Giá Cô Thiên - Trương Viêm

鷓鴣天 - 張炎  Giá Cô Thiên – Trương Viêm

 

樓上誰將玉笛吹？Lâu thượng thùy tương ngọc địch xuy?

山前水闊暝雲低。Sơn tiền thủy khoát mính vân đê.

勞勞燕子人千里，Lao lao yến tử nhân thiên lý,

落落梨花雨一枝。Lạc lạc lê hoa vũ nhất chi.

 

修禊近，                      Tu hễ cận,

賣餳時。                      Mại đường thì.

故鄉惟有夢相隨。Cố hương duy hữu mộng tương tùy.

夜來折得江頭柳，Dạ lai chiết đắc giang đầu liễu,

不是蘇堤也皺眉。Bất thị Tô đê dã trứu mi.

 

Chú Thích

1- Giá (chá) cô thiên 天: tên từ điệu, tên khác là Tư giai khách 思佳客, Tư Việt nhân 思越人, Tiễn triêu hà 剪朝霞, Ly ca nhất điệp 驪歌一疊 v.v. Bài từ này có tổng cộng 55 chữ, đoạn trên 4 câu 3 bình vận,

 đoạn dưới 5 câu 3 bình vận. Cách luật:

 

X X X X X X B vận

X B X T T B B vận

X B X T X B T cú

X T B B X T B vận

 

X X T cú

T B B vận

X B X T T B B vận

X B X T B B T cú

X T B B X T B vận

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

 

2- Ngọc địch 玉笛: cái ống sáo bằng ngọc.

3- Mính vân 暝雲: mây u ám.

4- Lao lao 勞勞: xa xăm.

5- Lạc lạc 落落: rơi rụng.

6- Lê hoa vũ nhất chi 梨花雨一枝: một cành hoa lê dưới trời mưa.

7- Tu hễ 修禊: lễ tế tự thời xưa vào tháng 3 âm lịch ở bên bờ sông để tiêu trừ những điều xấu.

8- Mại đường 賣餳: bán kẹo mạch nha, thường vào tiết Thanh Minh  清明. Tác giả ám chỉ tiết Thanh Minh khi nói đến “Lúc bán kẹo mạch nha”.  

9- Tương tùy 相隨: quấn quít, theo nhau.

10- Tô đê 蘇堤: được kiến trúc ở Tây Hồ 西湖 vào thời Tô Thức 蘇軾 làm Tri Phủ 知府 ở Hàng Châu 杭州. Về sau người ta thiết lập “Tô Đông Pha Kỷ Niệm Quán 蘇東坡紀念館” ở phía nam “Tô Đê”, để tưởng nhớ công đức của tiền nhân. 

11- Trứu mi 皺眉: nhíu chân mày.

 

Dịch Nghĩa

Ai thổi sáo ngọc ở trên lầu?

Ở phía trước rặng núi là vùng nước bao la và từng mây thấp u ám.

Nơi xa xôi chim yến về (lúc mùa xuân) và người (thân) ở ngàn dặm.

Mưa trên cành lê làm hoa lê rụng rơi.

 

Gần đến lễ tế tự (cuối xuân),

Lúc bán kẹo mạch nha (Vào tiết Thanh minh).

Cố hương chỉ còn đến với mình ở trong mộng.

Đêm về, bẻ cành liễu ở bế sông,

Tuy không phải liễu ở Tô Đê nhưng cũng (làm mình) nhăn mày (vì sầu muộn).

 

Phòng Dịch

 

1 Giá Cô Thiên - Ngắm cảnh Nhớ Quê  

 

Tiếng sáo trên lầu ai thổi đây.

Nước xa cửa núi thấp từng mây.

Xa xăm cánh én người nghìn dặm,

Rơi rụng hoa lê mưa bụi lay.

 

Gần tế tự,

Bán đường thời.

Cố hương tùy với giấc mơ thôi.

Đêm về bẻ nhánh bên sông liễu,

Chẳng phải Tô Đê cũng nhíu mày.

 

2 Ngắm Cảnh Nhớ Quê

 

Lầu cao vi vút sáo ai?

Nước xa cửa núi u hoài tầng mây.

Người nghìn dặm, én xa xôi,

Hoa lê rơi rụng mưa bay trên cành.

 

Gần tế tự, lúc Thanh Minh.

Cố hương theo với tàn canh mộng sầu.

Đêm về bẻ liễu giang đầu,

Tô Đê chẳng phải, lòng đau nhíu mày.    

 

HHD 9-2024

 

  

Read More

Hiến Tiên Âm - Chu Mật

法曲獻仙音-周密 Pháp Khúc Hiến Tiên Âm - Chu Mật

弔雪香亭梅  Điếu tuyết hương đình mai

 

松雪飄寒，                 Tùng tuyết phiêu hàn,

嶺雲吹凍，                 Lãnh vân xuy đống,

紅破數椒春淺。         Hồng phá sổ tiêu xuân thiển.

襯舞臺荒，                 Sấn vũ đài hoang,

浣妝池冷，                 Hoán trang trì lãnh,

凄涼市朝輕換。         Thê lương thị triều khinh hoán.

嘆花與人凋謝，         Thán hoa dữ nhân điêu tạ,

依依歲華晚。             Y y tuế hoa vãn.

 

共凄黯。                      Cộng thê ảm.

問東風、幾番吹夢，Vấn đông phong, kỷ phiên xuy mộng,

應慣識、當年翠屛金輦。Ưng quán thức, đương niên thúy bình kim liễn.

一片古今愁，             Nhất phiến cổ kim sầu,

但廢綠、平烟空遠。Đãn phế lục, bình yên không viễn.

無語銷魂，                 Vô ngữ tiêu hồn,

對斜陽、衰草淚滿。Đối tà dương, suy thảo lệ mãn.

又西泠殘笛，             Hựu Tây Linh tàn địch,

低送數聲春怨。        Đê tống sổ thanh xuân oán.

 

Chú Thích

1- Pháp khúc hiến tiên âm 法曲獻仙音: tên từ bài, tên khác là “Hiến tiên âm 獻仙音”, “Việt nữ kính tâm 越女鏡心”. Từ này có 92 chữ, trắc vận. Cách luật của Chu mật rất tương đồng với cách luật của Chu Bang Ngạn duy có vài thay đổi nhỏ ở đoạn 2 nơi chữ X mầu tím:　

 

X T B B cú

X B X T cú

T T X B B T vận

X T B B cú

T B B T cú

X X X B B T vận

T X T B B T vận

B B T B T vận

 

T B T vận

T B B, T B X T cú

B X T, B X T B X T vận

X T T B B cú

T X X, X X B T vận

X T B B cú

T B X, X X X T vận

T X B X T cú

X T X B B T vận  

 

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

 

2- Tuyết hương đình 雪香亭: Trong Tụ Cảnh viên 聚景園 ở Hàng Châu 杭州, TH, kiến tạo từ thời Nam Tống 南宋.

3- Lãnh嶺 = Cát Lãnh 葛嶺, tên núi ở Hàng Châu 杭州, tương truyền vị đạo sĩ danh tiếng thời Đông Tấn 東晉 là Cát Hồng 葛洪 tu luyện tại đây.

4- Xuy đống 吹凍: đem cơn băng lạnh đến.  

5- Tiêu 椒: nụ hoa mai lúc chưa nở.  

6- Xuân thiển 春淺 = xuân ý thiển đạm 春意淺淡: ý xuân đạm nhạt.

7- Sấn 襯: chữ sấn có nhiều nghĩa. Trong những bài hát, bài từ, có khi tác giả đã thêm những chữ vô nghĩa nhưng làm cho câu ca thêm uyển chuyển. Những chữ này được gọi là “sấn tự 襯字: chữ lót”. Thí dụ như “Em về là với người”, chữ “là” thêm vào cho câu hát uyển chuyển, được gọi là “sấn tự”. Sấn vũ đài  襯舞臺tức ca vũ đài 歌舞臺 nằm trong khuôn viên Tụ Cảnh viên.

8- Hoán Trang Trì 浣妝池: cái ao ở trong Tụ Cảnh viên. Hoán trang 浣妝  hàm ý giặt y phục.  

9- Thị triều 市朝 = thị trường 市場 và triều đình 朝廷.  Chữ “thị triều” trong bài này chỉ triều đại hoặc thế sự.

10- Điêu tạ 凋謝: tiêu điều, tàn tạ.

11- Y y 依依: thương luyến, luyến tiếc, lưu luyến.

12- Tuế hoa 歲華: tuế nguyệt, năm tháng hoặc niên hoa, tuổi trẻ.

13- Vãn 晚: sắp hết, hết.

14- Thê ảm 凄黯: thê lương.

15- Đông phong 東風: gió xuân.

16- Xuy mộng 吹夢 = xuy tỉnh phồn hoa mộng 吹醒繁華夢: làm thức tỉnh giấc mộng phồn hoa.

17- Quán thức 慣識 = thức quán 識慣: biết đã quen, đã biết nhiều lần.  

18- Thúy bình 翠屛: bình phong có gắn ngọc quý.

19- Kim liễn 金輦: xe xa hoa của giới quý tộc.

20- Phế lục 廢綠: vườn cảnh bị bỏ hoang.

21- Bình yên 平烟 = 平煙: sương khói từ đất bay lên.

22- Không viễn 空遠 = viễn 遠: xa.

23- Tiêu hồn 銷魂: cảm thương tột cùng.

24- Tà dương 斜陽: ánh mặt trời lúc ngày sắp hết.

25- Tây Linh 西泠 = Tây Linh kiều 西泠橋: tên cây cầu ở Tây hồ 西湖, Hàng Châu 杭州, TH.

26- Tàn địch 殘笛: tiếng sáo nghe thoảng từ xa vọng lại.

 

Dịcg Nghĩa

Điếu hoa mai ở Tuyết Hương đình. (Thực ra là điếu cố quốc弔故國).

 

Tuyết ở cây tùng bay lại hơi lạnh,

Mây trên đỉnh núi thổi đến băng lạnh,

Vài nụ hồng mai chớm nở điểm sắc xuân yếu ớt.

Ca vũ đài hoang phế,

Ao giặt y phục (của cung nữ khi xưa) lạnh lẽo,

Nơi người tụ tập và triều đình nay biến thành thê lương hoang dã.

Than thở hoa mai và người điêu tàn,

Thương luyến tuổi niên hoa đã hết.

 

Cùng thê lương ảm đạm.

Hỏi gió xuân, mấy phen làm thức tỉnh giấc mộng phồn hoa,

Đã biết nhiều lần, khi xưa (Hoàng gia Tống giầu sang uy nghi) bình phong bằng ngọc, xe bằng vàng.

Một phiến cổ kim sầu,

Nhưng (nhìn thấy) vườn hoang phế, sương khói xa xa.

Buồn nát hồn, không nói lời nào,

Trong ánh tà dương nhìn cỏ suy bại mà lệ tuôn tràn.

Lại nghe tiếng sáo từ Tây Linh kiều vọng lại,

Nhè nhẹ vài tiếng ai oán trong ngày xuân.

 

Phỏng Dịch

 

1 Hiến Tiên Âm - Sầu Cố Quốc

 

Tuyết lạnh cây tùng,

Rét theo mây núi,

Mấy nụ trổ hồng xuân mới.

Ca vũ đài hoang,

Tẩy y ao lạnh,

Thê lương cựu triều thay đổi.

Hoa mai với người suy hại.

Thương thay tuổi tàn cuối.

 

Buồn theo tới.

Hỏi đông phong, mấy lần lay mộng,

Từng biết đấy, năm xưa xe vàng bình thúy.

Một nỗi cổ kim sầu,

Thấy vườn hoang, xa xăm mờ khói.

Lẳng lặng tiêu hồn,

Ngắm tà dương, lệ tràn cỏ rối.

Lại sáo cầu xưa vọng,

Dăm tiếng nhẹ xuân sầu vợi.

 

2 Sầu Cố Quốc

 

Cây tùng tuyết lạnh hơi bay,

Giá băng đỉnh núi theo mây xa vời.

Sắc xuân chớm nở hồng mai,

Thê lương ca hát vũ đài trơ trơ.

 

Lạnh lùng giặt áo ao xưa,

Triều đình thị tứ hoang sơ đổi dời.

Những điêu tàn, mai với người.

Niên hoa lưu luyến cuối đời buồn tênh.

 

Hỏi gió xuân đã mấy phen,

Cố công thức tỉnh mộng bền phồn hoa.

Đã biết rồi cựu hoàng gia,

Bình phong ngọc quý loan xa bằng vàng.

 

Cổ kim một phiến sầu mang,

Xa xa sương khói vườn hoang nát hồn.  

Không một lời, nắng hoàng hôn,    

Cỏ cây suy bại lệ tuôn vơi đầy.

 

Tây Linh vẳng sáo bên trời,

Ngày xuân vài tiếng oán đời nhẹ đưa.

 

HHD 8-2024

 

 

 

 

 

 

 

 

Read More