Niêm Nô Kiều - Chu Đôn Nho

念奴嬌 - 朱敦儒 Niêm Nô Kiều – Chu Đôn Nho 2

 

插天翠柳，                           Sáp thiên thúy liễu,

被何人，                               Bị hà nhân,

推上一輪明月。                   Thôi thượng nhất luân minh nguyệt.

照我藤牀涼似水，              Chiếu ngã đằng sàng lương tự thủy,

飛入瑤臺瓊闕。                   Phi nhập Dao Đài quỳnh khuyết.

霧冷笙簫，                           Vụ lãnh sinh tiêu,

風輕環佩，                           Phong khinh hoàn bội,

玉鎖無人掣。                       Ngọc tỏa vô nhân xiết.

閒雲收盡，                           Nhàn vân thu tận,

海光天影相接。                   Hải quang thiên ảnh tương tiếp.

 

誰信有藥長生，                   Thùy tín hữu dược trường sinh,

素娥新煉就、飛霜凝雪。Tố nga tân luyện tựu, phi sương ngưng tuyết.

打碎珊瑚，                           Đả toái san hô,

爭似看、仙桂扶疏橫絕。Tranh tự khán, tiên quế phù sơ hoành tuyệt.

洗盡凡心，                           Tẩy tận phàm tâm,

滿身清露，                           Mãn thân thanh lộ,

冷浸蕭蕭髮。                       Lãnh tẩm tiêu tiêu phát.

明朝塵世，                           Minh triêu trần thế,

記取休向人說。                   Ký thủ hưu hướng nhân thuyết.

 

Chú Thích

1 Niệm Nô Kiều 念奴嬌: tên từ bài, gồm 100 chữ, 2 đoạn, mỗi đoạn 4 trắc vận. Cách luật của Chu Đôn Nho:

 

T B T T cú     

T B B cú      

B T T B B T vận

T T B B B T T cú         

B T B B B T vận

T T B B cú      

B B B T cú  

T T B B T vận

B B B T cú

T B B T B T vận

 

B T T T B B cú         

T B B T T, B B B T vận

T T B B cú

B T T, B T B B B T vận

T T B B cú      

T B B T cú     

T T B B T vận

B B B T cú       

T T B T B T vận

 

T: thanh trắc; B: thanh bằng; cú: hết câu; vận: vần

 

2- Thúy liễu 翠柳: cây liễu xanh.

3- Đằng sàng 藤牀: giường làm bằng dây mây.

4- Dao đài 瑤臺: đài ngọc, chỉ nơi thần tiên ở.

5- Quỳnh khuyết 瓊闕: lầu ngọc, chỉ lâu đài sang trọng.

6- Sinh tiêu 笙簫: cái sênh và ống tiêu, chỉ hòa nhạc.

7- Hoàn bội 環佩 = bội hoàn: vòng ngọc của phụ nữ đeo trên mình.

8- Ngọc tỏa 玉鎖: cái khóa bằng ngọc.

9- Xiết 掣: cầm nắm.

10- Nhàn vân 閒雲: mây, mây lang thang.

11- Tố nga 素娥: Truyền thuyết cho rằng trên mặt trăng có tiên nữ Hằng Nga 姮娥 ở. Đến đời Hán vì kỵ húy Hán Văn Đế Lưu Hằng 漢文帝劉恆 nên đổi thành Thường Nga 嫦娥. Vì mặt trăng sáng trong nên Thường Nga còn được gọi là Tố Nga 素娥.

12- Luyện 煉: rèn luyện. Truyền thuyết TH cho rằng trên cung trăng có con thỏ ngồi giã thuốc trong một cái cối lớn để luyện thuốc trường sinh.

13- Đả toái san hô 打碎珊瑚: đập vỡ cây san hô, theo điển tích “Thạch Sùng hòa Vương Khải đấu phú 石崇和王愷鬥富” khi Vương Khải đem ra 1 cây san hô quý giá thì Thạch Sùng đập tan cây san hô này và chưng ra nhiều cây san hô khác đẹp hơn.

14- Tranh 爭: sao, thế nào. Tranh tự 爭似= chẩm tự 怎似, tranh như 争如: sao bằng, sao như.

15- Tiên quế 仙桂: cây quế trên tiên cảnh (truyền thuyết cho rằng trên mặt trăng có 1 cây quế).

16- Phù sơ 扶疏: cành lá tươi tốt.

17- Hoành tuyệt 橫絕 = siêu tuyệt 超绝，siêu xuất 超出: rất tuyệt, tuyệt vời.

18- Tiêu tiêu phát 蕭蕭髮: đầu tóc thưa thớt hoa râm.

19- Minh triêu 明朝: ngày mai.

20- Ký thủ 記取 = ký đắc 記得, ký trú 記住: nhớ được.

 

Dịch Nghĩa

Cây liễu xanh chọc trời,

Không biết bị ai,

Đẩy một vầng trăng sáng lên (ngọn cây).

(Ánh trăng) chiếu trên cái giường mây của tôi (cho cảm giác) mát như nước.

(Tâm hồn tôi như) bay bổng lên lầu quỳnh đài tiên.

Trong sương mờ lạnh lẽo (như thoảng) có tiếng âm nhạc,

Gió nhẹ (lay động) vòng ngọc (của tiên nữ đang múa),

Cái khóa ngọc (của cửa cung tiên) không có ai đụng chạm tới.

Mây tan hết,

Hình ảnh bầu trời và ánh sáng trên biển như nối tiếp với nhau.

 

Ai tin rằng có thuốc trường sinh,

Nàng Hằng Nga mới luyện thuốc (trường sinh) chỉ là sương bay tuyết tụ.

Cây san hô (mà theo tích xưa phú ông Thạch Sùng) đã đập tan,

Sao xem bằng cây quế tiên tươi tốt tuyệt vời.

Rửa sạch tâm hồn phàm tục,

Khắp thân sương lộ trong sạch,

Lạnh xâm tẩm mái tóc thưa thớt hoa râm.

Chuyện (chính sự) trên đời ngày mai thế nào,

Hãy nhớ không nói cho người (phàm tục) biết.

 

Phỏng Dịch

 

1 Niệm Nô Kiều - Vịnh Nguyệt

 

Chọc trời thúy liễu,

Bị người nào,

Treo lên một vầng minh nguyệt.

Chiếu chiếc giường mây như nước mát,

Bay bổng Dao Đài cung khuyết.

Tối lạnh đàn ca,

Mơn man vòng ngọc,

Khóa ngọc không ai thiết.

Mây trôi tan hết,

Biển trời vằng vặc nối tiếp.

 

Ai tin có thuốc trường sinh,

Tố nga vừa luyện xong, sương bay ngưng tuyết.

Đập vỡ san hô,

Sao tựa thấy, cây quế tiên tươi siêu tuyệt.

Rửa sạch tâm phàm,

Khắp thân trong sạch,

Lạnh thấm đầu râu bạc.

Ngày mai trần thế,

Hãy nhớ đừng nói người biết.

 

2 Vịnh Nguyệt

 

Chọc trời cây liễu xanh xanh,

Ai đem vầng nguyệt trên cành sáng soi.

Chiếu tràn như nước giường mây,

Tâm tình bay bổng Dao đài lầu hoa.

 

Sáo đàn sương lạnh vẳng qua,

Bội hoàn vang nhẹ múa hòa gió lay.

Cung đình khóa ngọc không người,

Mây tan biển sáng ảnh trời nối nhau.

 

Ai tin có thuốc sống lâu,

Tố Nga mới luyện nhạt mầu tuyết sương.

San hô đập nát tranh cường,

Không sao sánh kịp Quế hương tuyệt vời.

 

Phàm tâm rửa sạch trên đời,

Khắp thân thanh lộ lạnh đầy tóc thưa.

Ngày mai chính sự còn chờ,

Nhớ đừng nói với phàm phu tầm thường.

 

HHD 08-2022