洞仙歌 蘇軾 Động Tiên Ca - Tô Thức
按語: 余七歲時，見眉山老尼，姓朱，忘其名，年九十歲，自言嘗隨其師入蜀主孟昶宮中。一日，大熱，蜀主與花蕊夫人夜納涼摩訶池上，作一詞，朱具能記之。今四十年，朱已死久矣，人無知此詞者。但記其首兩句，暇日尋味，豈洞仙歌令乎？乃為足之云。
Án ngữ: Dư thất tuế thời, kiến
Mi Sơn lão ni, tính Chu , vong kỳ danh, niên cửu thập tuế, tự ngôn thường tùy
kỳ sư nhập Thục chủ Mãnh Sưởng cung trung. Nhất đán đại nhiệt, Thục chủ dữ Hoa
Nhụy Phu Nhân dạ nạp lương Ma Ha trì thượng tác nhất từ, Chu cụ năng ký chi.
Kim tứ thập niên, Chu dĩ tử cử hỹ, nhân vô tri thử từ giả. Đản ký kỳ thử lưỡng
cú, hạ nhật tầm vị, khởi động tiên ca lệnh hồ? Nãi vi túc chi vân.
冰肌玉骨， Băng
cơ ngọc cốt,
自清涼無汗。 Tự
thanh lương vô hãn.
水殿風來暗香滿。 Thủy điện
phong lai ám hương mãn.
繡簾開，一點明月窺人，Tú liêm khai, nhất điểm minh nguyệt khuy nhân,
人未寢， Nhân vị tẩm,
欹枕釵橫鬢亂。 Y chẩm thoa hoành mấn loạn.
起來攜素手， Khởi
lai huề tố thủ,
庭戶無聲， Đình
hộ vô thanh,
時見疏星渡河漢。 Thời kiến
sơ tinh độ hà hán.
試問夜如何？夜已三更，Thí vấn dạ như hà? Dạ dĩ tam canh,
金波淡，玉繩低轉。 Kim ba đạm,
ngọc thằng đê chuyển.
但屈指， 西風幾時來， Đản khuất chỉ,
tây phong kỷ thời lai,
又不道， 流年暗中偷換。Hựu bất đạo,
lưu niên ám trung thâu hoán.
Chú Thích
1 Động tiên ca 洞仙歌：tên từ điệu 83 chữ, gồm 2 đoạn, đoạn trước 6 câu 3 trắc vận, đoạn sau 7
câu 3 trắc vận.
X B X T cú
X X B B T vận
X T B B T B T vận
T B B, X T X T B B cú
X X T cú
X T X B X T vận
X X B X T cú
X T B B cú
X T B B T B T vận
T X X X X, X T B B cú
X X T, X B X T vận
X X X, X X T B B cú
X X T, B B T B B T vận
B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần
2 Mi sơn 眉山：Nay ở Tứ Xuyên, TH.
3 Mạnh Sưởng 孟昶：Vua nước Thục thời Ngũ Đại, tại vị 31 năm, về sau mất
nước phải hàng Tống.
4 Hoa Nhụy Phu Nhân 花蕊夫人：Ái phi của Mạnh Sưởng 孟昶.
Khi Thục hàng Tống, bà làm bài thơ "Vong quốc thi", đến nay còn được
truyền tụng. Khi hoàng gia bị bắt về Biện Lương, vua Tống đã mê mẩn vì sắc đẹp
của bà. Không bao lâu Mạnh Sưởng đột nhiên qua đời. Vua Tống ép bà làm phi tử
nhưng bà cương quyết từ chối dù phải chết cũng không sờn. Cuối cùng vua Tống phải
để bà đem xác chồng về Thục mai táng (theo vở kịch Hoa Nhụy Phu Nhân của người
Quảng Đông. Cũng có thuyết nói bà trở thành phi của Triệu Khuông Dẫn. Lại có
thuyết nữa nói bà bị Triệu Quang Nghĩa bắn chết khi cùng hoàng gia đi săn.
5 Ma Ha trì 摩诃池：tên hồ, hiện nay ở trong chùa Chiêu Giác 昭覺寺, tỉnh Thành Đô 成都,
TH.
6 Cụ具：đủ,
đều.
7 Túc 足：bổ túc.
8 Băng cơ 冰肌：da trong trắng như băng.
9 Thủy điện水殿: cung điện xây trên hồ nước.
10 Y 欹：dựa
nghiêng.
11 Sơ tinh疏星: sao thưa, ý nói thỉnh thoảng có sao băng.
12 Hà Hán 河汉：ngân hà. 银河。
13 Kim ba 金波：chỉ ánh trăng.
14 Ngọc thằng 玉绳：tên 1 ngôi sao trong chùm sao Bắc đẩu.
15 Khuất chỉ 屈指: bấm đốt ngón tay đếm, tỉ dụ thời gian đi nhanh.
16 Lưu niên 流年：năm tháng trôi đi. 流逝之岁月；年华。 [2]
Dịch Nghĩa
Án ngữ (lời tác giả): Tôi lúc 7 tuổi, gặp Mi Sơn lão ni, họ
Chu, quên mất tên, 90 tuổi, tự nói thường theo thầy vào cung vua Thục Mạnh Sưởng.
Một hôm, rất nóng, Thục chúa và Hoa Nhụy phu nhân đêm hóng mát ờ ao Ma Ha trì,
làm 1 bài từ, (bà) Chu đều có thể nhớ cả. Nay (đã) 40 năm (qua), (bà) Chu đã chết
lâu rồi, (mọi) người không biết bài từ này. Nhưng (tôi) nhớ 2 câu đầu, ngày
nhàn rỗi tìm (thi) vị, há (chẳng phải) Động Tiên Ca Lệnh sao? Bèn làm bổ túc
bài này vậy.
Da (như) băng xương (như) ngọc,
Vốn trong mát không (1 tí) mồ
hôi.
Gió đến thủy điện ám đầy hương
thơm.
Rèm thêu mở, một ít sáng trăng
chiếu vào người (đẹp),
Người (đẹp) chưa ngủ,
Nghiêng người dựa vào gối,
thoa cài đầu nằm ngang tóc xõa loạn.
(Nhà vua) Đứng dậy dắt tay trắng
nõn,
Sân nhà không tiếng động,
Có lúc thấy lưa thưa sao băng
xẹt qua dải ngân hà.
Thử hỏi dạ sắc ra sao? Đêm đã
tam canh,
Ánh trăng nhạt, sao Ngọc Thằng
(Bắc đẩu) xoay chuyển xuống thấp (đã gần sáng).
Nhưng bấm ngón tay (tính toán),
Gió tây (thu) lúc nào đến,
Lại không hay không biết, tuổi
niên hoa ngấm ngầm trôi đi.
Phỏng Dịch
Động Tiên Ca
Băng cơ ngọc cốt,
Vốn tự trong lành
Thủy điện hương ám.
Gió về đêm thanh.
Màn thêu hé mở,
Trăng sáng soi người.
Chưa ngủ dựa gối,
Tóc xõa bên vai.
Đứng dậy dắt tay mềm,
Sân vườn lặng vắng êm.
Ngân hà thưa lốm đốm,
Chợt loé ánh sao đêm.
Thấy chăng mầu dạ sắc,
Trời đã điểm canh ba.
Mờ nhạt trong ánh nguyệt.
Bắc đẩu xoay dần qua.
Gió thu bỗng thổi sang.
Nào người ai có biết,
Năm tháng chóng phai tàn.
HHD 11-2018
