Ám Hương - Khương Quỳ

暗香 - 姜夔  Ám Hương – Khương Quỳ

辛亥之冬，餘載雪詣石湖。止既月，授簡索句，且徵新聲，作此兩曲，石湖把玩不已，使工妓隸習之，音節諧婉，乃名之曰暗香、疏影

Tân hợi chi đông, dư tái tuyết nghệ Thạch hồ. Chỉ kí nguyệt, thụ giản sách cú, thả trưng tân thanh, tác thử lưỡng khúc, Thạch hồ bả ngoạn bất dĩ, sử công kỹ lệ tập chi, âm tiết hài uyển, nãi danh chi viết ám hương, sơ ảnh.

 

舊時月色。                  Cựu thời nguyệt sắc.

算幾番照我，             Toán kỷ phiên chiếu ngã,

梅邊吹笛。                 Mai biên xuy địch.

喚起玉人，                 Hoán khởi ngọc nhân,

不管清寒與攀摘。     Bất quản thanh hàn dữ phan trích.

何遜而今漸老，         Hà tốn nhi kim tiệm lão,

都忘卻、春風詞筆。Đô vong khước, xuân phong từ bút.

但怪得、竹外疏花，Đãn quái đắc, trúc ngoại sơ hoa,

香冷入瑤席。             Hương lãnh nhập dao tịch.

 

江國。                          Giang quốc.

正寂寂。                      Chính tịch tịch.

嘆寄與路遙，             Thán ký dữ lộ dao,

夜雪初積。                 Dạ tuyết sơ tích.

翠尊易泣。                 Thúy tôn dị khấp.

紅萼無言耿想憶。     Hồng ngạc vô ngôn cảnh tưởng ức.

長記曾攜手處，         Trường ký tằng huề thủ xứ,

千樹壓、西湖寒碧。Thiên thụ áp, Tây hồ hàn bích.

又片片、吹盡也，     Hựu phiến phiến, xuy tận dã,

幾時見得。                 Kỷ thời kiến đắc.

 

 

Chú Thích

1- Ám hương 暗香: tên một nhạc khúc do Khương Quỳ soạn thảo để vịnh hoa mai, còn lưu lại tới ngày nay. Bài này có 97 chữ, đoạn trước 5 trắc vận, đoạn sau 7 trắc vận. Cách luật:  

 

X B X T vận

T X B X T cú

X B B T vận

T T X B cú

X T B B T B T vận

X T X B T T cú

X X X, X B B T vận

X X X, X T B B cú

X T T B T vận

 

X T vận

T X T vận

T T X X B cú

X X B T vận

T B T T vận

B T X B T B T vận

X T B B X T cú

X X X, X B B T vận

T X X, B T T cú

T B X T vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

 

2- Tân hợi 辛亥: năm tân hợi (1191).

3- Tái tuyết 載雪: gội tuyết, đi dưới trời tuyết.

4- Nghệ 詣: đến.

5- Thạch hồ 石湖: địa danh ở phía tây nam Tô Châu 蘇州. Nhà thơ Phạm Thành Đại 范成大, bạn của tác giả, biệt hiệu là Thạch Hồ Cư Sĩ 石湖居士, cư ngụ tại đây.

6- Chỉ ký nguyệt 止既月: chỉ ở một tháng.

7- Giản 簡: giấy. Thụ giản sách cú 授簡索句: cho giấy tìm câu, thi điệu.

8- Trưng tân thanh 徵新聲: trưng cầu từ điệu mới.

9- Bả ngoạn 把玩: hân thưởng.

10- Công kỹ 工妓: nhạc công và ca kỹ.  

11- Lệ tập 隸習: học tập.

12- Ám hương 暗香 và Sơ ảnh 疏影: là 2 câu tìm thấy trong bài thơ “Sơn viên tiểu mai 山園小梅” của Lâm Bô 林逋 thời Bắc Tống 北宋:

 

“疏影橫斜水清淺，Sơ ảnh hoành tà thủy thanh thiển,

“暗香浮動月黃昏。Ám hương phù động nguyệt hoàng hôn.

“Hình ảnh thưa thớt nằm ngang, nghiêng trên làn nước trong và nông cạn,

“Mùi thơm nhẹ nhàng bay lan trong buổi hoàng hôn dưới ánh trăng.”

 

13- Hoán khởi ngọc nhân 喚起玉人: gợi lên người ngọc. Tác giả nhớ tới quá khứ đã từng cùng người đẹp xông pha trời lạnh đi hái hoa mai.

14- Phan trích 攀摘: leo với lên hái xuống.

15- Hà Tốn 何遜: thi nhân ở triều Lương 梁 thời Nam Triều 南朝. Lúc làm quan ở Dương Châu 揚州, có trồng hoa mai ở nhiệm sở, thường ra đây thưởng ngoạn ngâm vịnh.

16- Vong khước 忘卻: quên mất.

17- Đãn quái đắc 但怪得: kinh dị, kinh quái, kinh nghi.

18- Trúc 竹 = trúc lâm: rừng trúc. Trúc ngoại sơ hoa 竹外疏花: hoa mai thưa thớt ngoài rừng trúc.

19- Hương lãnh 香冷: mùi thơm của hoa mai trong không khí lạnh.

20- Dao tịch 瑤席: chiếu bằng ngọc dao, chiếu đẹp.

21- Giang quốc 江國: quê hương sông nước.

22- Tịch tịch 寂寂: tịch mịch, buồn tẻ cô đơn.

23- Ký dữ 寄與: gửi tới. Lộ dao 路遙: đường xa. Ký dữ lộ dao 寄與路遙: gửi tới nơi xa, ý nói mất tin tức.

24- Thúy tôn 翠尊: chén uống rượu mầu xanh, ám chỉ rượu.

25- Hồng ngạc 紅萼: hoa nụ mầu hồng, trong bài này chỉ hoa mai.

26- Cảnh 耿: sáng rõ trong lòng, sự việckhông thể quên.

27- Thiên thụ 千樹: ngàn cây, mô tả rừng mai mọc quanh Tây hồ ở Hàng Châu 杭州.

28- Tây hồ 西湖: hồ đẹp danh tiếng ở Hàng Châu, TH.

 

Dịch Nghĩa

Ghi chú của tác giả: mùa đông năm tân hợi, tôi gội tuyết đến thăm Thạch Hồ cư sĩ. Cư sĩ yêu cầu tôi làm từ khúc mới. Do đó tôi làm 2 từ khúc này. Thạch Hồ cư sĩ ngâm thưởng không thôi, chỉ nhạc công và ca nữ luyện tập diễn xướng. Âm điệu và tiết luật êm tai uyển chuyển. Như vậy tôi theo lệnh cư sĩ đặt tên 2 ca khúc này là “Ám hương” và “Sơ ảnh”.

 

Ánh trăng sáng thời xưa.

Tính ra đã lắm phen chiếu lên tôi,

Bên cạnh cây mai thổi sáo.

Gợi lên (kỷ niệm với) người ngọc,

Không quản trời lạnh giá, cùng tôi đi hái hoa mai.

Tôi giống như Hà Tốn xưa (trồng cây mai), nay đã suy lão,

Từ bút sáng lạn như gió xuân ngày xưa nay đã quên hết.

Nhưng (điều làm tôi) kinh dị là hoa mai thưa thớt bên ngoài rừng trúc,

Tỏa mùi hương thanh lãnh vào bàn tiệc rượu hoa lệ.

 

Miền quê hương sông nước,

Chính đương tẻ nhạt yên tĩnh.

Muốn hái hoa mai gửi gấm tình ý tương tư nhưng than thở đường xá xa xôi.

Ban đêm tuyết rơi mới phủ.

Tay cầm chén rượu ngọc không khỏi rơi lệ thương tâm.

Nhìn hoa mai đỏ, không nói lời nào, Ký ức phù khởi lên kỷ niệm xưa.

Từng dắt tay người đẹp ngao du đây đó,

Hàng ngàn cây hoa mai chiếu xuống Tây Hồ nước xanh lạnh lẽo.

Rồi từng cánh từng cánh bị gió thổi rơi rụng hết,

Bao giờ mới lại thấy được hoa mai?

 

Phỏng Dịch

1 Ám Hương – Mai Hoa

 

Năm xưa nguyệt sắc

Từng soi ta mấy lúc,

Hoa mai tiêu trúc.

Gợi nhớ mỹ nhân,

Cùng hái hoa mai chẳng nề rét.

Hà tốn nay già yếu lắm,

Đã quên mất, gió xuân văn bút.

Nhưng cũng lạ, rừng trúc cành hoa,

Hương lạnh tỏa nghi ngút

 

Sông nước.

Cảnh tẻ nhạt.

Chán ngán than đường xa,

Tuyết phủ đêm trước.  

Chén buồn lệ rớt.

Hồng nụ im lìm sáng tâm thức.

Còn nhớ cầm tay chốn cũ,

Ngàn mai chiếu, Hồ Tây xanh biếc.

Rồi phiến phiến, đều tận diệt,

Bao giờ thấy được?

 

2 Mai Hoa

 

Nguyệt sắc năm xưa soi mấy lúc,

Nhớ người đẹp, hoa mai tiêu trúc.

Giá rét nề chi đi hái hoa,

Già nua Hà Tốn quên văn bút.

 

Nhưng cũng lạ, hoa thưa khóm trúc,

Bữa cơm ngon, tỏa hương nghi ngút.

Sông nước quê hương thưa vắng người,

Tuyết rơi chán ngán đêm hôm trước.

 

Chén buồn thúc giục lệ đôi dòng,

Tưởng nhớ âm thầm, ngắm nụ hồng.

Cùng nắm tay nhau du khắp chốn,

Ngàn mai soi bóng Tây Hồ trong.

 

Thế rồi hoa mai,

Từng cánh tung bay,

Trước gió tàn tạ,

Bao giờ gặp đây?

HHD 11-2021