三姝媚 - 吴文英 Tam Xu Mị - Ngô Văn Anh
過都城舊居有感 Quá đô thành cựu cư hữu cảm.
湖山經醉慣。 Hồ sơn kinh tuý quán.
漬春衫、啼痕酒痕無限。Tý xuân sam, Đề ngân tửu ngân vô hạn.
又客長安， Hựu khách Truờng An,
嘆斷襟零袂， Thán
đoạn khâm linh mệ,
涴塵誰浣。 Ố trần thùy hoán.
紫曲門荒， Tử
khúc môn hoang,
沿敗井、風搖靑蔓。Duyên bại
tỉnh, phong dao thanh mạn.
對語東鄰， Đối
ngữ đông lân,
猶是曾巢， Do
thị tằng sào,
謝堂雙燕。 Tạ đường song yến.
春夢人間須斷。 Xuân mộng nhân gian tu đoạn.
但怪得、當年夢緣能短。Đãn quái đắc,
Đương niên mộng duyên năng đoản.
繡屋秦箏， Tú
ốc Tần tranh,
傍海棠偏愛， Bàng
hải đường thiên ái,
夜深開宴。 Dạ thâm khai yến.
舞歇歌沉， Vũ
hiết ca trầm,
花未減、紅顔先變。Hoa vị giảm,
Hồng nhan tiên biến.
佇久河橋欲去， Trữ cửu
hà kiều dục khứ,
斜陽淚滿。 Tà dương lệ mãn.
Chú Thích
1- Tam xu mị 三姝媚: tên từ bài, xuất xứ từ bài hát của nhạc phủ xưa tên
là “Tam phụ diễm 三婦艷”. Bài này có 99 chữ, vần trắc. Cách luật của bài này tương
đồng với cách luật của Sử Đạt Tổ duy câu 2 nối với câu 3 và câu 13 nối với câu
14 trong cách luật của ngô Văn Anh:
X B B T T vận
T X X, B B X B B T vận
T T B B cú
T X B B T cú
T B B T vận
X T X B cú
X X T, X B B T vận
X T B B cú
X T B B cú
T B B T vận
X T B B X T vận
T T T, B B T B B T vận
X T B B cú
T X B B T cú
T B B T vận
T T B B cú
X T T, X B B T vận
X T B B X T cú
B B X T vận
2- Hồ sơn 湖山: chỉ cảnh Tây hồ 西湖 ở Hàng Châu và
núi non trong vùng phụ cận.
3- Tý 漬:
ngâm trong nước, thấm ướt. Đề ngân tửu ngân 啼痕酒痕: Có thể tác giả đã mượn ý của Án Kỷ Đạo 晏幾道 trong bài từ Điểm
giáng thần 點絳唇:
“分飛後。Phân phi hậu. Sau khi chia tay.
“淚痕和酒。Lệ ngân hòa tửu. Vệt nước mắt và rượu.
“佔了雙羅袖。Chiếm liễu song la tụ. Thấm ướt 2 tay áo lụa”.
4- Trường An 長安: ám chỉ Lâm An 臨安 tức Hàng Châu 杭州 lúc
bấy giờ là kinh đô của nước Nam Tống, nơi tác giả đã từng sống qua với người
thiếp ca nữ đã quá vãng, chỉ được biết với tên Hàng Cơ 杭姬.
5- Đoạn khâm linh mệ 斷襟零袂: y phục rách rưới.
6- Ố trần 涴塵: vấy bụi bẩn.
7- Hoán 浣: giặt giũ.
8- Tử khúc 紫曲: tức là “Tử mạch 紫陌”
= đường phố trong kinh thành, nơi tác giả ở lúc xưa. Cũng có thuyết nói “Tử khúc môn 紫曲門” chỉ nơi kỹ nữ ở. Tiểu sử của tác giả cho thấy khi ở
Hàng Châu tác giá có nạp một người thiếp được biết với cái tên “Hàng cơ”, nguyên
là ca nữ mà tác giả rất yêu quý.
9- Bại tỉnh 敗井: giếng đã đổ nát.
10- Thanh mạn 靑蔓: (cây cỏ) tràn lan.
11- Đông lân 東鄰: hàng xóm ở phía đông, phiếm chỉ hàng xóm.
12- Tạ đường 謝堂: Gia đình Tạ An 謝安 vào đời Tấn 晉 là
thế gia đại tộc, đến đời Đường 唐 thì suy vi tan tác tứ
xứ. Tác giả ám chỉ nhà hưng vượng khi xưa.
13- Đương niên 當年: năm ấy, năm xưa.
14- Tú ốc 繡屋: nhà đẹp, sang trọng.
15- Tần tranh 秦箏: cây đàn tranh cổ xưa, nguyên do một người nước Tần 秦 tên là Mông Điềm 蒙恬 cải biến nên gọi
là Tần tranh. Ở đây chữ Tần tranh đại chỉ hòa nhạc.
16- Hải đường 海棠: ở Trung Hoa, cây hải đường có tên khoa học là
Malus spectabillis, họ Rosaceae.
17- Thiên ái 偏愛: yêu mến riêng một
ai đó.
18- Vũ hiết ca trầm 舞歇歌沉: không còn múa hát gì nữa.
19- Trữ cửu 佇久: đứng lâu.
Dịch Nghĩa
Cảm xúc khi đi qua chỗ ở cũ
trong đô thành.
(Tác giả làm bài này để tưởng
niệm người ái thiếp quá cố)
Tôi đã quen với cảnh núi non
hồ nước trong những lúc uống rượu say sưa.
Cái áo mặc trong mùa xuân bị
thấm đầy những vệt nước mắt và những vết rượu.
Tôi lại lần nữa đến viếng
kinh đô Lâm An.
Than vãn y phục lam lũ,
Và vấy bụi bẩn, còn có ai giặt
cho?
Xóm phường quen thuộc nay đã
hoang vu,
Men theo cái giếng đổ nát, chỉ
thấy gió lay động cây cỏ hoang dã mọc tràn.
Từ hàng xóm mé đông truyền lại
tiếng đối đáp,
Đó là (đôi chim yến) từng làm
tổ,
tại nhà họ Tạ xưa.
Giấc mộng xuân của người thế
gian (cũng) phải (có lúc) ngừng.
Chỉ trách rằng, năm đó giấc mộng
tình duyên lại ngắn ngủi như vậy.
Trong căn nhà hoa lệ tấu đàn
tranh,
Bên cạnh cây hải đường quấn
quít nhau,
Trong đêm khuya tiệc tùng.
(Đến nay những ngày hoan lạc)
ca múa đã hết,
Hoa chưa giảm sắc, hồng nhan đã
cải biến trước.
Tôi đứng hồi lâu trên cầu (tần
ngần) muốn đi,
Nước mắt ràn rụa trong ánh tà
dương.
Phỏng Dịch
1 Tam Xu Mị - Về Thăm Chốn
Xưa
Hồ sơn quen túy lúy.
Thấm rượu lệ, đầm đìa áo xuân
vô số.
Lữ khách Trường An,
Than áo quần lam lũ.
Lấm lem ai giũ.
Đường phố vắng không,
Men giếng nát, gió lay hoang
cỏ.
Lối xóm lao xao,
Làm tổ khi xưa,
Yến về nhà cũ.
Xuân mộng nhân gian ngừng đó.
Chỉ đáng trách, năm xưa ngắn
duyên tình vỡ.
Nhà thắm đàn tranh,
Cạnh hải đường mê luyến,
Tiệc tùng thâm dạ.
Múa dứt ca ngưng,
Hoa chưa héo, hồng nhan tàn
rũ.
Đứng lặng trên cầu ngơ ngẩn,
Tà dương lệ nhỏ.
2 Về Thăm Chốn Xưa
Núi hồ say khướt đã quen,
Xuân xưa giọt lệ rượu hoen áo
choàng.
Hôm nay lại đến Trường An,
Áo quần lam lũ thở than tâm
tình.
Lấm bùn ai giặt cho mình?
Cửa nhà hoang dã, cũng đành
men theo.
Giếng đổ nát cỏ tràn leo,
Đông lân thủ thỉ yến vào nhà
xưa.
Phải phai tàn giấc xuân mơ,
Có chăng ngắn ngủi ngày thơ
duyên lành.
Nhà hoa lệ, tiếng đàn tranh,
Hải đường quấn quít đêm thanh
cỗ bàn.
Múa đã nghỉ, ca đã tàn,
Hoa chưa giảm sắc, hồng nhan úa
mầu.
Tần ngần giây phút trên cầu,
Tà dương ảm đạm dòng châu lệ tràn.
HHD 1-2023
