Giang Thành Tử - Tô Thức

江城子 - 蘇軾     Giang Thành Tử  - Tô Thức       

(乙卯正月二十日夜記夢)    

Ất Mão Chính Nguyệt Nhị Thập Nhật Dạ Ký Mộng.

十年生死兩茫茫，          Thập niên sinh tử lưỡng mang mang,
不思量，                          Bất tư lương,

自難忘。                          Tự nan vong
千里孤墳，                      Thiên lý cô phần,
無處話淒涼。                  Vô xứ thoại thê lương.
縱使相逢應不識，          Túng sử tương phùng ưng bất thức,
塵滿面，                          Trần mãn diện,

鬢如霜。                          Phát như sương.

夜來幽夢忽還鄉，          Dạ lai u mộng hốt hoàn hương,
小軒窗，                          Tiểu hiên song,

正梳妝。                          Chính sơ trang.
相顧無言，                      Tương cố vô ngôn,
惟有淚千行。                  Duy hữu lệ thiên hàng.
料得年年腸斷處，          Liệu đắc niên niên trường đoạn xứ,
明月夜，                          Minh nguyệt dạ,  

短松岡。                          Đoản tùng cương.

Chú Thích

1) Tô Thức năm 19 tuổi, lấy người vợ đầu là bà Vương Phất 王弗16 tuổi. Bà mất năm 27 tuổi ở Tứ Xuyên. Mười năm sau lúc đang làm quan ở Sơn Đông, Tô Thức nằm mơ thấy người vợ xưa. Ông tỉnh dậy làm bài từ này để tế vợ. Đây là lần đầu tiên một bài văn tế được làm theo thể từ. Ông dùng chữ chân phác minh bạch, được người đời truyền tụng.

2) Giang Thành Tử 江城子: tên từ điệu, còn gọi là giang thần tử 江神子, gồm 70 chữ, 2 đoạn, mỗi đoạn 7 câu, 5 bình vận. Cách luật: 

X B X T T B B vận

T B B vận

T B B vận

X T X B, X T T B B vận

X T X B B T T cú

B X T cú

T B B vận

 

X B X T T B B vận

T B B vận

T B B vận

X T X B, X T T B B vận

X T X B B T T cú

B X T cú

T B B vận

B: bằng thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

3) Ất mão 乙卯:  năm 1075 tây lịch.

4) Thập niên 十年： thời gian sau khi bà Vương Phất qua đời.

5) Sinh tử 生死: ý nói người sống và người chết.

6) Mang mang 茫茫: mênh mông, mơ hồ, sâu xa.

7) Tư lương 思量： suy nghĩ, nhớ tới, tưởng niệm. 

8) Thiên lý 千里: ngàn dặm. Nơi an táng bà Vương Phất ở Mi sơn, Tứ Xuyên (四川眉山), cách chỗ Tô Thức đang làm việc rất xa (Sơn Đông, Mật Châu 山東密州).

9) Cô phần 孤墳:  nấm mộ cô đơn.

10) Vô xứ 無處: không còn chỗ, hết chỗ.

11) Thoại thê lương 話淒涼: nói lên nỗi buồng thảm.

12) Túng sử 縱使: cho dù.

13) Ưng 應: nên, phải.

14) Trần mãn diện, mấn như sương 塵滿面, 鬢如霜: bụi đầy mặt, tóc như sương: hình dung tiều tụy vì tuổi đã cao.

15) Dạ lai 夜來: đêm qua.

16) U mộng 幽夢: cảnh trong mộng ẩn hiện không rõ rang.

17) Hốt hoàn hương: bất ngờ trở về quê xưa.

18) Hiên 軒: khoảng ở ngoài nhà ngang cửa sổ.

19) Tiểu hiên song 小軒窗: chỉ khoảng ở phía ngoài cửa sổ căn phòng nhỏ.

20) Sơ trang 梳妝: trang điểm.

21) Cố 顧: nhìn.

22) Liệu đắc 料得: liệu rằng.

23) Trường đoạn xứ 腸斷處: nơi chốn xẩy ra việc đau lòng.

24) Đoản tùng 短松: loại cây tùng thấp.

25) Minh nguyệt dạ, đoản tùng cương 明月夜，短松岡: đêm trăng sáng trên núi rừng tùng thấp, nơi có phần mộ của bà Vương Phất.

Dịch Nghĩa

Bài từ theo điệu Giang thành tử của Tô Thức

(Ghi lại giấc mộng ngày hai mươi tháng giêng năm Ất Mão)

Mười năm sống chết hai bên thăm thẳm,

Không suy nghĩ, (Không muốn nghĩ tới để tránh đau lòng)

(Việc này)tự khó quên. (Muốn quên không quên được)                                          

Nấm mộ đơn côi nơi ngàn dặm xa,

Không nơi kể hết nỗi thê lương.

Giả như gặp nhau cũng không nhận được (nhau),

Bụi đầy mặt (Tô Thức, nói về cuộc đời vất vả),

Tóc như sương. (Tóc bạc như sương)

Đêm qua trong mộng bất ngờ về quê,

Cửa sổ nhỏ ở mái hiên, (Hiên = cũng đọc là han)

(Cửa sổ nhỏ trông ra mái hiên)

Chính đương chải đầu.

Nhìn nhau không nói,

Chỉ có nước mắt ngàn hàng.

Liệu rằng năm lại năm qua ở nơi đau lòng ấy.

(Cảm nghĩ cuả Tô Thức khi tỉnh mộng)

Đêm trăng sáng,

Trên đồi thông. (Đoản tùng= cây thông thấp, cương = sườn núi)

(Đau lòng nghĩ đến nơi yên nghỉ ngàn thu của người vợ)

Phỏng Dịch

1 Giấc Mộng Buồn

Mười năm sinh tử đôi nơi,

Không suy không nghĩ nhưng người khó quên,

Mộ phần ngàn dặm ưu phiền,

Thê lương không cạn, nỗi niềm không vơi.

Dù cho gặp mặt nhau rồi,

Làm sao nhận được dáng người ban sơ.

Bụi tro đầy mặt bơ phờ,

Tóc mai nay đã bạc phơ ê chề.

Đêm qua nằm mộng về quê,

Ngoài hiên song cửa tựạ kề điểm trang.

Nhìn nhau không nói mơ màng,

Lệ rơi lã chã ngàn hàng bên nhau.

Liệu rằng năm tháng qua mau,

Nơi xa yên nghỉ, lòng đau muôn trùng.

Đêm đêm trăng đẹp sáng trong,  
Đồi thông lặng lẽ theo dòng thời gian.

HHD  12/04/2013

2 Chuyện Tình Buồn

Bao năm sinh tử cách đôi nơi,

Không nghĩ không suy vẫn nhớ người.

Mộ cũ trùng trùng xa vạn dặm,

Buồn thương không chỗ nói nên lời.

Dù có gặp nhau trong lúc này,

Ngỡ ngàng tự hỏi là ai đây?

Phong trần đã nhuốm mặt tro bụi,

Mái tóc điểm sương dưới bóng mây.

Đêm qua nằm mộng về quê cũ,

Tựa cửa hiên song vóc dáng ai?

Nhìn nhau không nói tràn tâm sự,

Dòng lệ ân tình mặn đắng môi.

Ngàn thu yên nghỉ kiếp đơn côi,

Mộng thắm tàn theo với cuộc đời.

Trăng sáng đêm đêm soi núi vắng,

Thông reo gió hú tháng ngày trôi.

Bao ước vọng về thăm chốn cũ,

Ngồi yên nghe gió hú đồi thông.

Tưởng người số kiếp long đong,

Sầu dâng vô hạn đôi dòng lệ rơi.

HHD  12/05/2013

Viết Lại Giấc Mơ Năm Ất Mão

Mười năm đôi ngã cách mịt mờ

Không muốn nghĩ

Dễ nào ngơ

Ngàn dặm mộ phần

Thê lương kể về đâu

Thảng như gặp cũng khó nhận nhau

Mặt tro bụi

Tóc sương mầu

Đêm qua trong mộng bỗng về chơi

Giữa song hiên

Chải mái đầu

Nhìn nhau nghẹn lời

Chỉ dòng lệ rơi rơi

Nghĩ thương năm dài nơi đứt ruột

Đêm trăng sáng
Thông lưng đồi

LB

Đôi Ngả

Đôi ngả âm dương cách mịt mờ

Dẫu không muốn nghĩ, dạ nào ngơ

Mộ hoang ngàn dặm, thê lương trải

Mặt nám, tóc sương gặp cũng ngờ

Đêm trước em về trong giấc mộng

Giữa song, chải tóc; lệ như mơ

Mười năm dầu dãi nơi hoang vắng

Trăng sáng, đồi thông một bóng chờ!

Lộc Bắc

05Dec2013