Dao Hoa Mạn - Chu Mật

瑶花慢 - 周密 Dao Hoa Mạn – Chu Mật

後土之花⑵，天下無二本。方其初開，帥臣以金甁飛騎，進之天上⑶，間亦分致貴邸。餘客輦下，有以一枝······

Hậu thổ chi hoa, thiên hạ vô nhị bản. Phương kỳ sơ khai, soái thần dĩ kim bình phi kỵ, tiến chi thiên thượng, gian diệc phân trí quý để. Dư khách liễn hạ, hữu dĩ nhất chi…

 

朱鈿寶玦，                           Chu điền bảo quyết,　

天上飛瓊，                           Thiên thượng phi quỳnh,

比人間春別。                      Tỷ nhân gian xuân biệt.

江南江北，                           Giang nam giang bắc,

曾未見、漫擬梨雲梅雪。       Tằng vị kiến, mạn nghĩ lê vân mai tuyết.

淮山春晚，                           Hoài sơn xuân vãn,　

問誰識、芳心高潔。          Vấn thùy thức, phương tâm cao khiết.

消幾番、花落花開，          Tiêu kỷ phiên, Hoa lạc hoa khai,

老了玉關豪傑。                  Lão liễu Ngọc quan hào kiệt.

 

金壺翦送瓊枝，                   Kim hồ tiễn tống quỳnh chi,

看一騎紅塵，                       Khán nhất kỵ hồng trần,

香度瑤闕。                           Hương độ Dao khuyết.

韶華正好，                           Thiều hoa chính hảo,

應自喜、初識長安蜂蝶。      Ưng tự hỉ, sơ thức Trường An phong điệp.

杜郎老矣，                           Đỗ lang lão hỉ,

想舊事、花須能說。          Tưởng cựu sự, hoa tu năng thuyết.

記少年、一夢揚州，          Ký thiếu niên, nhất mộng Dương Châu,

二十四橋明月。                  Nhị thập tứ kiều minh nguyệt.

 

Chú Thích

1- Dao hoa mạn 瑶花慢: tên từ bài, tên khác là “Dao hoa 瑶華”, “Dao hoa mạn 瑶華慢”. Bài này có 102 chữ, vần trắc. Cách luật:

 

B B X T vận

X T B B cú

T X B B T vận

B B X T cú

X T T, X T B B B T vận

B B X T cú

T X T, B B B T vận

X X B, B T B B cú

T T X B B T vận

 

X B X T B B cú

T X T B B cú

X T B T vận

B B T T cú

B T T, X T X B B T vận

T B X T cú

T T T, B B B T vận

T T X, X T B B cú

T T X B B T vận

 

2- Hậu Thổ 後土: ngôi đền Hậu Thổ ở Dương Châu.

3- Phương kỳ 方其: chính lúc, chính khi.

4- Soái thần 帥臣: quan to, chủ tướng, thống soái.

5- Thiên thượng 天上: hoàng cung.

6- Gian 間: giữa lúc đó.

7- Quý để 貴邸: nhà của bậc vương hầu quyền quý.

8- Liễn hạ 輦下:

9- Chu điền 朱鈿: trang sức vật quý đẹp.

10- Bảo quyết 寶玦: ngọc quý.

11- Phi quỳnh 飛瓊: tên một thị nữ của Tây Vương Mẫu 西王母là Hứa Phi Quỳnh 許飛瓊, chỉ tiên nữ.

12- Mạn 漫: chớ, đừng.

13- Lê vân mai tuyết 梨雲梅雪: hoa lê đẹp như mây và hoa mai nở trong tuyết.

14- Hoài sơn 淮山: chỉ núi Đô Lương sơn 都梁山bên bờ sông Hoài Thủy 淮水, nay thuộc huyện Hu Di 盱眙tỉnh Giang Tô 江蘇, TH, biên giới phía bắc của nước Nam Tống 南宋.

15- Phương tâm 芳心: tấc lòng. 

16- Tiêu kỷ phiên 消幾番: chịu đựng mấy phen.

17- Lão liễu 老了: già rồi.

18- Ngọc quan 玉關: ngọc môn quan 玉門關 ở phía bắc nước TH.  

19- Kim hồ金壺: bình đựng rượu bằng vàng.

20- Tiễn tống quỳnh chi翦送瓊枝: cắt cành quỳnh đưa tặng.

21- Nhất kỵ hồng trần 一騎紅塵: mượn chữ trong bài thơ “Quá Hoa Thanh cung tam tuyệt kỳ 1 過華清宮三絕其一” của Đỗ Mục 杜牧:   

 

長安回望繡成堆，Trường An hồi vọng tú thành đôi,

山頂千門次第開。Sơn đỉnh thiên môn thứ đệ khai.

一騎紅塵妃子笑，Nhất kỵ hồng trần phi tử tiếu,

無人知是荔枝來。Vô nhân tri thị lệ chi lai.

Từ Trường An nhìn về (cảnh sắc Lệ sơn như) cảnh thêu chồng chất,

Trên đỉnh núi, ngàn cánh cửa (Hoa Thanh cung) theo thứ tự mở ra.

Một người cưỡi ngựa tung bụi đến, quý phi nhoẻn miệng cười,

Không ai biết rằng (đó là) quả vải (của quý phi) đã đến.

 

22- Hương độ 香度: mùi thơm lan tỏa đến.

23- Dao khuyết 瑶闕: tiên cung, nơi tiên ở.

24- Thiều hoa 韶華: thời gian tốt đẹp trong đời.

25- Ưng 應: nên, phải.

26- Sơ thức 初識: mới biết lần đầu. Bản khác chép “Sơ loạn 初亂= mới loạn lên”.

27- Phong điệp 蜂蝶: ong và bướm, chỉ những người trân quý hoa quỳnh.

28- Đỗ lang 杜郎: tức Đỗ Mục 杜牧, tác giả tự ví mình.

29- Nhất mộng Dương Châu 一夢揚州: mượn câu thơ trong bài Khiển hoài  遣怀của Đỗ Mục 杜牧:  

 

十年一覺揚州夢，Thập niên nhất giác Dương Châu mộng,

赢得青樓薄幸名。Doanh đắc thanh lâu bạc hãnh danh.

Mười năm chợt tỉnh giấc mộng ở Dương Châu,

Nhận được cái tên là kẻ bạc tình trong chốn thanh lâu.  

 

30- Nhị thập tứ kiều 二十四橋: có thuyết nói là 24 cây cầu ở Dương Châu 揚州. Lại có thuyết nói là tên một cây cầu ở Dương Châu do gia đình họ Ngô 吳thiết lập còn có tên là Hồng Dược Kiều 紅葯橋. Xưa kia nơi đây đã từng có 24 vị cô nương đến thổi tiêu. Đỗ Mục杜牧 đã viết bài thơ “Ký Dương Châu Hàn Xước Phán Quan 寄揚州韓綽判官: gửi vị Phán quan Hàn Xước ở Dương Châu” trong đó có câu:   

 

二十四橋明月夜，Nhị thập tứ kiều minh nguyệt dạ,

玉人何處教吹箫？Ngọc nhân hà xứ giáo xuy tiêu?

Đêm trăng sáng ở cầu Nhị Thập tứ,

Người Ngọc từ đâu đến thổi tiêu?

 

Dịch Nghĩa

Ghi chú của tác giả: Hoa (quỳnh) của ngôi đền Hậu Thổ ở Dương Châu, thiên hạ không có giống thứ hai. Lúc mới nở, các quan to cắm vào bình vàng phi ngựa đi dâng hoàng đế, trong khi đó cũng chia cho các nhà quý phái. Khách đi theo xe cũng được một cành… 

 

Kim thoa trang sức đỏ, ngọc quyết quý,

Tiên nữ ở trên trời,

Nét xuân sắc khác biệt so với người trần gian.

Tại Giang nam và Giang bắc,

Chưa từng thấy, đừng nghĩ (hoa quỳnh chỉ) là (như) hoa lê đẹp như mây hay hoa mai nở trong trời tuyết.

Ở Đô Lương sơn bên cạnh sông Hoài Thủy đã đến cuối xuân,

Hỏi ai biết, tấc lòng (hoa quỳnh) cao khiết.

Qua mấy phen, hoa rụng hoa nở,

Các vị hào kiệt ở ải Ngọc Quan đã già rồi.

 

Cắt cành quỳnh cắm vào bình vàng đưa đi tặng,

Hãy nhìn một vị cưỡi ngựa lấm bụi trần,

Mùi thơm tỏa đến cung Dao Đài (nơi tiên cảnh).

Xuân quang chính lúc tốt đẹp,

(Hoa quỳnh) nên tự vui, mới biết đến những kẻ yêu hoa ở Trường An.

Chàng Đỗ lang (tức là tác giả) đã già rồi vậy,

Nghĩ chuyện xưa, hoa có thể nói ra (vì đã trông thấy chuyện xưa của tôi).

Nhớ lúc tuổi trẻ, thời sinh hoạt ở Dương Châu như một giấc mộng,

(Lúc đó) cầu Nhị Thập Tứ chìm trong ánh trăng sáng.

 

Phỏng Dịch

 

1 Dao Hoa Mạn - Quỳnh Hoa

 

Thoa vàng ngọc quyết.

Tiên nữ trên trời,

Sánh hoa trần phân biệt.

Miền nam miền bắc,

Chưa được thấy, chớ nghĩ lê mây mai tuyết.

Hoài sơn xuân cuối,

Hỏi ai biết, tâm hồn cao khiết.

Qua mấy phen, hoa nở hoa rơi,

Già cỗi Ngọc quan hào kiệt.

 

Bình vàng cắt cắm cành quỳnh,

Thấy một ngựa bụi mờ,

Đem đến Cung khuyết.

Thời quang chính tốt,

Nên tự vui, ong bướm Trường An vừa biết.

Đỗ lang lão cỗi,

Nghĩ chuyện cũ, hoa từng nghe hết.

Nhớ tuổi trẻ, giấc mộng Dương Châu,

Nhị thập tứ cầu phơi nguyệt.

 

2 Quỳnh Hoa

 

Thoa vàng ngọc quyết trên trời,

Nàng tiên so với người đời khác xa.

Miền nam miền bắc mọi nhà,

Chưa từng thấy đóa quỳnh hoa trong đời.

 

Kể chi mai tuyết lê mây,

Hoài sơn xuân muộn hỏi ai cao vời.

Mấy phen hoa nở hoa rơi,

Già nua hào kiệt bên trời Ngọc quan.

 

Cắt cành quỳnh cắm bình vàng,

Hồng trần kỵ mã lên đàng dâng hoa.

Hương thơm Tiên cảnh chan hòa,

Thời gian tươi đẹp nhân gia yên bình.

 

Nên tự vui đóa hoa quỳnh,

Lần đầu biết kẻ yêu mình Trường An.

Bây giờ già lão Đỗ lang,

Chuyện xưa tưởng nhớ thời gian xóa mờ.

 

Hoa quỳnh làm chứng ngày thơ,

Thiếu niên khi ấy mộng mơ đời mình.

Dương Châu sinh hoạt lầu xanh,

Cầu nhị thập tứ nguyệt minh ngày nào!

 

HHD 12-2023