Ngu Mỹ Nhân - Hoàng Đình Kiên

虞美人 - 黃庭堅  Ngu Mỹ Nhân – Hoàng Đình Kiên

宜州見梅作  Nghi Châu Kiến Mai Tác

 

天涯也有江南信。     Thiên nhai dã hữu Giang Nam tín,

梅破知春近。             Mai phá tri xuân cận.

夜闌風細得香遲。     Dạ lan phong tế đắc hương trì.

不道曉來開遍、向陽枝。Bất đạo hiểu lai khai biến, hướng dương chi.

 

玉臺弄粉花應妒。     Ngọc đài lộng phấn hoa ưng đố.

飄到眉心住。             Phiêu đáo mi tâm trú.

平生個裏願杯深。     Bình sinh cá lý nguyện bôi thâm.

去國十年老盡、少年心。Khứ quốc thập niên lão tận, thiếu niên tâm.

 

Chú Thích

1 Ngu Mỹ Nhân 虞美人: tên từ điệu. Tên khác là Ngu mỹ nhân lệnh 虞美人令, Ngọc hồ băng 玉壺冰, Nhất giang xuân thủy 一江春水. Điệu này có 56 chữ, 2 đoạn, mỗi đoạn có 2 trắc vận chuyển 2 bình vận.

Cách luật:

 

X B  X  T  B  B  T  vận                               

X  T  B  B  T vận

X  B  X  T  T  B  B đổi B vận

X  T  X  B  X  T,  T  B  B vận

 

X  B  X  T  B  B  T đổi T vận

X  T  B  B  T vận

X  B  X  T  T  B  B đổi B vận

X  T  X  B  X  T,  T  B  B vận

 

X: bất luận, B: bình thanh; T: trắc thanh.

 

2 Nghi Châu 宜州: ngày nay là huyện Nghi Sơn 宜山, tỉnh Quảng Tây 廣西, TH.

3 Giang Nam tín 江南信: thư tín Giang Nam, mượn ý bài thơ Tặng Phạm Diệp Thi 贈范曄詩 của Lục Khải 陸凱:

 

折梅逢驿使，Chiết mai phùng dịch sứ, Bẻ mai gặp người đưa thư,

寄與隴頭人。Ký dữ lũng đầu nhân. Gửi người ở núi lũng đầu.

江南無所有，Giang Nam vô sở hữu, Giang Nam không có gì cả,

聊赠一枝春。Liên tặng nhất chi xuân. Gửi biếu một cành xuân.

 

4 Phá 破 = Trán phá 綻破: nụ hoa nứt mộng sắp nở.

5 Mai phá 梅破知春近: nụ mai đã nứt mộng biết xuân đến gần rồi.

6 Dạ lan 夜闌: đêm khuya, đêm sắp tàn.

7 Phong tế 風細: gió nhẹ.

8 Hương trì 香遲: mùi thơm đến chậm.

9 Bất đạo 不道: không biết, không cảm thấy, không liệu đến.

10 Khai biến hướng dương chi 開遍向陽枝: nở khắp những cành hoa hướng về phía mặt trời. Bản khác chép nam chi 南枝: cành hướng nam.

11 Ngọc đài 玉臺 hay Ngọc Kính Đài 玉鏡臺 nơi thần tiên ở, cũng chỉ triều đình và cung thất. Ngọc đài cũng có thể hiểu là cái đài ngọc nơi phụ nữ quý phái ngồi trang điểm.

12 Lộng phấn 弄粉: trang điểm.

13 Ngọc đài lộng phấn 玉臺弄粉: Tiên ở Ngọc đài trang điểm. Thi nhân ví hoa mai (nở ở hạ giới) là do người tiên trang điểm.

14 Hoa ưng đố 花應妒: hoa có thể ganh tỵ.

15 Phiêu đáo mi tâm trú 飄到眉心住: theo điển tích con gái của Tống Võ Đế 宋武帝 là Thọ Dương công chúa 壽陽公主 lúc ban ngày nằm ở Hàm Chương điện 含章殿 thì hoa mai rụng lên trán công chúa, phủi không đi. Câu thơ này ngụ ý là hoa mai ganh tỵ với tiên nữ hay người đẹp ngồi trang điểm nên bay đến trú ở giữa 2 chân mày của mỹ nhân. Phụ nữ cổ xưa thường hay vẽ hoa mai ở giữa 2 chân mày để trang điểm.

16 Cá lý 個裏: ở trong đây, ở trong chỗ này.

17 Bình sinh cá lý nguyện bôi thâm 平生個裏願杯深: Thời còn trẻ mà gặp cảnh đẹp này thì phải cao hứng uống ly rượu đầy.

18 Khứ quốc 去國: lìa xa triều đình.

 

Dịch Nghĩa

Bài từ theo điệu ngu mỹ nhân của Hoàng Đình Kiên.

Làm khi xem hoa mai ở Nghi Châu.

Ở Chân trời cũng có thư từ Giang Nam.

Nụ mai nứt mộng (mình) biết sắp đến xuân.

Đêm khuya gió nhẹ ngửi được mùi thơm đến muộn.

Không liệu rằng đến sáng ra hoa nở khắp cành hướng về mặt trời.

 

Tiên ở Ngọc đài trang điểm (hoặc người đẹp ngồi trang điểm), hoa mai ganh tỵ.

(Hoa mai) bay đến ở trán người đẹp. giữa 2 chân mày.

Bình sinh lúc gặp cảnh đẹp này thì phải (cao hứng) uống chén rượu đầy.

Đã đi xa kinh đô mười năm nên lòng thiếu niên của mình đã già đi.

 

Phỏng Dịch

1 Ngu Mỹ Nhân – Xem Hoa mai Nở

 

Chân trời cũng có Giang Nam tín.

Mai nở xuân gần đến.

Đêm khuya gió nhẹ chậm hương bay.

Sáng sớm không ngờ hoa nở, hướng dương đầy.

 

Người tiên trang điểm hoa ganh ở.

Bay tới mi tâm ngụ.

Trong đời gặp cảnh rượu đầy vơi.

Khứ quốc mười năm tim trẻ, đã già rồi.

 

2 Xem Hoa Mai Nở

 

Chân trời thư tín về,

Mai nụ xuân gần kề.

Canh khuya làn gió nhẹ,

Thoang thoảng hương đê mê.

 

Bất liệu sáng hôm nay,

Cành nam hoa nở đầy.

Nàng tiên ngồi trang điểm, 

Đố kỵ cánh hoa bay.

 

Hoa trụ tại mi tâm,

Bình sinh chén rượu thâm.

Mười năm đời khứ quốc,

Tình trẻ đã già câm.

 

HHD 8-2019

Bản Dịch của Lộc Bắc

 

Ngu mỹ nhân, Hoàng Đình Kiên.

 

Làm khi xem hoa mai ở Nghi Châu.

 

1-

 

Thư Giang Nam cuối trời cũng lại

Mai nứt biết xuân tới

Đêm tàn gió nhẹ chậm đưa hương

Liệu sáng đến, hoa có đầy cành. Hướng dương?

 

Đài ngọc điểm trang hoa ghen tị

Bay đến giữa mày nghỉ

Cảnh vậy bình sinh thích chén đầy

Xa nước mười năm, già hết tuổi thơ ngây!

 

2-

 

Tận cuối trời, tin Giang Nam tới

Nứt nụ mai biết lại sắp xuân

Đêm tàn gió nhẹ chậm hương

Hướng dương, sáng đến, hoa vương cành đầy?

 

Đài điểm trang, mai vàng ganh tị

Giữa hai mày chốn nghỉ hoa bay

Bình sinh cảnh đẹp rượu say

Mười năm xa nước, thơ ngây đâu còn!

 

Lộc Bắc

Mai2023