đầu cành liễu,

Tâm tình tôi bấn loạn,

Nhìn theo mây đen ảm đạm phương bắc,

Nhìn theo dòng nước xuôi đông miên man.

Ánh tà dương chiếu trên sườn núi,

Hai bên bờ khói sương lúc chiều xuống,

Vài tiếng sáo (truyền lại),

Một chiếc thuyền con.

 

(Lúc xưa) từng dắt tay nhau đi chơi ở cửa thành,

Nhớ những vui xưa ở Dương Châu toàn như trong giấc mộng.

Ai còn ghi nhớ lúc chia tay đau lòng ở ngoại ô thành nam,

Quay đầu nhìn lầu tây (nhìn nơi nàng ở),

Cho dù trời đất lâu dài,

Cũng có lúc hết,

Tại sao phải buồn bã dằng dặc,

Mà không bãi thoát ra được.

Nghĩ đến việc nhờ người đem tâm tình này nói với cô ta,

Lại sợ cô ta sinh ra ưu sầu.

 

Phỏng Dịch

1 Phong Lưu Tử - Tình Hận Dương Châu

 

Gió xuân vờn cỏ thắm,

Xuân cảnh đổi, lữ khách đắm Thương Châu.

Thấy mai nở nụ xưa,

Liễu lay cành mới,

Não người xuân sắc,

Phiền vương não đầu.

Tâm tình loạn, bắc nhìn mây ảm đạm,

Dòng nước bạc đông lưu.

Sườn núi ánh dương,

Hai bờ sương khói,

Đâu đây tiếng sáo,

Một chiếc thuyền câu.

 

Cửa thành cùng quyến luyến,

Vui xưa đó, toàn như mộng đến Dương Châu.

Ai nhớ đường nam thương cảm,

Nhìn lại tây lâu.

Mặc thiên trường địa cửu,

Điêu tàn có lúc,

Tại sao miên man,

Hận mãi dài lâu.

Cũng muốn nhờ người nói hộ,

Lại sợ nàng sầu.

 

2 Tình Hận Dương Châu

 

Gió vờn cỏ thắm đổi mầu xuân,

Bến nước gian nan lão khách nhân.

Nhìn liễu lay cành mai trổ nụ,

Não lòng xuân sắc loạn tâm can.

 

Bắc phương ảm đạm lớp mây mù.

Dòng nước xuôi đông chẩy lững lờ,

Nắng chiều lưng núi đôi bờ khói.

Vài tiếng sáo ngang, thuyền mộng mơ.

 

Từng dắt tay nhau ngoài cửa thành,

Dương châu như mộng vui ngày xanh.

Nhớ chăng ly hận đường mòn cũ,

Ngước mắt lầu tây buồn thấm nhanh.

 

Trời đất dài lâu có lúc cùng,

Hận này còn mãi khúc tình chung.

Nhờ ai chuyển đến người yêu mến,

Nỗi nhớ, người xưa buồn lắm không?

 

HHD 05- 2021

Bản Dịch của Lộc Bắc

 

Phong Lưu Tử    

1-      

Gió đông lay cỏ biếc

Cảnh xuân thay, day diết khách Thương châu

Thấy mai trổ nụ xưa

Liễu lay cành nhỏ

Sắc xuân phiền não

Còn lên liễu đầu

Lòng rối loạn, Bắc theo mây ảm đạm

Nước xuôi Đông rầu rầu

Chiều tà sườn non

Hai bờ khói ám

Sáo đưa dăm tiếng

Một chiếc thuyền câu

  

Cửa thành đưa tay dắt

Nhớ vui xưa hồn mơ mộng chốn Dương Châu

Ai nhớ đau lòng đường nhỏ

Lầu tây quay đầu

Dù trời dài đất rộng

Cũng có khi hết

Cớ chi buồn hoài

Hận này khó lui

Nghĩ đến nhờ người nói giúp

Nhưng sợ gây sầu!  

 

2-      HẬN TÌNH XƯA

Gió đông thổi lung lay cỏ biếc

Cảnh xuân thay, da diết khách Thương

Mai trổ nụ, liễu cành vươn

Sắc xuân phiền não, bi thương đầu cành

  

Lòng rối loạn, mây xanh ảm đạm

Nước xuôi đông, nắng rám sườn non

Hai bờ khói ám chiều buông

Sáo đưa vài tiếng thuyền con độc hành

 

Từng dắt tay, cửa thành mở rộng

Nhớ vui xưa hồn mộng Dương Châu

Đau lòng đường nhỏ quay đầu

Trời dài đất chậm có đâu vô cùng!

 

Sầu cớ chi, ngập ngừng không bỏ?

Hận mang hoài, không xả nhẹ lòng?

Nhờ người nói giúp cho xong?

Nhưng e sầu não, nàng không thỏa tình!

 

Lộc Bắc

Oct23