Vô Đề - Lý Thương Ẩn 2

無題 - 李商隱 2  Vô Đề - Lý Thương Ẩn 2

(Toàn Đường Thi, quyển 539, bài 83)

 

近知名阿侯，Cận tri danh A Hầu,

住處小江流。Trú xứ tiểu giang lưu.

腰細不勝舞，Yêu tế bất thăng vũ,

眉長惟是愁。Mi trường duy thị sầu.

黃金堪作屋，Hoàng kim kham tác ốc,

何不作重樓？Hà bất tác trùng lâu?

 

Chú Thích

1 Cận tri 近知: gần đây biết rằng.

2 A Hầu 阿侯: tên thiếu nữ. Trong bài “Hà trung chi thủy ca 河中之水歌” của Lương Võ Đế 梁武帝có câu:

 

河中之水向東流，Hà trung chi thủy hướng đông lưu, - Nước sông chẩy hướng đông,　　

洛陽女兒名莫愁。Lạc Dương nữ nhi danh Mạc Sầu. - Cô gái Lạc Dương tên là Mạc Sầu.

莫愁十三能織綺，Mạc Sầu thập tam năng chức ỷ, - Mạc Sầu 13 tuổi có thể dệt lụa,　　

十四採桑南陌頭。Thập tứ thái tang nam mạch đầu. – 14 tuổi hái dâu đường hướng nam.

十五嫁為盧家婦，Thập ngũ giá vi Lô gia phụ, - 15 tuổi gả làm vợ nhà họ Lô,　　

十六生兒字阿侯。Thập lục sinh nhi tự A Hầu. – 16 tuổi sinh con tên A Hầu.

盧家蘭室桂為梁，Lô gia lan thất quế vi lương, - Khuê phòng Lô gia làm rường bằng gỗ quế,　　

中有鬱金蘇合香。Trung hữu uất kim tô hợp hương. – có trồng hoa uất kim và tô hợp hương.

頭上金釵十二行，Đầu thượng kim thoa thập nhị hàng, - Đầu cài 12 hàng kim thoa,　

足下絲履五文章。Túc hạ ty lý ngũ văn chương. – Chân đi hài lụa thêu mầu sắc hoa văn.

珊瑚掛鏡爛生光，San hô quải kính lạn sinh quang, - San hô khảm khung kính phát quang,　　

平頭奴子提履箱。Bình đầu nô tử đề lý sương. – Nô tỳ đội khăn giúp khiêng đồ đạc.

人生富貴何所望， Nhân sinh phú quý hà sở vọng, - Người đời phú quý còn lưu luyến chi,

恨不嫁與東家王。Hận bất giá dữ đông gia Vương - hận không gả cho hàng xóm họ Vương.

 

Mạc Sầu tuy gả cho nhà giầu họ Lô nhưng phú quý không đem lại hạnh phúc. Trong thâm tâm cô lúc nào cũng tưởng nhớ đến mối tình thời niên thiếu với “đông gia Vương東家王”. Cô cảm thấy ái tình thật sâu đậm hơn phú quý gấp bội. Mệnh vận đã đem đến cho cô những nỗi buồn trong hôn nhân.

A Hầu là con trai hay con gái? “Nhi” có thể là con trai hoặc con gái. Riêng ông Lý Thương Ẩn nhận định A Hầu là con gái.

 

3 Trú xứ 住處: nơi ở.

4 Yêu tế 腰細: vòng eo nhỏ bé. (Theo tích xưa, hoàng hậu Triệu Phi Yến người gầy nhưng ca múa rất giỏi).

5 Thăng 勝 (đọc là thăng): có thể gánh vác hay đảm nhiệm được.

6 Bất thăng vũ 不勝舞: không thể múa.

7 Hoàng kim 黃金: vàng.

8 Kham 堪: có thể, khả dĩ, năng.

9 Hoàng kim kham tác ốc 黃金堪作屋: có thể làm nhà bằng vàng. Điển tích do Hán Võ Đế  漢武帝lúc thiếu thời đã từng nói “Nhược đắc A kiều tác phụ, đương tác kim ốc trữ chi 若得阿 嬌作婦，當作金屋貯之: nếu được A Kiều làm vợ, thì nên làm nhà vàng cho nàng ở”. A Kiều tức Trần A Kiều 陳阿嬌, con gái của Quán Đào công chúa 館陶公主, người cô của Hán Võ Đế. Từ đó có thành ngữ “Kim ốc tàng kiều 金屋藏嬌: nhà vàng chứa người đẹp”.

10 Trùng lâu 重樓: nhà lầu 2 tầng.

 

Dịch Nghĩa

Gần đây biết (cô gái) tên A Hầu,

Trú tại dòng sông nhỏ (nước) chẩy.

Vòng eo nhỏ không thể múa,

Chân mày dài đẹp lại chỉ là tỏ vẻ buồn bã.

Vàng có thể làm nhà,

Sao không làm nhà lầu 2 tầng.

 

Lời Bàn

 Nội dung bài thơ rõ ràng miêu tả một mỹ nữ tên là A Hầu trú tại bên bờ dòng sông nhỏ, tư dung mỹ miều theo phong thái thời xưa, vẻ mặt lại thường ưu sầu. A Hầu lại là con của nàng “Mạc Sầu” trong bài ca của Lương Võ Đế xưa. Mạc Sầu lại là dâu của phú gia họ Lô. Nhưng câu thứ nhì “Trú tại dòng sông nhỏ” cho thấy A Hầu đã bị lưu lạc đến bến sông mưu sinh, không còn là thiên kim tiểu thư của nhà giầu Lô gia nữa. Hoặc giả Lý Thương Ẩn chỉ muốn mượn tên “A Hầu” để phiếm chỉ một thiếu nữ nào đó trong giới phong trần thời xa xưa.  

Chữ “Mi dài”, “Eo nhỏ không thể múa” ám chỉ A Hầu là cô gái có tư sắc nhưng tại sao A Hầu lại học múa? phải chăng vì nghèo hèn nên phải học hoặc bị ép làm kỹ nữ. Eo nhỏ và chân mày dài thiếu nữ quả là đối tượng của khách mua hoa thời bấy giờ. Trong hoàn cảnh này thì A Hầu đương nhiên phải buồn bã cho mệnh vận.

Câu “Vàng có thể dùng để làm nhà” cho thấy sắc đẹp của A Hầu đã chinh phục được các công tử quyền quý. Công tử hứa hẹn đủ điều kể cả “Đúc sẵn nhà vàng chờ người quốc sắc”.

Trong câu cuối cùng, thi nhân đại diện A Hầu để chất vấn các vị Vương tôn Công tử thường lui tới “Du dã xứ” rằng đã yêu mến thì tại sao không chuộc tôi ra khỏi chỗ “Phong trần” này? Không cưới tôi làm vợ? Lý Thương Ẩn cũng như Bạch Cư Dị và những thi nhân đương thời muốn nói lên những nỗi buồn khổ của giới kỹ nữ trong xã hội thời cổ.

          Có người cho rằng ông làm bài này để kêu ca những người đã từng giúp đỡ ông trên đường hoạn lộ, đã giúp thì tại sao không giúp thêm tí nữa? Thực ra Lý Thương Ẩn là nạn nhân giữa 2 quyền lực đương thời. Ông đã nhiều lần kêu oan và chính thức nhờ giúp đỡ nhưng bị từ chối và ghét bỏ thì làm bài thơ bóng bẩy này phỏng có ích gì?

 

Phỏng Dịch

Vô Đề 2

 

Mới biết tên A Hầu,

Ở cạnh dòng sông sâu.

Lưng gầy không thể múa,

Mi dài chỉ biết sầu.

Nhà vàng có thể dựng,

Sao chẳng cất lầu cao?

 

HHD 2-2020

 

Bản Dịch Của Lộc Bắc

 

Vô đề 2_Lý thương Ẩn

 

Mới biết nàng A hầu

Sống cạnh ngòi nước sâu

Eo thon không thể múa

Dài mi chỉ nhuốm sầu

Nhà vàng dư sức cất

Sao chẳng cất lầu cao?

 

LB

Mars20