Tam Xu Mị - Sử Đạt Tổ

三姝媚 - 史達祖  Tam Xu Mị - Sử Đạt Tổ

 

烟光搖縹瓦，             Yên quang dao phiếu ngõa,

望晴檐多風，             Vọng tình diêm đa phong,

柳花如灑。                 Liễu hoa như sái.

錦瑟橫牀，                 Cẩm sắt hoành sàng,

想淚痕塵影，             Tưởng lệ ngân trần ảnh,

鳳弦常下。                 Phụng huyền thường hạ.

倦出犀帷，                 Quyện xuất tê duy,

頻夢見、王孫驕馬。Tần mộng kiến, vương tôn kiêu mã.

諱道相思，                 Húy đạo tương tư,

偷理綃裙，                 Thâu lý tiêu quần,

自驚腰衩。                 Tự kinh yêu xái.

　　

惆悵南樓遙夜，         Trù trướng nam lâu dao dạ,

記翠箔張燈，             Ký thuý bạc trương đăng,

枕肩歌罷。                 Chẩm kiên ca bãi.

又入銅駝，                 Hựu nhập đồng đà,

遍舊家門巷，             Biến cựu gia môn hạng,

首詢聲價。                 Thủ tuân thanh giá.

可惜東風，                 Khả tích đông phong,

將恨與、閑花俱謝。Tương hận dữ, nhàn hoa câu tạ.

記取崔徽模樣。         Ký thủ Thôi Huy mô dạng,

歸來暗寫。                 Quy lai ám tả.

 

Chú Thích

1- Tam xu mị 三姝媚: tên từ bài, sáng tác của Sử Đạt Tổ. Bài này có 99 chữ, trắc vận. Cách luật:

 

X B B T T vận

T X X B B cú

X B B T vận

T T B B cú

T X B B T cú

T B B T vận

X T X B cú

X X T, X B B T vận

X T B B cú

X T B B cú

T B B T vận

 

X T B B X T vận

T T T B B cú

T B B T vận

X T B B cú

T X B B T cú

T B B T vận

T T B B cú

X T T, X B B T vận

X T B B B T cú

B B X T vận

B: bình Thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần 

2- Yên quang 煙光: mây mù.

3- Phiếu ngõa 縹瓦: ngói lưu ly (琉璃) có mầu xanh nhạt.

4- Liễu hoa 柳花: nhánh liễu, cành liễu, tơ liễu.

5- Sái 灑 = tán lạc 散落, tán bá 散播: bay lung tung khắp nơi.

6- Diêm 檐: mái hiên.

7- Cẩm sắt 錦瑟: cây đàn sắt hoa mỹ.

8- Trần ảnh 塵影: chuyện quá khứ.

9- Phụng huyền 鳳弦: dây đàn.

10- Quyện 倦: mệt mỏi.

11- Tê duy 犀帷: trướng màn có treo vật trang sức bằng sừng tê.

12- Vương tôn 王孫: chỉ người đi xa.

13- Huý đạo 諱道: kỵ húy, sợ nói đến.  

14- Tiêu quần 綃裙: quần hay váy bằng tơ.

15- Dao dạ 遙夜: đêm dài.  

16- Thúy bạc 箔: rèm thúy.

17- Trương đăng 張燈 = quải đăng 掛燈, huyền đăng 懸燈: treo đèn.

18- Đồng đà 銅駝: trong thành Lạc Dương có đường phố tên là “Đồng đà” là nơi phồn hoa vui chơi. Trong bài này chữ đồng đà ám chỉ khinh đô Lâm An của triều Nam Tống.

19- Cựu gia 舊家: nhà ở lúc xưa.

20- Thanh giá 聲價: thanh danh và địa vị trong xã hội. Lấy chữ trong bài từ thụy long ngâm 瑞龍吟 của Chu Bang Ngạn 周邦彥:

 

訪鄰尋裏，同時歌舞。Phỏng lân tầm lý, đồng thời ca vũ.

唯有舊家秋娘，聲價如故。Duy hữu cựu gia Thu Nương, thanh giá như cố.

Tìm hỏi xóm giềng, cùng thời ca vũ.

Chỉ có nhà Thu Nương xưa, thanh giá như cũ.

 

21- Đông phong 東風: gió xuân.

22- Nhàn hoa 閑花: hoa hoang dã hoặc đóa hoa thanh nhã, ám chỉ người tình của tác giả.

23- Ký thủ記取: nhớ được.

24- Thôi Huy 崔徽: tên người. Sách lệ tình tập 麗情集 chép rằng vào đời Đường 唐, vị quan Bùi Kính Trung 裴敬中 có lần đi công tác ở đất Bồ Châu 蒲州, gặp nàng ca nữ tên là Thôi Huy 崔徽. Hai người yêu nhau thắm thiết. Khi Bùi Kính Trung xong việc ra đi thì Thôi Huy tương tư rất thống khổ. Nàng nhờ họa gia vẽ một bức chân dung của mình rồi gửi cho Bùi Kinh Trung kèm theo hàng chữ: “Một ngày nào chàng thấy thiếp không như bức họa này thì lúc đó thiếp sắp chết vì chàng”.  Ít lâu sau thì Thôi Huy qua đời.

 

Dịch Nghĩa

Tác giả làm bài này để truy niệm một ca nữ ở Lâm An, từng là người yêu của tác giả.

 

Mây khói bao phủ trên mái ngói lưu ly,

Nhìn mái hiên quang đãng lộng gió,

Nhánh liễu như phất phơ (trong không gian).

(Vào nhà thấy) Cây đàn sắt hoa lệ nằm ngang trên giường,

Tưởng đến vệt nước mắt trong quá khứ (của nàng, lúc tôi ra đi),

Dây đàn phụng thường được gẩy.

Uể oải không ra khỏi bức màn che hoa lệ,

Nhiều lần mộng thấy chàng cưỡi ngựa.

Sợ thố lộ nỗi tương tư (cho người quen biết),

Khi âm thầm chỉnh lý xiêm y lụa,

Tự kinh hãi thấy tà áo nơi ngang hông (đã rộng ra) (mình đã gầy đi).

 

Đêm dài ở nam lâu thương cảm,

Nhớ ánh đèn sáng trong màn thúy,

Kề vai bên gối ca hát.

Nay lại đến chốn xưa,

Đi khắp các nhà trong xóm cũ,

Hỏi thăm tình huống của nàng.

Đáng tiếc gió xuân,

Đem mối hận đến cho mình, mọi hoa đều tàn tạ

Nhớ được hình dung của nàng.

Về nhà sẽ âm thầm vẽ lại.

 

Phỏng Dịch

1 Tam Xu Mị - Bóng Hình Xưa

 

Khói mù trùm mái ngói.

Gió lộng trước hiên nhà,

Liễu hoa phơi phới.

Cẩm sắt ngang giường,

Tưởng lúc xưa rơi lệ,

Dây đàn luôn gẩy.

Uể oải trong màn,

Thường mộng thấy, Chàng trai bay nhẩy.

Kỵ nói tương tư,

Chỉnh lý quần tơ,

Tự kinh thừa thãi.

 

Buồn mấy lầu xưa đêm tối.

Nhớ trướng thúy đèn hoa,

Hát ca bên gối.

Lại đến kinh đô,

Khắp chốn xưa đường phố,

Hỏi thăm người ấy.

Đáng tiếc đông phong,

Đem hận đến, thổi hoa tàn bại.

Nhớ được người yêu hình dáng,

Về nhà vẽ lại.

 

2 Bóng Hình Xưa

 

Khói trên mái ngói lưu ly,

Gió lộng ngoài hiên mưa tạnh thì.

Cành liễu phất phơ bay tản mạn,

Ngang giường cẩm sắt lặng từ ly.

 

Tưởng xưa ngấn lệ lúc chia tay,

Từ đấy dây đàn vẳng khúc gầy.

Uể oải giam mình trong góc tối,

Mơ người ruổi ngựa chốn xa vời.

 

Thầm kín tương tư tránh mọi người,

Yêu đương ngôn ngữ ngậm bờ môi.

Y thường chỉnh lý trong tầm mắt,

Thân thể hao gầy đã bấy nay.

 

Lầu nam khuya khoắt cảm thương đầy,

Rèm thúy đèn cao tình đắm say.

Tựa gối kề vai nhẹ khúc hát,

Ca nhi mặc khách lúc sum vầy.

 

Hôm nay lại đến chốn kinh sư,

Tìm khắp lân cư ngõ ngách xưa.

hỏi thăm thanh giá người tình cũ,

Đáng tiếc hận lòng ngọn gió đưa.

 

Muôn hoa sẽ héo tàn,

Còn nhớ mãi dung nhan.

Âm thầm mình vẽ lại,

Tưởng niệm bóng hình nàng.

 

HHD 3-2023